Karl Schall

Karl Leopold Anton Schall, także Carl Schall (ur. 24 lutego 1780 we Wrocławiu (wówczas niem. Breslau); zm. 18 sierpnia 1833 tamże) – niemiecki poeta, tłumacz i publicysta. (wyznanie katolickie)

Życiorys

Karl Schall był synem z drugiego małżeństwa zamożnego i wykształconego kupca. Uczył się we wrocławskim Gimnazjum im. Fryderyka. Jako, że miał poświęcić się kupiectwu uczył się języków nowożytnych, przede wszystkim francuskiego i angielskiego. Niezależny finansowo Schall studiował sztuki piękne, pogłębiał swoją wiedzę naukową, teatralną i polityczną oraz próbował swoich sił jako pisarz. Jego przyjacielem i mentorem został Georg Gustav Fülleborn (1769–1803), filozof i nauczyciel języków klasycznych w Gimnazjum św. Elżbiety. Pobyt w salonie Karla Konrada Streita (1751–1826) stanowił dla Schalla edukację towarzyską. Jeden z jego biografów nazwał go wielkim marszałkiem radości, wrocławskim „sir Johnem” który kochał, śmiał się, jadł i cierpiał. Mając to na względzie Rudolf von Gottschall scharakteryzował Schalla jako „wrocławskiego artystę ze zdrowym humorem, który z podwiniętymi rękawami sięga wielką łyżką do parującej wazy z zupą życia towarzyskiego i wyciąga z niej kilka kąsków pysznego humoru”.

Prawdopodobnie podróż Schalla na Targi Lipskie zaprowadziła go też ok. 1802 roku po raz pierwszy do Berlina, gdzie poznał Ludwiga Roberta i Augusta Wilhelma Ifflanda. W 1808 r. zmarł ojciec Schalla. W 1810 roku wystawiono w Berlinie i Wrocławiu jego sztukę Der Kuß und die Ohrfeige (Pocałunek i policzek), a w 1812 roku ukazały się dwie kolejne Mehr Glück als Verstand (Więcej szczęścia niż rozumu) i Trau, schau, wem? (Zaufaj, spójrz, komu?).

Początek kolejnej kampanii antynapoleońskiej, a zwłaszcza płomienne przemówienie Henricha Steffensa do studentów, spowodował, że Karl Schall wstąpił na ochotnika w 1813 r. do Landwehry jako kapitan. Jednak z powodu choroby wkrótce musiał rozstać się z wojskiem. Następna komedia Die unterbrochene Whistpartie, oder der Strohmann (Przerwana partia wista albo strach na wróble, 1814) stała się jego najbardziej znanym dziełem w Niemczech. Zamiłowanie do teatru znalazło wyraz w kolejnej komedii Theatersucht (Teatromania).

Od 1820 do 1833 roku wydawał codziennie gazetę „(Neue) Breslauer Zeitung”, która oprócz wiadomości politycznych i teatralnych publikowała także artykuły profesorów uniwersytetu wrocławskiego, takich jak Karl Ludwig Kannegiesser, Henrich Steffens i Johann Heinrich Friedrich Karl Witte oraz utalentowanych studentów. Z Karlem Eduardem von Holtei i Friedrichem Barthem wydawał „Deutsche Blätter für Poesie, Litteratur, Kunst und Theater“ (1823). Razem z Maxem Habichtem i Friedrichem Heinrichem von der Hagenem przetłumaczył i wydał w 1824 roku francuskie wydanie arabskich opowiadań Tausendundeine Nacht (Tysiąc i jedna noc). W 1823 roku Karl Schall należał do grupy założycielskiej towarzystwa artystycznego „Breslauer Liedertafel”, jak również był czołową postacią tzw. „Mannschaft“, grupy wrocławskich literatów (Holtei, Kannegießer, Witte) i artystów (Höcker, Liebermann, Karl Schwindt), do której czasowo należeli także Eugen von Vaerst i Franz von Schober.

Pod koniec życia Karl Schall spędził dwa lata (1830–32) w Berlinie, po czym zrujnowany wrócił do rodzinnego Wrocławia, gdzie zmarł 18 sierpnia 1833 roku.

Komedie Schalla należały wprawdzie do przeciętnych, ale ich wielkie bogactwo wesołych i prawdziwie komicznych pomysłów oraz dialogi spowodowały, że były często wystawiane w Berlinie, nawet po śmierci autora. Część z nich Karl Schall wydał, a część była jedynie wystawiona na scenach teatralnych.

Pisma

  • Mehr Glück als Verstand (Więcej szczęścia niż rozumu). 1817, online
  • Die unterbrochene Whistpartie, oder der Strohmann (Przerwana partia wista albo strach na wróble). 1817.
  • Der Kuß und die Ohrfeige (Pocałunek i policzek). 1817.
  • Theatersucht (Teatromania). 1817, online.
  • Trau, schau, wem? (Zaufaj, spójrz, komu?). 1817.
  • Das Heiligthum (Świętość). 1817.
  • Tausend und Eine Nacht. 15 tomików, 1825, t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6, t. 7 t. 8, t. 9, t. 10, t. 11, t. 12, t. 13, t. 14, t. 15.

W roczniku „Jahrbuch deutscher Bühnenspiele” opublikowano komedie „Das Kinderspiel” (Dziecięca zabawa) i „Eigene Wahl” (Własny wybór). Trzy inne sztuki zostały tylko wystawione („Das Sonett” [Sonet], 1811; „Der Knopf am Flausrock“ 1832; „Schwert und Spindel“ [Miecz i wrzeciono], 1833).

Literatura

Autor: Roman Penkała