Louis Spohr
Louis Spohr, właściwie Ludwig Spohr (ur. 5 kwietnia 1784 w Brunszwiku; zm. 22 października 1859 w Kassel) – niemiecki kompozytor, skrzypek, dyrygent i nauczyciel śpiewu. Obok Niccolò Paganiniego (1782–1840) należał do najwybitniejszych skrzypków w okresie swojej działalności. Po śmierci Carla Marii von Webera (1786–1826) i Ludwiga van Beethovena (1770–1827) do czasu sukcesu Franza Schuberta (1797–1828), Felixa Mendelssohna–Bartholdyego (1809–1847) i Roberta Schumanna (1810–1856) uważany był od połowy lat 40-tych XIX wieku za najwybitniejszego żyjącego kompozytora. (wyznanie ewangelickie)
![]() |
Louis Spohr. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Karl Heinrich (1756–1843), lekarz w Seesen i Gandersheim, syn Georga Ludewiga Heinricha (1729–1805), pastora w Woltershausen;
- Matka: Juliane Ernestine Luise (1763–1840), córka Ernsta Heinricha Ludewiga Henke (1736–1785), pastora w Brunszwiku i Charlotte Christiane Wilhelmine Spohr (1744–1806);
- Ożenił się: 1) w Gocie w 1806 z pianistką Dorothe Henriette (Dorette) (1787–1834) z Goty, córką wiolonczelisty i kompozytora Johanna Davida Scheidlera (1748–1802), 2) w Kassel w 1836 z Marianne (1807–92), córką Wilhelma Pfeiffera (1777–1852) i Louise Harnier;
- Dzieci: 1 syn (wcześnie zmarł) i 3 córki Emilie Zahn (1807–95), śpiewaczka w Kassel i Nowym Jorku, Johanna Sophia Luise (Ida) Wolff (1808–81), Therese (1818–38).
Życiorys
Po pierwszych lekcjach gry na skrzypcach u rektora szkoły w Seesen, dokąd rodzina przeprowadziła się w 1786 r., i u francuskiego skrzypka Louis Spohr kontynuował naukę od 1797 r. w Brunszwiku u dwóch członków tamtejszej kapeli; jednocześnie uczęszczał do tamtejszego gimnazjum Catharineum. W 1799 r. grał w kapeli dworskiej księcia Brunszwiku Karola Wilhelma Ferdynanda (1735–1806). W 1802 r. otrzymał roczne stypendium na naukę w Sankt Petersburgu. Po powrocie do Brunszwiku kontynuował działalność w kapeli dworskiej i przygotowywał się do pierwszego tournée koncertowego, które zaprowadziło go w zimie 1804/05 m.in. do Lipska, Drezna i Berlina. Recenzja jego debiutu w Gewandhausie w Lipsku w „Allgemeine musikalische Zeitung“ ugruntowała jego renomę jako wirtuoza skrzypiec i kompozytora oraz doprowadziła do powołania na kapelmistrza do Goty.
Od października 1805 r. mógł w Gocie i innych miastach Turyngii zaprezentować szerszej publiczności koncerty solowe, symfonie, sonaty na harfę i skrzypce, opery, oratoria i pieśni. Praca z kapelą dworską dała mu możliwość doskonalenia swojej techniki dyrygenckiej i metod prowadzenia orkiestry. W Gocie Louis Spohr poznał też swoją przyszłą żonę, harfistkę Dorette Scheidler, która przez lata była jego partnerką koncertową. W zimie 1812/13 r. koncertowali razem w Wiedniu, gdzie został zatrudniony jako kapelmistrz i dyrektor orkiestry w Theater an der Wien (Teatr nad Wiednią). Tutaj spotkał Ludwiga van Beethovena (1770–1827). Jednak już w 1815 r. zrezygnował z tej posady, aby udać się w trasę koncertową do Szwajcarii, Włoch i Holandii. Od zimy 1817 do września 1819 r. był dyrygentem w Teatrze Miejskim we Frankfurcie nad Menem. Następnie udał się w kolejną trasę koncertową, która prowadziła do Włoch, Francji i Anglii. W 1822 r. został kapelmistrzem kapeli dworskiej w Kassel, gdzie pracował do końca życia. W Kassel poświęcił się komponowaniu. Powstało tam pięć oper, wśród nich Jessonda (1823), która obok wiedeńskiego Fausta (1813) pozostała w repertuarze do końca wieku. Oprócz tego skomponował oratoria, symfonie, koncerty solo i sporo kompozycji kameralnych, chóralnych i pieśni. Podróże koncertowe Louisa Spohra po Niemczech i Anglii stały się korowodem triumfu. Był wielkim protektorem wielu młodych kompozytorów, wśród nich Richarda Wagnera (1813–1883).
Louis Spohr wpłynął w okresie swojej działalności istotnie na życie muzyczne Niemiec. Jako wirtuoz skrzypiec rozwinął styl brillant szkoły francuskiej i przekazał go ponad 200 uczniom. Jako muzyk kameralny reprezentował nowoczesną koncepcję interpretacji, która skupiała się na dziele a nie na wykonawcach. Jako dyrygent ustalił nowe kryteria dla orkiestrowej perfekcji i jako kierownik wielkich festiwali muzycznych wpłynął trwale na powstanie mieszczańskiej kultury. Istotnymi elementami jego kompozycji były odważna chromatyka, wirtuozowskie pasaże, co jednak nigdy nie było celem samym w sobie i eksperymenty z formą. Dzięki wczesnym koncertom skrzypcowym (szczególnie nr 2, 6, 7, 8), duetom skrzypcowym i muzyce kameralnej z harfą stanął w pierwszym dwudziestoleciu XIX wieku na czele swojej generacji kompozytorów.
Bardzo zmienna była recepcja muzyki Louisa Spohra. Wielu jemu współczesnych stawiało go na równi z Ludwigiem von Beethovenem. Pod koniec XIX wieku co raz częściej określany był jako mały mistrz. W związku z odrodzeniem się jego dzieł po II wojnie światowej - w dużej mierze dzięki prowadzonym pracom przez International Louis Spohr Society (ILSG) w Kassel – zaczęto ponownie przypisywać wysoką rangę jego najlepszym kompozycjom.
Ostateczna ocena jego muzyki jest nadal w toku, a także prowadzone są szczegółowe badanie jego wpływu na kompozytorów od Roberta Schumanna (1810–1856) do Johannesa Brahmsa (1833–1897) i Piotra Czajkowskiego (1840–1893).
Dzieła (wybór)
Opery
- Die Prüfung, operetka w jednym akcie, WoO 48 (1806).
- Alruna, wielka opera komiczna w trzech aktach, WoO 49 (1808).
- Der Zweikampf mit der Geliebten, opera w trzech aktach, WoO 50 (1810).
- Faust, opera romantyczna w dwóch aktach, WoO 51 (1813; nowa wersja 1852, WoO 51a).
- Zemire und Azor, opera romantyczna w dwóch aktach, WoO 52 (1818/19).
- Jessonda, wielka opera w trzech aktach, WoO 53 (1822).
- Der Berggeist, opera romantyczna w trzech aktach, WoO 54 (1824).
- Pietro von Abano, opera romantyczna w dwóch aktach, WoO 56 (1827).
- Der Alchymist opera romantyczna w trzech aktach, WoO 57 (1829/30).
- Die Kreuzfahrer, wielka opera w trzech aktach, WoO 59 (1843/44).
Oratoria
- Das Jüngste Gericht, WoO 60 (1812).
- Die Letzten Dinge, WoO 61 (1825/26).
- Des Heilands letzte Stunden, WoO 62 (1834/35).
- Der Fall Babylons, WoO 63 (1839/40)
Symfonie
- I Symfonia Es-dur, op. 20 (1811).
- II Symfonia d-moll, op. 49 (1820).
- III Symfonia c-moll, op. 78 (1828).
- IV Symfonia F-dur „Die Weihe der Töne“, op. 86 (1832).
- V Symfonia c-moll, op. 102 (1837).
- VI Symfonia G-dur „Historische Symphonie im Stil und Geschmack vier verschiedener Zeitabschnitte“, op. 116 (1839).
- VII Symfonia C-dur „Irdisches und Göttliches im Menschenleben“, na dwie orkiestry op. 121 (1841).
- VIII Symfonia G-dur, op. 137 (1847).
- IX Symfonia h-moll „Die Jahreszeiten“, op. 143 (1849/50).
- X Symfonia Es-dur, WoO 8, pierwotnie op. 156 (1857).
- Uwertura do opery Die Prüfung, op. 15a.
- Uwertura do opery Alruna, op. 21.
- Uwertura do opery Faust, op. 60.
- Uwertura do opery Jessonda, op. 63.
- Uwertura do opery Der Berggeist, op. 73.
- Uwertura do Macbeth, op. 75.
- Uwertura do opery Pietro von Abano.
- Uwertura do opery Der Alchymist.
Koncerty skrzypcowe
- I Koncert skrzypcowy A-dur, op. 1 (1802).
- II Koncert skrzypcowy d-moll, op. 2 (1804).
- III Koncert skrzypcowy C-dur, op. 7 (1806).
- IV Koncert skrzypcowy h-moll, op. 10 (1805).
- V Koncert skrzypcowy Es-dur, op. 17 (1807).
- VI Koncert skrzypcowy g-moll, op. 28 (1808/09).
- VII Koncert skrzypcowy e-moll, op. 38 (1814).
- VIII Koncert skrzypcowy a-moll, op. 47 (1816).
- IX Koncert skrzypcowy d-moll, op. 55 (1820).
- X Koncert skrzypcowy A-dur, op. 62 (1810).
- XI Koncert skrzypcowy G-dur, op. 70 (1825).
- XII Koncert skrzypcowy A-dur (także Concertino Nr. 1), op. 79 (1828).
- XIII Koncert skrzypcowy E-dur (także Concertino Nr. 2), op. 92 (1835).
- XIV Koncert skrzypcowy a-moll (także Concertino Nr. 3) „Sonst und Jetzt“, op. 110 (1839).
- XV Koncert skrzypcowy e-moll, op. 128 (1844).
Pisma
- Selbstbiographie, autobiografia, 2 tomy, Kassel 1860–1861.
Literatura
- Constantin von Wurzbach: "Spohr, Ludwig" w: Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. 36. Theil. Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei, Wien 1878, s. 215–217 (online).
- Hans Michael Schletterer: "Spohr, Louis" w: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 35, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 239–259 (online).
- Martin Wulfhorst: "Spohr, Louis" w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 733–735 (online).
- Alexander Malibran: Louis Spohr. Sein Leben und Wirken. Sauerländer Verlag, Frankfurt/M. 1860.
- Louis Spohr's Selbstbiographie. Erster Band. Georg H. Wiegand, Cassel und Göttingen, 1860.
- Paul Katow: Louis Spohr, Persönlichkeit und Werk. RTL Edition, Luxembourg 1983, ISBN 2-87951-031-7.
Linki
- Prace Louisa Spohra i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.