Bartholomeus Spranger
Bartholomeus Spranger (ur. 1 marca 1546 w Antwerpii, zm. przed 27 wrześniem 1611 roku (podawane są różne miesiące: czerwiec, lipiec i sierpień) w Pradze) - flamandzki malarz, rysownik i rzeźbiarz w okresie późnego manieryzmu. (wyznania ewangelickiego ?)
 |
| Autoportret, ok. 1580. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Joachim Spranger, kupiec w Antwerpii; matka Anna Roelandts; – ożenił się w Pradze w 1582 roku z Christiną (ok. 1566–1600), córką Nicolausa Müllera, złotnika w Pradze; dzieci wcześnie zmarły.
Życiorys
Nauka malarstwa
Bartholomeus Spranger uczył się malarstwa w Antwerpii od 1557 roku u Jana Mandyna, Fransa Mostaerta i do 1664 roku u Cornelisa van Dalema. W 1565 roku podróżował do Paryża, skąd udał się przez Lyon do Mediolanu, gdzie nauczył się techniki wykonywania fresków. Wiosną 1566 roku wyjechał do Parmy, aby pracować pod kierownictwem Bernardino Gatti przy freskach w kopule bazyliki Santa Maria della Steccata. Tam poznał prace Antonio Allegri da Correggio i Parmigianino, które wywarły na nim duże wrażenie. Po sporze z synem mistrza wyjechał w tym samym roku do Rzymu. W czerwcu 1567 roku jego mecenasem w Rzymie został kardynał Alessandro Farnese, dla którego pracował przez dwa lata w jego pałacu Palazzo della Cancelleria pod nadzorem Giulio Clovio. Od 1570 roku pracował pod kierownictwem Federico Zuccari przy freskach w Villa Farnese w Caprarola koło Rzymu. W tym okresie zwrócił na niego uwagę papież Pius V i mianował go papieskim malarzem.
Powołanie do Wiednia
W Rzymie przebywał do 1575 roku, kiedy to został za pośrednictwem Giovanniego Bologna powołany na dwór cesarza Maksymiliana II Habsburga do Wiednia. Tam wykonał freski w cesarskiej rezydencji wiejskiej, zamku Lustschloß „Neugebäude“ koło Wiednia ( w XVIII wieku zostały przemalowane) i stworzył trzy malowidła dla następcy Maksymiliana cesarza Rudolfa II Habsburga (Dziewica Maria i Alegoria Rzymu, oba uległy zniszczeniu, a znane są jedynie dzięki rycinom Jacoba Mathama; Merkury prowadzi Psyche na Olimp, 1576/1577).
Pobyt w Pradze
Jesienią 1580 roku Bartholomeus Spranger przybył po raz pierwszy do Pragi, do której przesiedlił się w 1581 roku jako cesarski malarz nadworny. W roku 1582 na rozkaz cesarza przebywał na Sejmie Rzeszy w Augsburgu, w Wiedniu, oraz ozdobił freskami nową część pałacu Amalienburg w Nymphenburgu ( w XIX wieku zniszczone).
W 1584 roku wrócił do Pragi. Jego reputacja jeszcze bardziej wzrosła, gdy w 1588 roku cesarz nadał mu herb i tytuł wasala, a w 1595 w uznaniu jego zasług podniósł go do rangi szlachcica.
W 1601 roku otrzymał od cesarza pozwolenie na wykonywanie zleceń prywatnych i w 1602 roku roku udał się razem z Hansem von Aachenem do Niemiec i Niderlandów.
Jego testament z 11 stycznia 1611 roku wskazuje, że był zamożny.
Znaczenie i twórczość
Oprócz obrazów o treści religijnej (np. św.Urszula, ok. 1581; św.Barbara, ok.1582) namalował cykl mitologicznych par (np. Salmakis i Hermafrodyta). Malowidła z jego ostatnich lat życia nie zachowały się.
Obok Josepha Heintza (1564-1609), Hansa von Aachena, Giuseppe Arcimboldo i Adriaen de Vriesa był najważniejszym malarzem na dworze cesarskim. Jako przedstawiciel panującego manieryzmu łączył w swoich obrazach mitologicznych i alegorycznych, często także erotycznych, niderlandzkią tradycję z nowościami rzymskiego manieryzmu, tworząc w ten sposób własny styl jednoczący wielkofigurowe kompozycje braci Taddeo i Federico Zuccari, Giovanni da Bologna z delikatnym malarstwem miniaturowym Giulio Clovio.
Jego dzieła były daleko znane poza Pragę. Bartholomeus Spranger wpłynął oprócz Heintza, Aachena i de Vries na twórczość Matthäusa Gundelacha tworzącego w Bawarii. Jako artysta należał do tzw. Haarlemer Akademie założonej przez Cornelisa van Haarlema, Karla van Mandera i Hendrika Goltziusa. Jego prace zostały rozpowszechnione dzięki powstającym od 1580 roku rycinom wykonanym przez Aegidiusa Sadelera, Lucasa Kiliana, a przede wszystkim przez Goltziusa, który był najsławniejszym rytownikiem tego okresu.
Obrazy (wybór)
Literatura
- Joseph Eduard Wessely: Spranger, Bartholomäus. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 35, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 278.
- Peter Prange: Spranger, Bartholomäus. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 742.
Linki
- Portret Bartholomeusa Sprangera w Trierer Porträtdatenbank (Künstler und Dargestellte).
- Obrazy na 40.000 Kunstwerke (zeno.org).
- Zbiory w Albertina, Wien - Sammlungen Online.
- Obrazy na Google Cultural Institute - Art Project.