Theodor Körner

Carl Theodor Körner (ur. 23 września 1791 w Dreźnie; zm. 26 sierpnia 1813 koło miasta Gadebusch w Meklemburgii) – niemiecki poeta i dramaturg. Sławny stał się dzięki dramatom wystawianym na scenie teatru wiedeńskiego Burgtheater oraz pieśniom. (wyznanie luterańskie)

Portret Theodora Körnera autorstwa Emma Körner  (1813/1814). Źródło: Stadtgeschichtliches Museum Leipzig.

Genealogia

Ojciec Christian Gottfried; matka Anna Maria (1762-1843), malarka i córka Johanna Michaela Stocka (1737-1773) z Norymbergi, rysownika i sztycharza oraz nauczyciela miedziorytnictwa Goethego; siostra Emma (1788–1815), malarka; – kawaler; narzeczona Antonie Adamberger (1790–1867, wyszła za mąż w 1817 r. za historyka Josepha von Arnetha), aktorka.

Życiorys

Dzięki atmosferze panującej w domu rodzinnym, w którym przebywali Johann Wolfgang von Goethe, przyjaciel ojca Friedrich Schiller i Wilhelm von Humboldt Theodor Körner wcześnie został zaznajomiony z naukami humanistycznymi. Szczególne wrażenie zrobiły na nim ballady Schillera. Po prywatnym nauczaniu i krótkim uczęszczaniu do ewangelickiego gimnazjum – Kreuzgymnasium – studiował od czerwca 1808 r. w Akademii Górniczej we Freibergu (niem. Bergakademie Freiberg), słuchał tam wykładów z chemii i mineralogii. Na krótki okres studia przerywał podczas podróży do domu rodzinnego, Górnych Łużyc i Śląska. W 1810 r. w Lipsku ukazał się jego pierwszy liryczny zbiór wierszy »Knospen«.

Theodor Körner jako dziecko. Autorka: Dora Stock (1803). Źródło: Museen der Stadt Dresden.

W sierpniu 1810 r. przeniósł się na uniwersytet do Lipska, gdzie studiował prawo i został członkiem towarzystwa estetycznego »Makaria«. W zimie 1810/1811 uwikłał się w studenckie niesnaski i pojedynkował się, po czym musiał 23 marca uciekać z Lipska, aby uniknąć kary. Został relegowany ze studiów, o czym powiadomione zostały inne uniwersytety, co utrudniło mu immatrykulację na uniwersytet w Berlinie, gdzie zaczął studiować historię i filozofię. Jednak poważna choroba zmusiła go do przerwania studiów. Theodor Körner wrócił do Drezna i z rodziną pojechał do Karlowych Warów (niem. Karlsbad), aby tam się leczyć.

Od jesieni 1811 r. studiował historię w Wiedniu, gdzie przebywał w towarzystwie Friedricha Schlegela, jego żony Dorothei Schlegel, Philippa Veita i Wilhelma von Humboldta. W okresie wiedeńskim powstały jego komedie »Der grüne Domino« i »Die Braut« i »Der Nachtwächter«, libretta do oper i dramaty »Toni« (na podstawie noweli Heinricha von Kleista »Die Verlobung in Sankt Domingo«), »Die Sühne« (na wzór Zachariasa Wernera), »Rosamunde« i »Zriny« (historia »węgierskiego Leonidasa«, z aktualnymi politycznymi oddźwiękami, napisana w stylu Schillera). Zadziwiający jest poklask z jakim twórczość 20–letniego autora została przyjęta w Wiedniu, ale także w Weimarze, gdzie wspierał go Goethe. W roku 1813 otrzymał stałą posadę jako poeta dworskiego teatru Burgtheater w Wiedniu.

W marcu 1813 r. opuścił teatr oraz narzeczoną i postanowił przyłączyć się do niemieckiego ruchu wyzwoleńczego. Wstąpił 19 marca 1813 r. we Wrocławiu do korpusu ochotników Ludwiga Adolfa Wilhelma von Lützowa (1782–1834). Był tam starszym jegrem, potem oficerem i ostatecznie adiutantem Lützowa. W tym czasie pisał patriotyczne wiersze i pieśni pełne religijnego i wojennego patosu (»Frisch auf, mein Volk! Die Flammenzeichen rauchen …«, »Vater, ich rufe dich! …«, »Was glänzt dort vom Walde im Sonnenschein …« i inne). Jego pieśni wydane przez ojca pt. »Leyer und Schwert« (1814), krótko po ich powstaniu były powszechnie znane i śpiewane. Dzięki nim uchodzi za trzeciego obok Ernsta Moritza Arndta i Maxa von Schenkendorfa twórcę pieśni w okresie walk napoleońskich. 17 czerwca został ranny w bitwie pod Kitzen koło Lipska, po czym kurował się ponownie w Karlowych Warach. W sierpniu wrócił do korpusu i brał udział w kolejnych potyczkach.

26 sierpnia został śmiertelnie ranny w podbrzusze na drodze między Gadebusch a Schwerinem i został pochowany pod dębem (Theodor-Körner-Eiche) koło wsi Wöbbelin. Kawałek ziemi, który rodzina Körnerów otrzymała od wielkiego księcia Meklemburgi-Schwerin stał się później rodzinnym miejscem pochówków.

Theodor Körner poetycką reputację w swoim czasie zawdzięczał w dużej mierze wpływowym protektorom. Niezwykłą sławę pośmiertną przyniosły mu pieśni. Stał się symbolem heroicznego młodzieńca, który śpiewając ginie za ojczyznę. Poświęcono mu wiele pism, postawiono wiele pomników, a w rodzinnym mieście Dreźnie założono w 1875 r. Körner-Museum. Jednak już Humboldt krytykował powierzchowność jego dramatów. Dzisiaj większe znaczenie mają tylko jego pieśni i opowiadanie »Hans Heilings Felsen«. Muzykę do jego tekstów komponowali m.in. Ludwig Berger, Carl Steinacker, Woldemar Bargiel, Franz Schubert i Carl Maria von Weber.

Dzieła (wybór)

• Christi Erscheinung in Emaus, ok. 1809.
• Der Kampf mit dem Drachen, śpiewogra, 1811.
• Die Braut, komedia napisana aleksandrynem, 1811.
• Der grüne Domino, komedia napisana aleksandrynem, 1811.
• Hans Heiling’s Felsen, opowiadanie, 1811.
• Der Nachtwächter, komedia, 1812.
• Toni, dramat, 1812.
• Die Sühne, dramat, 1812.
• Rosamunde, dramat, 1812.
• Hedwig, dramat, 1812.
• Zriny, dramat, 1812.
• Der vierjährige Posten, śpiewogra, 1812, muzyka m.in. Carl Steinacker i Franz Schubert.
• Alfred der Große, opera, muzyka: m.in. Antonín Dvořák.
• Leyer und Schwert. 1814.

Literatura

• Adolf Kohut: Theodor Körner: Sein Leben und seine Dichtungen: Eine Säcularschrift auf Grund der besten und zuverlässigsten Quellen, Berlin 1890.
• Emil Peschel, Eugen Wildenow: Theodor Körner und die Seinen, Leipzig 1898.
• Hans-Wolf Jäger: "Körner, Theodor", w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 12, Duncker & Humblot, Berlin 1980, ISBN 3-428-00193-1, s. 378, online.

Linki

• Pisma Theodora Körnera i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.
• Jutta Assel | Georg Jäger: Körner-Motive auf Postkarten. Eine Dokumentation w Goethezeitportal.
• Carl Theodor Körner, w: EPOCHE NAPOLEON, online.
• Gerald Kolditz: Theodor Körner, w: Sächsische Biografie, hrsg. vom Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V. (online, dostęp 19.10.2022).