Bertel Thorvaldsen

Bertel Thorvaldsen (ur. 19 listopada 1770 w Kopenhadze; zm. 24 marca 1844 tamże) – duński rzeźbiarz islandzkiego pochodzenia, jeden z czołowych przedstawicieli klasycyzmu. Twórca m.in. pomnika Mikołaja Kopernika i pomnika księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. Prawie we wszystkich pracach pojawiały się postacie mitologiczne. Znaczenie jego twórczości polega na odrodzeniu się sielanki sztuki antycznej. (wyznanie ewangelickie)

Thorvaldsen Gertner
Bertel Thorvaldsen (autor : Johan Vilhelm Gertner).
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Bertel Thorvaldsen był synem islandzkiego drzeworytnika Gotskalka Thorvaldsena i jego żony Karen Dagnes. Niektóre źródła wymieniają jako miejsce urodzenia statek płynący między Islandią a Kopenhagą, inne tylko Kopenhagę. Po pierwszych lekcjach rysunku udzielonych przez ojca wstąpił w wieku 11 lat do Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze, gdzie początkowo był uczniem Johannesa Wiedewelta (1731–1802), a później Nikolaja Abrahama Abildgaarda (1743–1809). W 1787 Bertel Thorvaldsen został wyróżniony małym srebrnym medalem za dokonania w modelowaniu, a dwa lata później otrzymał duży srebrny medal za relief Odpoczywający Amor. Dzięki wyróżnieniu wykonanego przez Bertela Thorvaldsena reliefu Wypędzenie Heliodorusa ze świątyni uwagę na niego zwrócił minister Christian Ditlev Graf von Reventlow (1748–1827) i zapewnił mu środki finansowe na kontynuowanie studiów.

W 1793 relief Bertela Thorvaldsena Apostołowie Piotr i Jan uzdrawiają kulawego nagrodzony został dużym złotym medalem. Z nagrodą tą związane było trzyletnie stypendium na studia w Rzymie. Ponieważ przyjął już kilka zleceń, wyjazd opóźnił o trzy lata. W latach 1793–96 udzielał prywatnych lekcji rysunku i ukończył kilka posągów do zimowego pałacu królewskiego Amalienborg. W tym czasie powstały też popiersia hrabiego Andreasa Petera von Bernstorffa (1735–1797) i pisarza duńskiego Tyge Jespera Rothe (1731–1795).

29 sierpnia 1796 Bertel Thorvaldsen rozpoczął podróż do Rzymu, gdzie przybył 8 marca 1797. Wkrótce po przybyciu do Rzymu poznał archeologa Jörgena Zoega (1755–1809), który wspierał go w studiowaniu antyku i stał się jego mentorem. Podobne wsparcie uzyskał od malarza Asmusa Jacoba Carstensa (1754–1798). W 1797 wprowadził się do swojego pierwszego rzymskiego atelier przy Via Babuino 119.

Po przesłaniu do Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze rzeźby Bachus i Ariadna otrzymał kolejne dwuletnie stypendium, a w 1802 ponowne na jeden rok. Lata 1801–03 były dla Bertela Thorvaldsena bardzo trudne, gdyż czasy pełne były politycznych zawirowań, a on sam żył w ubóstwie. Wówczas poznał saksońskiego rzeźbiarza nadwornego Franza Pettricha (1770–1844) i Carla Friedricha Hagemanna (1773–1806), z którym w marcu 1803 podróżował do Kopenhagi. W latach 1803-1805 powstał relief Uwodzenie Bryzeidy, a w 1806 Chrzest Chrystusa. Na ten okres przypada też znajomość z angielskim bankierem i kolekcjonerem Thomasem Hope (1769–1831), który podczas wizyty w atelier Bertela Thorvaldsena zamówił marmurowy posąg Jazona. Pierwszą wersję Bertel Thorvaldsen zniszczył; druga zyskała uznanie Jörgena Zoega, ale nie podobała się samemu autorowi. Różne okoliczności spowodowały, że dopiero w 1828 posłał zlecone dzieło do Thomasa Hope do Wielkiej Brytanii.

W maju 1805 Bertel Thorvaldsen został członkiem Duńskiej Akademii Sztuki w Kopenhadze i w tym samym roku honorowym członkiem Akademii Sztuki w Bolonii. W latach 1809-1811 Thorvaldsen stworzył Marsa z Amorem dźwigającym miecz. W tym czasie otrzymał liczne państwowe zlecenia od Napoleona Bonaparte (1769–1821).

Po przezwyciężeniu kryzysu twórczego w 1815, kiedy przebywał w Montenero koło Livorno, stworzył w następnych latach jedne z najpiękniejszych prac. 3 października 1818 wrócił do Kopenhagi, gdzie został profesorem w Akademii Sztuk Pięknych. W sierpniu 1820 ponownie opuścił Kopenhagę i podróżował przez Niemcy, Polskę i Austrię do Włoch. Tutaj w 1822 powstał m.in. pomnik z brązu Mikołaja Kopernika (1473–1543), który był pierwotnie zamówiony w 1809 przez miasto Toruń, a następnie po uzgodnieniach z jego fundatorem Stanisławem Staszicem (1755–1826) postawiony został w 1830 na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. W 1829 stworzył fryz Triumf Aleksandra Wielkiego w Babilonie. Kiedy kardynał Ercole Consalvi (1757–1824) zlecił mu ozdobienie swojego sarkofagu, uwagę zwrócił na niego Watykan. Chociaż Bertel Thorvaldsen był praktykującym protestantem, powierzono mu wykonanie monumentu nagrobnego papieża Piusa VII (1742–1823), który w 1830 postawiony został w bazylice św. Piotra na Watykanie.

W 1838 wrócił do Danii, gdzie wykonał m.in. popiersia Ludviga Holberga (1684–1754), Adama Gottloba Oehlenschlägera (1779–1850) i Henricha Steffensa (1773–1845) oraz na życzenie domu królewskiego także własne. W maju 1841 wrócił do Rzymu, aby wykonać tam wcześniej przyjęte zlecenia. W październiku 1842 ponownie przebywał w Kopenhadze.

Thorvaldsens grav
Grób Thorvaldsena.
Źródło: Wikimedia Commons

Bertel Thorvaldsen zmarł 24 marca 1844 w Kopenhadze. Nigdy nie był żonaty, ale miał nieślubną córkę. Zarządcą swojej spuścizny ustanowił miasto Kopenhagę, które zgodnie z testamentem zostało zobowiązane do stworzenia muzeum, które otwarto w 1846. Skromny grób Bertela Thorvaldsena znajduje się na dziedzińcu Muzeum Thorvaldsena (duń. Thorvaldsens Museum).

Do grona jego uczniów należeli m.in. Herman Wilhelm Bissen (1798–1868) i Ludwig Michael von Schwanthaler (1802–1848).

Rzeźby (wybór)

Grab Pius VII

 

Nagrobek papieża Piusa VII (1823–1831).
Źródło: Wikimedia Commons

Thorwaldsen Józef Poniatowski Warsaw 01

 

Józef Antoni Poniatowski, Warszawa.
Źródło: Wikimedia Commons

6 Warszawa 153

 

Mikołaj Kopernik, Warszawa.
Źródło: Wikimedia Commons

Literatura

Linki