Elisa von der Recke

Elisabeth Charlotte Constanzia von der Recke (ur. 20 maja 1754 r. w Schönbergu, Kurlandia (obecnie: Skaistkalne, Łotwa) jako Charlotte Elisa (Elisabeth) Constantia von Medem; zm. 13 kwietnia 1833 r. w Dreźnie) - pochodząca z Niemców bałtyckich poetka, pisarka i autorka pieśni kościelnych. (wyznania ewangelickiego)

1797 Graff Porträt Elisa von der Recke anagoria
Elisa von der Recke. Autor: Anton Graff, 1797.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Friedrich Graf von Medem (1722-1785, od 1779 Graf, ożenił się 2 raz z Louise Charlotte von Manteuffel (zm. 1763), 3 raz z Agnes Elisabeth von Brücken (1718–84, wdową po von Torcku i von der Recke); matka Louise Dorothea von Korff (zm. 1758); brat Johann Friedrich Graf von Malleczewen (1758-1778); przyrodnia siostra Dorothea (1761-1821, poślubiła Petera von Birona, 1724–1800, księcia Kurlandii i Semigalii, abdykował w 1795 r.), księżna Kurlandii; przyrodni bracia Karl Johann Friedrich Graf von Malleczewen (1762-1827), Christoph Johann Graf von Malleczewen (1763-1838); - poślubiła w 1771 r. (rozwiodła się w 1781 r.) Magnusa von der Recke (17391-1795), pana na Neuenburgu; miała córkę, która wcześnie zmarła; od 1803 r. jej towarzyszem życiowym był pisarz i tłumacz Christoph August Tiedge (1752–1841).

Życiorys

Po wczesnej śmierci matki Elisa von der Recke była wychowywana przez babcię, a później przez trzecią żonę jej ojca. Jej często wzmiankowana nadzwyczajna uroda doprowadziła w 1771 r. do małżeństwa, bez wnoszenia posagu, z Magnusem von der Recke, ale już po pięciu latach rozstali się. Konflikt między oczekiwaniami męża - macierzyństwo i pomoc w zarządzaniu jego majątkami - i własne jej pragnienie sentymentalnego związku oraz intelektualnej autonomii opisała w swojej autobiografii. Przedstawiła w niej swoją podróż do Niemiec w latach 1784-86, gdzie wspierała siostrę przyrodnią i jej męża w negocjacjach na dworze w Berlinie i Warszawie w sprawie zapewnienia następstwa lenna dla Kurlandii. W podróży do Niemiec towarzyszyła jej pisarka i poetka Sophie Schwarz (1754-1789) wówczas jeszcze Becker.

Sławę jako pisarka i intelektualistka zawdzięcza pismu "Nachricht von des berüchtigten Cagliostro Aufenthalt in Mitau im Jahre 1779 und dessen magischen Operationen", które ukazało się w 1787 roku i przyniosło jej w 1795 r. zaproszenie od carycy Katarzyny Wielkiej, która przekazała jej część rosyjskich dóbr koronnych. Z nich i z Neuenburga, posiadłości jej byłego męża, otrzymywała dożywotnio dochody.

Od 1803 r. żyła otwarcie z pisarzem Christophem Augustem Tiedge, który w latach 1804-06 towarzyszył jej w podróży do Włoch. Przebywała najczęściej w Berlinie, Lipsku i w dobrach jej przyrodniej siostry Dorothei w Löbichau, od 1818 r. w Dreźnie.

Jej chęć przebywania w środowisku uczonych i artystów wynikała z utrudnionego wówczas dla kobiet dostępu do edukacji. Nawiązała kontakt z Johannem Wilhelmem Ludwigiem Gleimem (1719-1803), Friedrichem Gottliebem Klopstockiem (1724-1803), Matthiasem Claudiusem (1740-1815), Adamem Friedrichem Oeserem (1717-1799), Antonem Graffem (1736-1813) i Danielem Chodowieckim (1726-1801). Poza tym brała udział w filantropijnej edukacji. Goethe (1749-1832) spotkał ją podczas jej pobytu w Weimarze w 1784/85 i później kilka razy w Karlsbad. Przyjaźniła się z Christophem Friedrichem Nicolai (1733-1811) i jego rodziną, w Dreźnie z rodziną Körner, w której została matką chrzestną Theodora (1791–1813). Silny wpływ pietystyczny ukazuje się w jej pieśniach kościelnych, do których muzykę napisał m.in. Johann Adam Hiller (1728–1804) oraz w jej testamencie, którego zapis przedstawia świadectwo czynnego współczucia i miłości bliźniego.

Pisma von der Recke nie ograniczają się do przedstawienia samej postaci i stosunków domowych, lecz zawierają kontekst polityczny i kulturalno-historyczny. Ukazuje przykładowo konflikt między nastawioną na reprezentację egzystencją szlachecką z niezależnym ideałem sympatii i przyjaźni. Podobnie jak u Sophie La Roche (1730-1807) wynika z jej pism przekonujący i refleksyjny obraz egzystencji kobiecej w przejściu od szlacheckiego do mieszczańskiego sposobu życia.

Dzieła (wybór)

  • Geistliche Lieder einer vornehmen Churländischen Dame. 1780.
  • Nachricht von des berüchtigten Cagliostro Aufenthalte in Mitau. 1787.
  • Etwas über des Herrn Oberhofpredigers Johann Aug. Stark Vertheidigungsschrift nebst einigen andern nöthigen Erläuterungen. 1788.
  • Elisens und Sophiens Gedichte. 1790, razem z Sophie Schwarz.
  • Leben und Thaten des Joseph Balsamo, sogenannten Grafen Cagliostro.
  • Der Kämpfer für das Recht. 1810.
  • Tagebuch einer Reise durch einen Theil Deutschlands und durch Italien. 1815–1817.

Literatura

Linki

Ostatni dostęp do linków 4.10.2015.

Autor: Roman Penkała