Simon Dach
Simon Dach (ur. 29 lipca 1605 roku w Kłajpedzie niem. Memel, zm. 15 kwietnia 1659 roku w Królewcu niem Königsberg) – niemiecki poeta epoki baroku. W latach 1638-1658 napisał ok.1200 wierszy okolicznościowych. (wyznania ewangelickiego)
 |
| Simon Dach. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Simon (zm. po 1625 roku), notariusz i tłumacz sądowy języka litewskiego w Kłajpedzie; matka Anna z domu Lepler, córka burmistrza Kłajpedy; - ożenił się 29.7.1641 roku w Królewcu z Reginą, córką adwokata sądu dworskiego Christopha Pohla w Królewcu i Reginy Rösenkirch; miał 5 synów (dwóch wcześnie zmarło) i 2 córki.
Życiorys
Simon Dach uczył się w Kłajpedzie, w szkole katedralnej w Królewcu i w szkole łacińskiej w Wittenberdze. Podczas jego nauki w gimnazjum w Marburgu wybuchła w mieście dżuma i uciekł przez Gdańsk do Królewca. W 1626 roku immatrykulował na uniwersytet w Królewcu, aby studiować filozofię i teologię. Po ukończeniu studiów został w 1633 roku nauczycielem w szkole katedralnej, a trzy lata później jej konrektorem.
Jego przyjaciel Adrian Brauer otworzył mu świat literatury, a elektor Jerzy Wilhelm Hohenzollern mianował go 1 listopada 1639 roku na profesora poetyki na uniwersytecie w Królewcu, chociaż magistrem został dopiero 12 kwietnia 1640 roku.
W czasie wojny trzydziestoletniej należał do kręgu literackiego w Królewcu tzw. Kürbishütte (zwanego także Gesellschaft der Sterblichkeit Beflissener ), którego spotkania odbywały się w pawilonie ogrodowym organisty katedry Heinricha Alberta. Pawilon był obsadzony dookoła dyniami i stąd jego niemiecka nazwa (Kürbis- dynia Hütte-szałas, schronisko,chata). Do kręgu tego należeli również m.in. Johann Franck, Christoph Kaldenbach, Robert Roberthin, Valentin Thilo(Młodszy) i Georg Weissel. Podczas spotkań czytano wiersze oraz muzykowano.
Znaczenie
Dzięki bliskiemu kontaktowi z dworem elektorskim nawiązał kontakty ze szlachtą pruską i polską co zapewniło mu liczne intratne zamówienia na wiersze okolicznościowe z okazji ślubów, pogrzebów czy chrztów. W latach 1638-1658 napisał ok.1200 tego typu wierszy. Jako jedyny świecki poemat znany jest wiersz Anke van Tharaw, którego autorstwo długo było kontrowersyjne, ale obecnie jest pewne, że powstał na zamówienie Johanna von Klingsporna[1][2]. Ten wiersz oraz Grethke, warumb heffstu mi został napisany w języku dolnoniemieckim. Johann Gottfried Herder przetłumaczył go na język wysokoniemiecki (hochdeutsch) i znany jest dzisiaj jako Ännchen von Tharau. Wiele jego poematów otrzymało oprawę muzyczną, Jej autorami byli Heinrich Albert, Johann Stobäus i Johann Crüger. Jan Sebastian Bach napisał muzykę do dwóch pieśni kościelnych Ich bin ja, Herr, in deiner Macht i O, wie selig seid ihr doch, ihr Frommen. Do ostatniej kantatę o takim samym tytule skomponował Max Reger.
Ännchen von Tharau
Anke Neander będąca pierwowzorem, Ännchen von Tharau, wywędrowała jako dziecko z rodziną ze Śląska. Wkrótce zmarli jej rodzice i zaopiekował się nią jej wujek Caspar Stolzenberg, który mieszkał w Królewcu. W jego domu przebywało wielu poetów i profesorów, również Simon Dach. Dach wprowadził do tego towarzystwa swojego przyjaciela, pastora Johannesa Portatiusa. Portatius w 1636 roku poślubił Anke Neander i przyjął posadę proboszcza w Tharau. Z powodu ich ślubu Dach napisał pieśń Ännchen von Tharau.
Biografowie Simona Dacha zastanawiali się czy autor sam nie był zakochany w tej kobiecie.
Jako pierwszy muzykę do niej napisał napisał Heinrich Albert, a dzisiaj znana jest z muzyką skomponowaną przez Friedricha Silchera.
W 1910 roku przed teatrem w Kłajpedzie zbudowano pomnik Simona Dacha, który stanowiła studnia z figurą Anetki z Tharau w centrum. Już w czasie nazizmu zastąpiono go popiersiem Hitlera, a po wojnie sowieci postawili tam pomnik z czołgiem. W 1988 roku mieszkańcy Kłajpedy z pomocą Niemców postanowili odbudować pomnik Anetki z Tharau, gdyż oryginał zaginął. Z powodu małej ilości zachowanych zdjęć oryginału powstał problem, ale udało się go rozwiązać dzięki odnalezieniu popiersia i gipsowego odlewu oryginalnej figury. W 1989 roku nowy pomnik przed teatrem miejskim został poświęcony i jest atrakcją Kłajpedy.
Dzieła (wybór)
- Ad clarissimum, excellentissimum... Dn. Christophorum Tinctorium... Friderici paucorum mensium filii funus lugentem, 1640.
- Spiritui Sancto, 1642.
- Jesu Christo, aeterno Dei filio peccatorum mortis & inferni triumphatori gloriosissimo, 1647.
- Gedichte, 4 tomy, Halle 1936-38.
Literatura
- Heinrich Albert: Gedichte des Königsberger Dichterkreises aus Heinrich Alberts Arien und musicalischer Kürbishütte (1638-1650). Frankfurt am Main 1883
- Willi Flemming: „Dach, Simon” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, s. 464 (online).
- Hermann Oesterley: „Dach, Simon” Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 4, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 685–688 (online).
Linki
- „Kurzbiographie des Dichters Simon Dach” na stronie baltikum-tours.de (online).
- Biografia na stronie de.wikipedia.org.