Gottfried August Bürger

Gottfried August Bürger (ur. 31 grudnia 1747 r. w Molmerswende koło Halberstadt; zm. 8 czerwca 1794 r. w Getyndze) - niemiecki poeta związany z nurtem „burzy i naporu” (Sturm und Drang). (wyznania ewangelickiego)

Gottfried August Bürger
Portret Gottfrieda Augusta Bürgera namalowany przez Johanna Heinricha Tischbeina Młodszego, 1771, Gleimhaus Halberstadt.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Gottfried (1706-64), pastor w Molmerswende, później w Westorf; matka Gertrud Elisabeth z domu Bauer (1718-75); - ożenił się 1) z Dorotheą (Dorette, 1756-84), 2) w 1785 r. z Auguste (Molly, 1758-86), obie córki hanowerskiego urzędnika Johanna Karla Leonharta z Niedeck koło Getyngi, 3) w 1790 r. z Elisabeth Hahn (Elise, 1769-1833), z którą rozwiódł się w 1792 r. (w czasie małżeństwa oraz po rozwodzie prowadziła niespokojne i frywolne życie jako pisarka i recytatorka); miał 6 dzieci.

Życiorys

Gottfried August Bürger po ukończeniu szkoły miejskiej w Aschersleben i Pädagogium w Halle (Saale), gdzie poznał Leopolda Friedricha Günthera von Goeckingka (1748-1828), Gottfried August Bürger rozpoczął w 1764 r. studia teologiczne na tamtejszym uniwersytecie, a pod wpływem profesora Christiana Adolpha Klotza (1738-1771) zainteresował się filologią. W 1768 r. dziadek Bauer, który dbał o jego wychowanie i edukację, wysłał go do Getyngi, aby studiował tam prawo. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Johannem Erichem Biesterem (1749-1816). W Getyndze podobnie jak w Halle prowadził hulaszcze życie i popadł w długi. Tym razem dziadek nie pomógł mu i przeżył wielką biedę. Dopiero pomoc Johanna Wilhelma Ludwiga Gleima (1719-1803), bogatszych studentów i profesorów sprowadziła go ponownie na właściwą drogę. Dzięki pomocy Heinricha Christiana Boie (1744-1806) został w lecie 1772 r. urzędnikiem sądowym w Altengleichen niedaleko Getyngi i nawiązał kontakt z członkami "Göttinger Hainbund". Wprawdzie nigdy nie należał do tego związku, ale jego członkowie tacy jak np. Ludwig Hölty (1748-1776), Johann Martin Miller (1750-1814), Johann Heinrich Voss (1751-1826), Christian Graf zu Stolberg-Stolberg (1748-1821), Friedrich Leopold Graf zu Stolberg-Stolberg (1750-1819) i Carl Friedrich Cramer (1752-1807) w istotny sposób wpłynęli na jego rozwój artystyczny.

Jego ustatkowanie doprowadziło do pojednania z dziadkiem, który go odwiedził i spłacił jego dług wynoszący 800 talarów.

Po 12 latach zrezygnował z zajmowanego stanowiska (1784) i osiadł w Getyndze jako Privatdozent estetyki. Wytężona praca i jednocześnie nieprzemyślana pogoń za rozrywką łagodziły stopniowo jego hipochondrię i melancholię. Publiczny wykład w semestrze zimowym 1787/88 o potępianej w Getyndze filozofii Immanuela Kanta stał się jego największym sukcesem w nauczaniu. Do grona jego uczniów należał August Wilhelm Schlegel (1767-1845), z którym zgłębiał poezję włoską. Jesienią 1789 r. Gottfried August Bürger został, za namową profesora Christiana Gottloba Heyne (1729-1812), nieopłacanym profesorem nadzwyczajnym filozofii, przy czym dwa lata wcześniej otrzymał tytuł doktora honorowego filozofii.

Druzgocąca i niewyrozumiała krytyka jego wierszy dokonana przez Friedricha Schillera w wydawanym w Jenie czasopiśmie Allgemeine Literatur-Zeitung w styczniu 1791 r., która nawiązywała do moralności Bürgera i odrzucała oraz negowała cały jego dorobek poetycki, bardzo go dotknęła. Troski psychiczne, początki gruźlicy oraz materialna bieda, której próbował zaradzić wyczerpującą pracą literacką odbiły się na jego zdrowiu. Zmarł na gruźlicę 8 czerwca 1794 roku.

Twórczość

Literacka twórczość Gottfrieda Augusta Bürgera była ważna pod dwoma względami. Po pierwsze przez to, że odszedł od nudnych wierszy okresu rokoko i stworzył jedność między życiem i twórczością, przede wszystkim w liryce miłosnej. Następnie przez to, że przezwyciężył opierającą się formę i motyw współczesnej liryki na uczonej edukacji i z wyczuciem sięgnął do narodowo-ludowych form i motywów. Temat poezji ludowej poruszył w piśmie "Herzensausguß über Volkspoesie" (1776). Jego dążenie popularyzacji tematów wywodzących się z poezji ludowej znalazło poparcie u Johanna Gottfrieda Herdera (1744-1803). Na tym gruncie powstała, w oparciu o starą balladę ludową, najsłynniejsza jego ballada "Lenore", która w genialny sposób połączyła ludowe elementy języka pieśni Marcina Lutra (1483-1546) i języka pieśni kościelnych z językiem ludowym tego okresu. Jest ona do dzisiaj podziwianym wzorem niemieckiej ballady. Jego pozyskanie stylu ludowego dla poezji i otwarcie świata irracjonalności wywodziło się z korzeni nurtu Sturm und Drang. Oprócz dramatu i genialnej liryki Goethego (1749-1832), ballady Bürgera są dzisiaj jedynym nadal ważnym poetyckim wyrażeniem ducha ruchu Sturm und Drang. Muzykę do ballady "Lenore" napisało 39 kompozytorów m.in. Ludwig van Beethoven (op. 101 in a-Dur).

Gottfried August Bürger znany jest dzisiaj także dzięki książce "Feldzüge und lustige Abenteuer des Freiherrn von Münchhausen" (1786/1789). Podstawą jego pracy stała się książka Rudolfa Ericha Raspe (1736-1794 ) "Baron Münchhausen's Narrative of his Marvellous Travels and Campaigns in Russia". Gottfried August Bürger dokonał dość swobodnego tłumaczenia oraz w istotny sposób rozszerzył pracę Rudolfa Ericha Raspe. Chociaż powstało wiele opracowań przygód barona Münchhausena, wersja Bürgera pozostaje do dzisiaj najbardziej znaną. Została przetłumaczona na wiele języków, a ilustracje do niej wykonał m.in. Daniel Chodowiecki (1726-1801).

Dzieła (wybór)

  • Über Volkspoesie. Aus Daniel Wunderlichs Buch. 1776.
  • Gedichte. 1778.
  • Wunderbare Reisen zu Wasser und zu Lande, Feldzüge und lustige Abenteuer des Freiherrn von Münchhausen: wie er dieselben bei der Flasche im Zirkel seiner Freunde selbst zu erzählen pflegt. 1786.
  • Akademie der schönen Redekünste. 2 tomy, 1790/1798.

Literatura

  • Hermann Hettner: „Bürger, Gottfried August” Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 3, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 595-600 (online).
  • Kurt Schreinert: „Bürger, Gottfried August” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 744-746 (online).

Linki

  • Günter Häntzschel: G. A. Bürger. Leben und Werk (PDF)