Louis Spohr

Louis Spohr, właściwie Ludwig Spohr (ur. 5 kwietnia 1784 w Brunszwiku; zm. 22 października 1859 w Kassel) – niemiecki kompozytor, skrzypek, dyrygent i nauczyciel śpiewu. Obok Niccolò Paganiniego (1782–1840) należał do najwybitniejszych skrzypków w okresie swojej działalności. Po śmierci Carla Marii von Webera (1786–1826) i Ludwiga van Beethovena (1770–1827) do czasu sukcesu Franza Schuberta (1797–1828), Felixa Mendelssohna–Bartholdyego (1809–1847) i Roberta Schumanna (1810–1856) uważany był od połowy lat 40-tych XIX wieku za najwybitniejszego żyjącego kompozytora. (wyznanie ewangelickie)

Louis Spohr.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec: Karl Heinrich (1756–1843), lekarz w Seesen i Gandersheim, syn Georga Ludewiga Heinricha (1729–1805), pastora w Woltershausen;
Matka: Juliane Ernestine Luise (1763–1840), córka Ernsta Heinricha Ludewiga Henke (1736–1785), pastora w Brunszwiku i Charlotte Christiane Wilhelmine Spohr (1744–1806);
Ożenił się: 1) w Gocie w 1806 z pianistką Dorothe Henriette (Dorette) (1787–1834) z Goty, córką wiolonczelisty i kompozytora Johanna Davida Scheidlera (1748–1802), 2) w Kassel w 1836 z Marianne (1807–92), córką Wilhelma Pfeiffera (1777–1852) i Louise Harnier;
Dzieci: 1 syn (wcześnie zmarł) i 3 córki Emilie Zahn (1807–95), śpiewaczka w Kassel i Nowym Jorku, Johanna Sophia Luise (Ida) Wolff (1808–81), Therese (1818–38).

Życiorys

Po pierwszych lekcjach gry na skrzypcach u rektora szkoły w Seesen, dokąd rodzina przeprowadziła się w 1786 r., i u francuskiego skrzypka Louis Spohr kontynuował naukę od 1797 r. w Brunszwiku u dwóch członków tamtejszej kapeli; jednocześnie uczęszczał do tamtejszego gimnazjum Catharineum. W 1799 r. grał w kapeli dworskiej księcia Brunszwiku Karola Wilhelma Ferdynanda (1735–1806). W 1802 r. otrzymał roczne stypendium na naukę w Sankt Petersburgu. Po powrocie do Brunszwiku kontynuował działalność w kapeli dworskiej i przygotowywał się do pierwszego tournée koncertowego, które zaprowadziło go w zimie 1804/05 m.in. do Lipska, Drezna i Berlina. Recenzja jego debiutu w Gewandhausie w Lipsku w „Allgemeine musikalische Zeitung“ ugruntowała jego renomę jako wirtuoza skrzypiec i kompozytora oraz doprowadziła do powołania na kapelmistrza do Goty.

Od października 1805 r. mógł w Gocie i innych miastach Turyngii zaprezentować szerszej publiczności koncerty solowe, symfonie, sonaty na harfę i skrzypce, opery, oratoria i pieśni. Praca z kapelą dworską dała mu możliwość doskonalenia swojej techniki dyrygenckiej i metod prowadzenia orkiestry. W Gocie Louis Spohr poznał też swoją przyszłą żonę, harfistkę Dorette Scheidler, która przez lata była jego partnerką koncertową. W zimie 1812/13 r. koncertowali razem w Wiedniu, gdzie został zatrudniony jako kapelmistrz i dyrektor orkiestry w Theater an der Wien (Teatr nad Wiednią). Tutaj spotkał Ludwiga van Beethovena (1770–1827). Jednak już w 1815 r. zrezygnował z tej posady, aby udać się w trasę koncertową do Szwajcarii, Włoch i Holandii. Od zimy 1817 do września 1819 r. był dyrygentem w Teatrze Miejskim we Frankfurcie nad Menem. Następnie udał się w kolejną trasę koncertową, która prowadziła do Włoch, Francji i Anglii. W 1822 r. został kapelmistrzem kapeli dworskiej w Kassel, gdzie pracował do końca życia. W Kassel poświęcił się komponowaniu. Powstało tam pięć oper, wśród nich Jessonda (1823), która obok wiedeńskiego Fausta (1813) pozostała w repertuarze do końca wieku. Oprócz tego skomponował oratoria, symfonie, koncerty solo i sporo kompozycji kameralnych, chóralnych i pieśni. Podróże koncertowe Louisa Spohra po Niemczech i Anglii stały się korowodem triumfu. Był wielkim protektorem wielu młodych kompozytorów, wśród nich Richarda Wagnera (1813–1883).

Louis Spohr wpłynął w okresie swojej działalności istotnie na życie muzyczne Niemiec. Jako wirtuoz skrzypiec rozwinął styl brillant szkoły francuskiej i przekazał go ponad 200 uczniom. Jako muzyk kameralny reprezentował nowoczesną koncepcję interpretacji, która skupiała się na dziele a nie na wykonawcach. Jako dyrygent ustalił nowe kryteria dla orkiestrowej perfekcji i jako kierownik wielkich festiwali muzycznych wpłynął trwale na powstanie mieszczańskiej kultury. Istotnymi elementami jego kompozycji były odważna chromatyka, wirtuozowskie pasaże, co jednak nigdy nie było celem samym w sobie i eksperymenty z formą. Dzięki wczesnym koncertom skrzypcowym (szczególnie nr 2, 6, 7, 8), duetom skrzypcowym i muzyce kameralnej z harfą stanął w pierwszym dwudziestoleciu XIX wieku na czele swojej generacji kompozytorów.

Bardzo zmienna była recepcja muzyki Louisa Spohra. Wielu jemu współczesnych stawiało go na równi z Ludwigiem von Beethovenem. Pod koniec XIX wieku co raz częściej określany był jako mały mistrz. W związku z odrodzeniem się jego dzieł po II wojnie światowej - w dużej mierze dzięki prowadzonym pracom przez International Louis Spohr Society (ILSG) w Kassel – zaczęto ponownie przypisywać wysoką rangę jego najlepszym kompozycjom.

Ostateczna ocena jego muzyki jest nadal w toku, a także prowadzone są szczegółowe badanie jego wpływu na kompozytorów od Roberta Schumanna (1810–1856) do Johannesa Brahmsa (1833–1897) i Piotra Czajkowskiego (1840–1893).

Dzieła (wybór)

Opery

Die Prüfung, operetka w jednym akcie, WoO 48 (1806).
Alruna, wielka opera komiczna w trzech aktach, WoO 49 (1808).
Der Zweikampf mit der Geliebten, opera w trzech aktach, WoO 50 (1810).
Faust, opera romantyczna w dwóch aktach, WoO 51 (1813; nowa wersja 1852, WoO 51a).
Zemire und Azor, opera romantyczna w dwóch aktach, WoO 52 (1818/19).
Jessonda, wielka opera w trzech aktach, WoO 53 (1822).
Der Berggeist, opera romantyczna w trzech aktach, WoO 54 (1824).
Pietro von Abano, opera romantyczna w dwóch aktach, WoO 56 (1827).
Der Alchymist opera romantyczna w trzech aktach, WoO 57 (1829/30).
Die Kreuzfahrer, wielka opera w trzech aktach, WoO 59 (1843/44).

Oratoria

Das Jüngste Gericht, WoO 60 (1812).
Die Letzten Dinge, WoO 61 (1825/26).
Des Heilands letzte Stunden, WoO 62 (1834/35).
Der Fall Babylons, WoO 63 (1839/40)

Symfonie

I Symfonia Es-dur, op. 20 (1811).
II Symfonia d-moll, op. 49 (1820).
III Symfonia c-moll, op. 78 (1828).
IV Symfonia F-dur „Die Weihe der Töne“, op. 86 (1832).
V Symfonia c-moll, op. 102 (1837).
VI Symfonia G-dur „Historische Symphonie im Stil und Geschmack vier verschiedener Zeitabschnitte“, op. 116 (1839).
VII Symfonia C-dur „Irdisches und Göttliches im Menschenleben“, na dwie orkiestry op. 121 (1841).
VIII Symfonia G-dur, op. 137 (1847).
IX Symfonia h-moll „Die Jahreszeiten“, op. 143 (1849/50).
X Symfonia Es-dur, WoO 8, pierwotnie op. 156 (1857).
Uwertura do opery Die Prüfung, op. 15a.
Uwertura do opery Alruna, op. 21.
Uwertura do opery Faust, op. 60.
Uwertura do opery Jessonda, op. 63.
Uwertura do opery Der Berggeist, op. 73.
Uwertura do Macbeth, op. 75.
Uwertura do opery Pietro von Abano.
Uwertura do opery Der Alchymist.

Koncerty skrzypcowe

I Koncert skrzypcowy A-dur, op. 1 (1802).
II Koncert skrzypcowy d-moll, op. 2 (1804).
III Koncert skrzypcowy C-dur, op. 7 (1806).
IV Koncert skrzypcowy h-moll, op. 10 (1805).
V Koncert skrzypcowy Es-dur, op. 17 (1807).
VI Koncert skrzypcowy g-moll, op. 28 (1808/09).
VII Koncert skrzypcowy e-moll, op. 38 (1814).
VIII Koncert skrzypcowy a-moll, op. 47 (1816).
IX Koncert skrzypcowy d-moll, op. 55 (1820).
X Koncert skrzypcowy A-dur, op. 62 (1810).
XI Koncert skrzypcowy G-dur, op. 70 (1825).
XII Koncert skrzypcowy A-dur (także Concertino Nr. 1), op. 79 (1828).
XIII Koncert skrzypcowy E-dur (także Concertino Nr. 2), op. 92 (1835).
XIV Koncert skrzypcowy a-moll (także Concertino Nr. 3) „Sonst und Jetzt“, op. 110 (1839).
XV Koncert skrzypcowy e-moll, op. 128 (1844).

Pisma

Selbstbiographie, autobiografia, 2 tomy, Kassel 1860–1861.

Literatura

Constantin von Wurzbach: "Spohr, Ludwig" w: Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. 36. Theil. Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei, Wien 1878, s. 215–217 (online).
Hans Michael Schletterer: "Spohr, Louis" w: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 35, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 239–259 (online).
Martin Wulfhorst: "Spohr, Louis" w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 733–735 (online).
Alexander Malibran: Louis Spohr. Sein Leben und Wirken. Sauerländer Verlag, Frankfurt/M. 1860.
Louis Spohr's Selbstbiographie. Erster Band. Georg H. Wiegand, Cassel und Göttingen, 1860.
Paul Katow: Louis Spohr, Persönlichkeit und Werk. RTL Edition, Luxembourg 1983, ISBN 2-87951-031-7.

Linki

Prace Louisa Spohra i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.

: Autor: Roman Penkała