Johann Jakob Engel

Johann Jakob Engel (ur. 11 września 1741 roku w Parchim (Meklemburgia); zm. 28 czerwca 1802 roku tamże) - niemiecki pisarz, estetyk i filozof okresu oświecenia. (wyznania ewangelickiego)

Johann Jakob Engel. Autor: Anton Graff, 1773. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Ojciec Karl Christian (zmarł w 1765 roku), pastor w Parchim, zaprzyjaźniony z satyrykiem Christianem Ludwigiem Liscowem ; matka Maria Elisabeth Brasch, ze starej rodziny kupieckiej w Parchim; kawaler.

Życiorys ↑

W wieku 9 lat Johann Jakob Engel przybył do swojego wuja Johanna Ludwiga Engela (1699-1758), który wykładał filozofię na uniwersytecie w Rostocku. Dzięki niemu posiadł wiedzę, która umożliwiła mu rozpoczęcie studiów teologicznych już w wieku 16 lat na uniwersytecie w Rostocku. Jednak w tym samym roku z powodu choroby powrócił do Parchim, gdzie napisał pierwszy literacki tekst Denkmal der Liebe und Ehrfurcht (Pomnik miłości i respektu). Utwór ten powstał w związku z niespodziewaną śmiercią jego wuja i opiekuna.

Dopiero w 1759 roku podjął ponownie studia w Rostocku po czym przeniósł się w 1761 roku na uniwersytet w Bützow, gdzie studiował filozofię, matematykę i nauki przyrodnicze. W 1763 roku został doktorem filozofii.

W 1765 roku rozpoczął studia na wydziale filologii greckiej i nowożytnej w Lipsku. Na swoje utzymanie zarabiał udzielając prywatnych lekcji i wygłaszając publiczne wykłady. W tym okresie przetłumaczył dzieła filozoficzne Charles'a Batteux . Spośród jego własnych pism powstały fragmenty Fragmente über Handlung, Gespräch und Erzählung. Na dalszy jego rozwój filozoficzny wywarła wpływ przyjaźń i literackie kontakty z Christianem Felixem Weißem i Christianem Garve, razem z którym postarał się o drugie wydanie zasad krytyki Homera.
Stopniowo rosło uznanie dla jego prac co skutkowało powołaniem go w 1776 roku na profesora filozofii i schöne Wissenschaften (nauki piękne tzn. literatura, sztuka) do Joachimsthal Gymnasium w Berlinie. Funkcję tę pelnił do 1786 roku. W 1787 roku został nauczycielem Fryderyka Wilhelma III, a także w latach 1785-1786 uczył braci Aleksandra i Wilhelma von Humboldta. Podczas tego okresu Engel należał do czołowych postaci berlińskiego oświecenia i pisał eseje dla czasopisma wydawanego przez Fryderyka Schillera Die Horen.

W latach 1784-1794 Johann Jakob Engel był dyrektorem nowo powstałego Teatru Narodowego w Berlinie. W latach 1785-1786 podjął próbę systematyki sztuki teatralnej w Ideen zu einer Mimik. W 1787 roku został członkiem Preußische Akademie der Künste (Pruska Akademia Sztuki) w Berlinie. W latach 1793-1798 przebywał w Schwerinie i napisał tam Fürstenspiegel (Książęce lustro), które każdemu "kto jest przeznaczony do rządzenia, kilka potrzebnych prawd powie". Był to zbiór myśli, które przekazał podczas prywatnych lekcji księciu pruskiemu. W 1801 roku podobnie jak Gotthold Ephraim Lessing napisał powieść Herr Lorenz Stark, która była pierwszą wybitną powieścią rodzinną.

Znaczenie ↑

Właśnie przed i krótko po przyjęciu posady w Berlinie ukazał się jego zbiór filozoficznych esejów "Philosoph für die Welt" (Filozof dla świata), w którym znalazły się także eseje Christiana Garve, Johanna Augusta Eberharda i Mosesa Mendelssohna. Był to tygodnik wzorowany na czasopiśmie Spectator Josepha Addisona. Czasopismo to obok późniejszej powieści "Herr Lorenz Stark" uczyniły nazwisko Engela bardzo popularnym. Konsekwentnie bronił w nim stanowisko poezji moralnej i oświeceniowego realizmu przed rozpoczynającym się nowym nurtem literackim Sturm und Drang ("burza i napór"). W popularno-filozoficznych ( Damenphilosophie - "filozofia dla kobiet") i poetyckich pracach próbował oddziaływać na sobie współczesnych i był w stanie przez długi czas przeciwstawiać się nawet geniuszowi Johanna Wolfganga von Goethego, Gottfrieda Augusta Bürgera czy Fryderyka Schillera. Zbiór, który najpierw ukazał się w dwóch tomach (1775 i 1777) kontynuował w 1800 roku Friedrich Schleiermacher.

Gdy Heinrich Gottfried Koch otworzył teatr w Lipsku bardzo zainteresował się sztuką teatralną. W 1771 roku napisał pierwszą komedię Der dankbare Sohn (Wdzięczny syn), która podobnie jak komedia dla dzieci Der Edelknabe (1775) (Paź) odniosła wielki sukces w całych Niemczech. Te utwory jak również Ideen zu einer Mimik (Berlin 1785–86) utorowały mu drogę do objęcia stanowiska dyrektora Teatru Narodowego w Berlinie.

W grupie ówczesnych pisarzy, którzy wypowiadali swoje poglądy filozoficzne naśladując styl i wzór Gottholda Ephraima Lessinga, Johann Jakob Engel wyróżniał się dbałością o język i był najbardziej utalentowanym i najsumienniejszym. Poprzez pisma Über Handlung, Gespräch und Erzählung (1774) i Anfangsgründe[n] einer Theorie der Dichtungsarten (1783, przedmowę do niego napisał Friedrich Nicolai należy do ważniejszych prekursorów teorii literatury i nowoczesnej sztuki opowiadania¹.

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑

Przypisy ↑