Jörgen Zoega

Jörgen Zoega, właściwie Jørgen Zoëga (ur. 20 grudnia 1755 w Daler koło Tønder; zm. 10 lutego 1809 w Rzymie) – duński antykwariusz, filolog klasyczny i archeolog.

Obok Johanna Joachima Winckelmanna (1717–1768) Jörgen Zoega zaliczany jest do ojców archeologii klasycznej. Rozwinął nie tylko prace Winckelmanna o antycznych zabytkach, ale pod wpływem swojego nauczyciela Christiana Gottloba Heyne (1729–1812) wprowadził nowe metody do archeologii, które jego ostatni uczeń i biograf Friedrich Gottlieb Welcker (1784–1868) przejął i dalej rozwinął. (wyznanie ewangelickie, później katolickie)

Jörgen Zoega
Jörgen Zoega (około 1786).
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Jörgen Zoega był synem pastora Wilhada Christiana Zoëga (1721–1790). Prawie ponad 100 lat jego przodkowie byli kaznodziejami w Vilstrup. Uczęszczał do gimnazjum w Altona, po czym studiował od wiosny 1773 do 1776 na uniwersytecie w Getyndze. Tam zetknął się ze związkiem „Göttinger Hainbund ”, którego członkami byli m.in. Johann Heinrich Voss (1751–1826), Ludwig Hölty (1748–1776), Gottfried August Bürger (1747–1794) , Johann Martin Miller (1750–1814), Johann Friedrich Hahn (1753–1779) , Carl Friedrich Cramer (1752–1807) i obaj bracia Leopold Friedrich (1750–1819) i Christian zu Stolberg-Stolberg (1748–1821). Jednak nie wstąpił do niego.

W lecie 1776 odbył podróż przez Szwajcarię do Rzymu. Jesienią wrócił do Niemiec i zimę spędził w Lipsku, skąd wiosną 1777 udał się do Danii. Przez pewien czas pracował w Kopenhadze jako nauczyciel domowy. Od 1779 podróżował przez dwa latach po Niemczech i Włoszech jako towarzysz młodych szlachciców von Heinen. W czasie tej podróży spotkał w Rzymie Jakoba Georga Christiana Adlera (1756–1834), dzięki któremu nawiązał różne kontakty.

Już w 1782 ponownie wyjechał do Włoch, tym razem na zlecenie królewskie, aby pogłębić swoją wiedzę numizmatyczną, po czym został kustoszem królewskich zbiorów numizmatycznych. Zmiany polityczne w Danii spowodowały, że po pobycie badawczym w Paryżu wrócił w 1784 do Rzymu. Tam znalazł wielu mecenasów m.in. kardynała Stefano Borgia (1731–1804), który załatwił mu posadę nadzorcy papieskich zbiorów numizmatycznych. Aby objąć to stanowisko Jörgen Zoega przestąpił na katolicyzm i ożenił się z Marią Pietruccioli (zm. 5 stycznia 1807), z którą miał 11 dzieci (tylko troje przeżyło okres dziecinny).

Jörgen Zoega został członkiem korespondencyjnym Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk w Kopenhadze, co zapewniło mu dodatkowe dochody. W 1787 opublikował pismo Numi Aegyptii imperatorii, prostantes in Museo Borgiani Vellitis, potem poświęcił się badaniu rzymskich obelisków oraz reliefów. Około 1796 poznał rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena (1770–1844), z którym się przyjaźnił do śmierci. W 1797 wydał pismo poświęcone obeliskom De origine et usu obeliscorum, a w 1808 pierwszą część pisma o reliefach Li bassirelievi antichi di Roma. W 1798 został członkiem Królewskiej Duńskiej Akademii Nauk, w 1806 członkiem korespondencyjnym Pruskiej i w 1808 Bawarskiej Akademii Nauk.

W 1802 Friedrich Karl von Reventlow (1755–1828) mianował Jörgena Zoega kuratorem uniwersytetu w Kilonii, profesorem archeologii i naczelnym bibliotekarzem. Z powodów rodzinnych Jörgen Zoega nie przyjął powołania, jednak uposażenie, które otrzymał rozwiązało jego problemy finansowe powstałe po traktacie z Tolentino. Dzięki pośrednictwu Jörgena Zoegi kopenhaskie zbiory numizmatyczne wzbogaciły się o kilka kolekcji.

Jörgen Zoega zmarł 10 lutego 1809 w Rzymie.

Literatura

  • Friedrich Gottlieb Welcker: Zoega’s Leben. Sammlung seiner Briefe und Beurtheilung seiner Werke. Cotta, Stuttgart/Tübingen 1819 (online).
  • Adolf Michaelis: Zoëga, Georg w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 45, Duncker & Humblot, Leipzig 1900, s. 386–402.

Linki

Autor: Roman Penkała