Anton Graff
Anton Graff (ur. 18 listopada 1736 w Winterthur, Szwajcaria; zm. 22 czerwca 1813 w Dreźnie, Królestwo Saksonii) – szwajcarski malarz w dobie klasycyzmu. Był jednym z najwybitniejszych portrecistów w swojej epoce. Jako portrecista wykraczał poza oddanie wyłącznie fizjonomii malowanej postaci i starał się ukazać także charakter człowieka. W kończącym się XVIII wieku stał się właściwym twórcą mieszczańskich portretów kobiet i mężczyzn w Niemczech oraz preferowanym malarzem portrecistą niemieckich poetów i myślicieli oświecenia, klasyki weimarskiej i wczesnego romantyzmu. Stworzył ponad 2000 obrazów i rysunków, przeważnie portrety. (wyznanie ewangelicko-reformowane)
 |
| Anton Graff, autoportret (1805/06). Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec : Hans Ulrich Graf (ur. 1701), odlewnik w Winterthur;
- Matka : Barbara Boller z Zurychu;
- Ożenił się : w Berlinie w 1771 z Elisabeth Sophie Auguste (1753–1812), córką szwajcarskiego filozofa Johanna Georga Sulzera (1720–1779);
- Dzieci : 2 synów i 3 córki.
Życiorys
Anton Graff urodził się 18 listopada 1736 w Winterthur jako siódme z dziewięciu dzieci Hansa Ulricha i Barbary Graf z domu Boller. Początkowo miał się uczyć rodzinnego zawodu odlewnika, ale dzięki wstawiennictwu pastora Johanna Jacoba Wirza (1694–1773) z Rickenbach rozpoczął w 1753 r. naukę rysunku w założonej rok wcześniej przez malarza i ilustratora Johanna Ulricha Schellenberga (1709–1795) szkole rysunku w Winterthur, gdzie poznał jego syna Johanna Rudolpha Schellenberga (1740–1806). Z tego okresu pochodzi kilka portretów m.in. autoportret, portret ojca (Anton Graff, 1755), brata Hansa Rudolfa i szwagra Johannesa Vögeli. Po trzech latach nauki przeniósł się w 1756 r. jako wykształcony malarz do rytownika Johanna Jakoba Haida (1704–1767) do Augsburga. Po sporach z augsburskimi członkami cechu malarskiego, którzy widzieli w nim konkurencję, był zmuszony opuścić Augsburg i w latach 1757–59 kontynuował naukę u malarza nadwornego w Ansbach Johanna Leonharda Schneidera (1716–1762). W tym czasie poznał prace uznanych portrecistów takich jak Antoine'a Pesne (1683–1757), Hyacinthe Rigauda (1659–1743), Jana Kupezkyego (1666–1740) i Georges'a Desmarées'a (1697–1776). Swoją technikę poprawił kopiując obrazy ze zbiorów w Ansbach i Bayreuth. Podejmował też krótkie podróże np. do Monachium, gdzie studiował prace w tamtejszej galerii. Jako czeladnik sporządził liczne kopie na podstawie portretu Fryderyka II Wielkiego, które zapewniły mu uznanie. W 1759 r. wrócił do Augsburga, gdzie zaprzyjaźnił się z saksońskim miedziorytnikiem Johannem Friedrichem Bause (1738–1814), z którym współpracował przez wiele lat. Anton Graff zlecał Johannowi Bause wykonanie licznych rycin namalowanych przez siebie portretów i w ten sposób propagował swoją sztukę. W latach 1764–65 przebywał w Ratyzbonie. Miniaturowymi portretami ugruntował swoją renomę i stał się poszukiwanym portrecistą. Nastąpiły teraz krótkie pobyty w Winterthur, a później w Zurychu u Salomona Gessnera (1730–1788). Dzięki pośrednictwu szwagra Gessnera Heinricha Heideggera zaczął uczyć w 1766 r. w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie jako portrecista. W tym samym roku został też saksońskim malarzem nadwornym. Z Drezna, z którym pozostał związany do śmierci, odbywał częste podróże.
Jako malarz nadworny Anton Graff musiał dla elektora Fryderyka Augusta I Wettyna (1750–1827) wykonać rocznie określoną ilość portretów. Portrety dla dworu oraz wysokich urzędników państwowych utorowały artyście drogę do sukcesu. Wkrótce nastała moda na portretowanie się u Graffa. Jego obrazy od 1767 r. corocznie pokazywał Christian Ludwig von Hagedorn (1712–1780) na marcowych wystawach organizowanych w Akademii Sztuki. Jednak Anton Graff nie czuł się dobrze na dworze saksońskim i z tego powodu szukał kontaktów z niższą szlachtą i mieszczaństwem. Z tych kręgów otrzymywał zamówienia od intelektualistów i urzędników, artystów i handlowców, którzy często zlecali mu także wykonanie portretów swoich żon i dzieci. Prawdopodobnie poprzez Johanna Friedricha Bause poznał w 1769 r. lipskiego księgarza i wydawcę Philippa Erasmusa Reicha (1717–1787). Znajomość ta przerodziła się w przyjaźń, która miała fundamentalne znaczenie dla malarza. Reich mianowicie poszukiwał portrecisty do wykonania portretów przyjaciół do swojego zbioru. Sztuka Graffa mu odpowiadała i wybrał go na swojego najważniejszego współpracownika. Większość portretów Graff wykonywał w Dreźnie, ale podróżował też regularnie do Lipska i Berlina, gdzie w czasie pierwszej podróży w 1771 r. wykonał na zlecenie Reicha portrety Mosesa Mendelssohna (1729–1786), Gottholda Ephraima Lessinga (1729–1781), Johanna Georga Sulzera i innych postaci. Poprzez Reicha poznał córkę Sulzera Elisabeth Sophie Augustę, którą poślubił jeszcze w tym samym roku. Nawiązane kontakty zapewniły artyście stałe zatrudnienie i dochody.
Anton Graff prowadził korespondencję z teściem Johannem Georgiem Sulzerem, z której wynika, że od 1773 do końca 1774 r. poważnie zastanawiał się nad opuszczeniem Drezna i rozpoczęciem działalności w Lipsku lub Berlinie. Do wyjazdu do Berlina nakłaniał go również przyjaciel i partner w interesach Daniel Chodowiecki (1726–1801). Jednak Graff pozostał w Dreźnie i w 1788 r. definitywnie odrzucił lukratywną propozycję z Berlina, kierując się przywiązaniem do saksońskiego księcia i patriotycznym sentymentem do swojej drugiej ojczyzny. 20 czerwca 1789 r. Anton Graff został profesorem w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie z pensją 700 talarów, czyli o połowę mniejszą niż zaproponowaną mu przez Berlin. Do kolegów akademickich Graffa należeli Giovanni Battista Casanova (1730–1795), Christian David Müller (1723–1797), Johann Eleazar Zeissig (1737–1806) i Adrian Zingg (1734–1816). Z Adrianem Zinggiem odbywał wędrówki po Szwajcarii Saksońskiej, podczas których wykonywał rysunki pejzaży. Efektem tych wędrówek było też kilka obrazów olejnych , które wywarły wpływ na wczesny romantyzm drezdeński (np. Poranek, ok. 1800). Być może zainspirowane one były przez jego uczniów Philippa Otto Runge (1777–1810) i Carla Ludwiga Kaaza (1773–1810).
Anton Graff został w 1783 r. honorowym członkiem Akademii Sztuki w Berlinie, w 1812 r. Wiedeńskiej i Monachijskiej Akademii Sztuki. Pomimo słabnącego wzroku kontynuował pracę do późnej starości. Zmarł z powodu tyfusu 22 czerwca 1813 w Dreźnie i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Johanniskirchhof.
Obrazy (wybór)
Do najbardziej znanych dzieł Antona Graffa należą portrety sławnych postaci okresu, w którym przyszło mu żyć. Portrety królów, książąt, pisarzy, poetów, uczonych, malarzy, aktorów i śpiewaków były kopiowane już za jego życia przez innych malarzy. Również wykonywał repliki swoich obrazów. Obecnie prace jego znajdują się między innymi w muzeach w Niemczech, Polsce, Szwajcarii i Ukrainie.
Judith Gessner-Heidegger (1765/66). Żona Salomona Gessnera i siostra wydawcy Johanna Heinricha Heideggera.
Źródło: Wikimedia Commons
- Autoportret, 1765, Galeria Starych Mistrzów (Gemäldegalerie Alte Meister) w Dreźnie.
- Johann Caspar Füessli, 1765.
- Salomon Gessner, 1765/66, Muzeum Krajowe (Landesmuseum) w Zurychu.
- Juditha Gessner-Heidegger, 1765/66, Landesmuseum w Zurychu.
- Elisabeth Sulzer, 1765/66.
- Adolph Christian Wendler, 1766, Stadtgeschichtliches Museum Leipzig.
- Christian Wilhelm Ernst Dietrich, 1767, Galeria Malarstwa (Gemäldegalerie)seum) w Weimarze.
- Georg Detlev von Flemming, ok. 1768.
- Maria Kunigunde von Sachsen, 1769.
- Christian Felix Weiße, 1769, Gleimhaus w Halberstadt.
- Christian Fürchtegott Gellert, po 1769, Kunstsammlung der Universität w Lipsku.
- Adam Friedrich Oeser, ok. 1770, Museum der bildenden Künste w Lipsku.
- Moses Mendelssohn, 1771, Kunstsammlung der Universität w Lipsku.
- Gotthold Ephraim Lessing, 1771, Kunstsammlung der Universität w Lipsku.
- Hrabia Johann Nepomuk von Schaffgotsch w uniformie wojskowym, 1771, Muzeum Narodowe w Warszawie.
- Karl Wilhelm Ramler, 1772, Kunstsammlung der Universität w Lipsku.
- Johann Jakob Engel, 1773.
- Johann August Ernesti, 1773, Kunstsammlung der Universität w Lipsku.
- Johann Georg Sulzer, 1774, Gleimhaus w Halberstadt.
- Fryderyk II Wielki, 1781/86, Sanssouci w Poczdamie.
- Marie Chodowiecka, 1782 (żona Daniel Nikolaus Chodowiecki (1726–1801)).
- Elisa von der Recke, 1784.
- Johann Gottfried Herder, 1785, Gleimhaus w Halberstadt.
- Książę Michał Hieronim Radziwiłł, 1785, zamek w Nieborowie.
- Stanisław Kostka Potocki, 1785, Muzeum Narodowe w Warszawie.
- Jan Potocki, 1785, Zamek Królewski w Warszawie.
- Corona Schröter, 1787, Muzeum Zamkowe (Schlossmuseum) w Weimarze.
- Konstancja Rzewuska, 1789, Galeria Sztuki we Lwowie.
- Dorothea Schlegel, ok. 1790, Stara Galeria Narodowa (Alte Nationalgalerie) w Berlinie.
- Friedrich Schiller, 1786–1791, Kügelgenhaus – Museum der Dresdner Romantik w Dreźnie.
- Henriette Herz, 1792, Stara Galeria Narodowa (Alte Nationalgalerie) w Berlinie.
- Christoph Martin Wieland, 1794.
- Daniel Chodowiecki, 1800, Galeria Malarstwa (Gemäldegalerie) w Berlinie.
Pejzaże
- Morgen (Die Elbe bei Blasewitz) (Poranek), ok. 1800, Galeria Starych Mistrzów (Gemäldegalerie Alte Meister) w Dreźnie.
- Mittag (Plauen bei Dresden) (Południe), ok.1800, Galeria Starych Mistrzów (Gemäldegalerie Alte Meister) w Dreźnie.
- Abend (Eingang in den Plauenschen Grund bei Dresden) (Wieczór), ok. 1800, Galeria Starych Mistrzów (Gemäldegalerie Alte Meister) w Dreźnie.
- Nacht (Blasewitz bei Dresden) (Noc), ok. 1800, Galeria Starych Mistrzów (Gemäldegalerie Alte Meister) w Dreźnie.
Literatura
- Johann Caspar Füessli: Joh. Caspar Füesslins Geschichte der besten Künstler in der Schweiz. Nebst ihren Bildnissen. Orell, Gessner, Füessli und Comp., Zürich, 1769–1779 (5 tomów). Wzmianka o Antonie Graffie w tomie 3, . 240–248.
- Ulrich Hegner: Ulrich Hegner’s gesammelte Schriften. Aus dem Leben eines Geringen (Fünfter Band, Kapitel: Leben Anton Graff’s von Winterthur, königl. Sächsischen Hofmalers und Professors an der Maler-Akademie in Dresden, 1815.) Gedruckt und verlegt bei G. Reimer, Berlin 1830.
- Gustav Parthey: Jugenderinnerungen. Handschrift für Freunde. 2 tomy, Berlin Schade 1871.
- Carl Clauß: „Graff, Anton”, w: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 9, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, s. 565, online.
- Ekhart Berckenhagen: „Graff, Anton”, w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 729, online.
Linki
- Alexander Jegge: „Graff, Anton”, w: Sikart, online.
- Prace Antona Graffa i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.