Christoph August Tiedge
Christoph August Tiedge (ur. 14 grudnia 1752 r. w Gardelegen; zm. 8 marca 1841 r. w Dreźnie) był niemieckim poetą. (wyznania ewangelickiego)
 |
| Christoph August Tiedge. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Johann Konrad Tiedge (zm. 1769), rektor szkoły miejskiej w Gardelegen; matka córka Zachariasa Lempoliusa; kawaler.
Życiorys
Od 1770 r. Tiedge studiował prawo na uniwersytecie w Halle (Saale). W tym czasie opublikował kilka wierszy w Musenalmanachach (czasopisma literackie) i rozpoczął swój wielki poemat "Urania". Po ukończeniu studiów rozpoczął praktykę w kancelarii prawniczej w Magdeburgu. Mimo, że po trzech latach uzyskał tam stanowisko prawnika, postanowił w 1781 r. pracować jako guwerner w rodzinie dyrektora kamer w Ellrich. Poznał tutaj Günthera von Goeckingka (1748-1828), poetkę Christiane vom Hagen (1760-1794) i Elise von der Recke (1754-1833). Początkiem 1784 r. otrzymał zaproszenie od Gleima (1719-1803) do Halberstadt, gdzie udał się w 1788 roku.
Już końcem 1789 r. był w Eulenstedt sekretarzem radcy krajowego von Hagena. W 1791 r. wrócił do Halberstadt, gdzie został współwydawcą miesięcznika, a w 1792 r. towarzyszem i kierownikiem podróży młodego pana von Stederna. Stedern zmarł jednak już po 18 miesiącach i zostawił chorą małżonkę oraz dwie córki. Za namową wdowy został wychowawcą jej dzieci i zamieszkał z jej rodziną w Magdeburgu, w 1795 r. Neinstedt koło Quedlinburga i wreszcie w samym Quedlinburgu, gdzie pani Stedern zmarła w 1797 roku.
W marcu 1798 r. udał się przez Berlin do Frankfurtu nad Odrą, do młodszego brata i napisał w tym czasie przy okazji zwiedzania pola bitwy znaną elegię "Elegie auf dem Schlachtfelde bei Kunersdorf" (Elegia na polu bitwy pod Kunowicami). Jesienią udał się do Berlina, gdzie poznał m.in Johanna Jakoba Engela (1741-1802). Na zaproszenie Wilhelma Gottlieba Beckera (1753-1813) przeniósł się wiosną 1799 r. do Drezna. Tutaj dokończył szóstą pieśń poematu "Urania".
Po dwóch miesiącach wrócił do Berlina, gdzie w 1803 r. odnowił znajomość z Elise von der Recke i wiosną tegoż roku udał się z nią do wód w Cieplicach, Karlsbadzie i Franzensbrunnen, później do Wiednia i wrócił do Berlina. W następnym roku ponownie podróżował z Elise von der Recke do Włoch. Jesienią 1806 r. wrócili przez Szwajcarię do Niemiec. W lecie następnego roku przebywał przeważnie w czeskich kurortach i w Löbichau u księżnej Dorothei von Kurland (1761-1821), a zimy aż do 1818 r. spędzał najczęściej w Berlinie, a później także w Dreźnie. Po śmierci 13 kwietnia 1833 r. jego przyjaciółki Else pozostał w ich wspólnym mieszkaniu, nie pozwalając w nim nic zmienić. Else zapewniła mu rentę i opiekę oddanej jej rodziny Pappermann.
Latem 1838 r.Tiedge uległ wypadkowi, w wyniku którego złamał nos i doznał wstrząsu mózgu. Jego siły witalne osłabły, a pamięć stała się słabsza. W lecie 1840 r. odbył jeszcze jedną podróż do sanatorium w Karlsbad. Zimę przeżył w dobrym zdrowiu i po lekkim niedomaganiu zmarł w nocy 8 marca 1841 roku. 12 marca 1841 r. został pochowany, tak jak sobie życzył, bez trumny obok swej byłej przyjaciółki, w Dreźnie na cmentarzu Innerer Neustädter Friedhof.
Znaczenie
Sława Tiedge nie trwała długo. W swojej twórczości nie wyszedł poza naśladowanie Gleima, Goeckingka, Klamera Schmidta (1746-1824) i ich zwolenników, a tylko kilka wierszy, szczególnie z cyklu pieśni "Das Echo oder Alexis und Ida" (1812) i z "Aennchen und Robert oder der singende Baum" stały się znane w szerszych kręgach.
Jego główne dzieło "Urania" (1801), będące poetyckim opracowaniem zbudowanym na racjonalistycznym wyobrażeniu filozofii Immanuela Kanta (1724-1804), nie znalazło już wówczas powszechnego uznania, tylko nieliczne jednostki go podziwiały. Zostało przetłumaczone na język francuski w 1838 r., później na język węgierski i w 1854 r. na język włoski. W 1804 r. Ludwig van Beethoven napisał muzykę do wiersza "An die Hoffnung" (op. 32) stanowiącego część "Uranii" i ponownie opracował i rozpowszechnił tę kompozycję w roku 1813 (op. 94). Poza tym pieśni "Das Glück der Freundschaft" (op. 88, 1803) i "Air cosaque" (WoO 158a Nr. 16, 1816) Beethovena bazują na tekstach Tiedge. Beethoven i Tiedge spotkali się latem 1811 r. w Cieplicach i od tego czasu prowadzili korespondencję.
Przyjaciele i wielbiciele poety założyli w Dreźnie fundację »Tiedgestiftung«, z której majątku wynoszącego w 1892 r. 663.800 marek przynawali nagrodę »Tiedgepreis« za dzieła poetyckie, kompozycje muzyczne, malarstwo i rzeźbę oraz wspierali potrzebujących pomocy poetów, artystów i pozostałych po nich członków rodziny. Nagrodę »Tiedgepreis« otrzymali między innymi: Friedrich Hebbel (1857), Fritz Reuter (1867) i Eduard Mörike.
Dzieła (wybór)
- Die Einsamkeit. 1792.
- Über die Eitelkeit. 1800.
- Urania, über Gott, Unsterblichkeit und Freiheit. 1804.
- Frauenspiegel. 1807.
- Denkmale der Zeit. 1814.
- Anna Charlotte Dorothea, letzte Herzogin von Kurland. 1823.
- Die Griechen im Kampfe mit den Barbaren. 1826.
- Wanderungen durch den Markt des Lebens. 1835.
- Leben und poetischer Nachlass. 1841.
Literatura
- Max Mendheim: Tiedge, Christoph August. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 38, Duncker & Humblot, Leipzig 1894, s. 281-285.