Christian Fürchtegott Gellert

Christian Fürchtegott Gellert (ur. 4 lipca 1713 roku w Hainichen (Saksonia), zm. 13 grudnia 1769 roku w Lipsku) - niemiecki poeta. (wyznania ewangelickiego)

Christian Fürchtegott Gellert
Christian Fürchtegott Gellert. (Autor: Anton Graff).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Christian (1672–1747) pastor w Hainichen; matka Johanna Salome Schütz (1680–1759); miał 12 rodzeństwa; kawaler.

Życiorys

W wieku 13 lat Christian Fürchtegott Gellert rozpoczął naukę w szkole książęcej Sankt Afra w Miśni. W 1734 roku immatrykulował na studia teologiczne na uniwersytecie w Lipsku, ale po 4 latach musiał wrócić do domu ponieważ ojciec nie mógł dalej finansować jego nauki. Przez kilka lat pracował jako nauczyciel domowy po czym, jako towarzysz krewnego udał się do Lipska i ponownie kontynuował studia. Podczas lat szkolnych i studiów poznał Karla Christiana Gärtnera, Johanna Andreasa Cramera , Johanna Adolfa Schlegela, Johanna Arnolda Eberta, Nikolausa Dietricha Giseke i Friedricha Gottlieba Klopstocka. W 1743 roku został magistrem, w 1744 roku otrzymał prawo wykładania poezji, retoryki na uniwersytecie (venia legendi), a w 1751 roku został profesorem nadzwyczajnym filozofii. W 1761 roku odrzucił przyjęcie tytułu profesora zwyczajnego, co było spowodowane jego problemami zdrowotnymi. Jego wykłady o moralności wzbudziły wielkie poważanie u jemu współczesnych. Jego nauki moralne Johann Wolfgang von Goethe określił jako „fundament niemieckiej kultury obyczajowej” (niem. „Fundament der deutschen sittlichen Kultur“).
Jego zwłoki pochowano najpierw na cmentarzu Alten Johannisfriedhof w Lipsku, później przeniesiono do krypty w kościele Johanniskirche, a po jego zburzeniu podczas drugiej wojny światowej do kościoła przy uniwersytecie, a po jego zburzeniu w 1968 roku na cmentarz Südfriedhof (I kwatera).

Znaczenie

Jego pierwsze wiersze ukazały się w „Belustigungen des Verstandes und des Witzes“ (Leipzig 1741 ff.). Razem z tzw. Bremer Beiträgern tj. z Karlem Christianem Gärtnerem i Gottliebem Wilhelmem Rabenerem, z którymi był zaprzyjaźniony od lat szkolnych i z innymi np. Johannem Adolfem Schlegelem wypowiedział posłuszeństwo w 1744 roku Johannowi Christophowi Gottschedowi po tym jak ten skrytykował tłumaczenie ”Dictionnaire historique et critique” Pierre'a Bayle.
Wielki sukces jego „Fabeln und Erzählungen“ (Bajki i opowiadania) (2 części, Leipzig 1746/48) utorował mu drogę do kręgów literackich i uczynił go autorytetem poetyckim. Stał się najbardziej poczytnym pisarzem w Niemczech w okresie między oświeceniem, sentymentalizmem i okresem „burzy i naporu“ (niem. Sturm und Drang). Jak u żadnego innego niemieckiego poety charakter Gellerta w historii jest konkretny. Znaczenie jego w historii niemieckiej edukacji jest bezsporne. Mądrość przedstawiał jako połączenie mądrości życiowej i miłości cnoty. Unikał pozbawionego złudzeń pesymizmu i sceptycyzmu, do którego skłaniały bajki ze zwierzętami, a wybierał raczej jako ich aktorów postacie ludzkie i umieszczał je w teraźniejszej przestrzeni życiowej.
Jego powieść „Leben der schwedischen Gräfin von G. …“ (Leipzig 1747/48, napisana na wzór wielbionego Samuela Richardsona) jest jedną z pierwszych niemieckich takich prób przez co może uchodzić za prekursora niemieckiej powieści. Lessing chwalił szczególnie styl jego korespondencji. Jego “Geistlichen Lieder und Oden otrzymały oprawę muzyczną napisaną przez Carla Philippa Emanuela Bacha, Josepha Haydna i Ludwiga van Beethovena. Poprzez jego szerokie oddziaływanie przyczynił się do kształcenia powszechnego czytania w Niemczech i utorował drogę kolejnym poetom następnych generacji.
Christian Fürchtegott Gellert za życia był bardzo lubianym poetą, ale zmieniło się to po jego śmierci. Autorzy ruchu „burzy i naporu” chcieli sprowadzić go do rangi przeciętnego moralizującego poety, piszącego „dla córki wiejskiego pastora” (niem. „für Landpastorentöchter“), jak wypowiadali się w latach 1771-1772 Jakob Mauvillon i Ludwig August Unzer w fikcyjnej korespondencji „Über den Werth einiger deutscher Dichter” („O wartości pewnego niemieckiego poety”).
Jego rocznica śmierci jest upamiętniona 13 grudnia w Ewangelickim Kalendarzu Imion.

Dzieła (wybór)

Bajki i komedie

  • Die Betschwester. Komedia, 1745.
  • Das Los in der Lotterie. Komedia, 1746.
  • Die zärtlichen Schwestern. Komedia, 1747.
  • Geistliche Oden und Lieder. 1757.
  • Die Biene und die Henne. Bajka, 1769.

Pieśni

( numery w polskim Śpiewniku Ewangelickim wydawnictwa Augustana)

  • Die Himmel rühmen des Ewigen Ehre. (Muzyka Ludwiga von Beethovena).
  • Dies ist der Tag, den Gott gemacht (Tenci to dzień uczynił Pan) - pieśń na Boże Narodzenie nr 82 .
  • Herr, stärke mich, dein Leiden zu bedenken (Pomóż rozważać, Panie) - pieśń pasyjna nr 155
  • Jesus lebt, mit ihm auch ich (Jezus żyje! Z nim i ja)- pieśń na Wielkanoc nr 178 – Melodia Alberta Höfera.
  • Mein erst Gefühl sei Preis und Dank (Pierwszym głosem)- pieśń poranna nr 483.
  • Dlaczego tak się trwożysz - pieśń wiara-miłość-nadzieja nr 668.
  • O Boże, znana dobroć - pieśń wiara-miłość-nadzieja nr 690.
  • So jemand spricht: Ich loebe Gott - (Kto mówi: "Boga ja miłuję") - pieśń wiara-miłość-nadzieja nr 825
  • Wenn ich, o Schöpfer, deine Macht (Gdy zacznę zastanawiać się) - pieśń wiara-miłość-nadzieja nr 847.
  • Gott ist mein Lied (Bóg moja pieśń)

Literatura

Linki

Autor: Roman Penkała