Nikolaus Dietrich Giseke

Nikolaus Dietrich Giseke (ur. 2 kwietnia 1724 r. w Nemescsó (niem, Tschobing) koło Kőszeg (niem. Güns), Węgry; zm. 23 lutego 1765 r. w Sondershausen) - pisarz niemiecki. (wyznania luterańskiego)

Nikolaus Dietrich Giseke. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Paul (1686-1724), pastor w Kőszeg; matka Catharina Krahmer (zm. 1745), z Hamburga; - ożenił się w Gerdau k. Uelzen w 1753 r. z Johanną Catheriną Eleonorą Cruse(1726-1804); szwagierka Luise Marie Henriette (żona Karla Christiana Gärtnera, wydawcy Bremer Beiträge); miał 4 synów i 1 córkę do tego 5 kolejnych, które wcześnie zmarły; prawnuk Heinrich Ludwig Robert Giseke (1827-1890), publicysta i pisarz.

Życiorys

Po śmierci ojca mama Giseke z dziećmi przeprowadziła się do Hamburga, skąd pochodziła. W Hamburgu, dzięki wsparciu zamożnych ludzi Nikolaus Dietrich Giseke uczęszczał razem z Johannem Arnoldem Ebertem i Johannem Bernhardem Basedowem do Gelehrtenschule des Johanneums, a później do gimnazjum akademickiego. Jego talent poetycki już wcześnie odkryli i wspierali dalszy jego rozwój Friedrich von Hagedorn i Barthold Heinrich Brockes.

W 1745 r. immatrykulował na studia teologiczne do Lipska, gdzie wkrótce został przyjęty do kręgu przyjaciół Bremer Beiträger. W 1747 r. Karl Christian Gärtner przyjął go do redakcji Neuen Beiträge zum Vergnügen des Verstandes und Witzes. W tym samym czasie wydawał razem z Johannem Andreasem Cramerem, Ebertem i Gottliebem Wilhelmem Rabenerem tygodnik Der Jüngling, którego wydanie w formie książki ukazało się w Lipsku w 1764 i 1765. W 1748 r. był guwernerem w Hanowerze, a potem dzięki pośrednictwu przeora Johanna Friedricha Wilhelma Jerusalema w Brunszwiku. Podczas tych lat dokonała się w jego poematach charakterystyczna dla tego czasu zmiana w kierunku sentymentalizmu. Świadectwem poetyckiej wspólnoty w Brunszwiku z Gärtnerem, Ebertem i Justusem Friedrichem Wilhelmem Zachariae jest zbiór Sammlung vermischter Schriften, von den Verfassern der bremischen neuen Beiträge (3 tomy, 1748-57).

W 1753 r. powołano go na pastora do Trautenstein, w następnym roku został następcą Cramera w Quedlinburgu jako dworski duchowny. W 1760 r. mianowano go superintendentem i asesorem konsystorza w Sondershausen. Funkcje te pełnił, aż do wczesnej śmierci w 1765 roku.

Nikolaus Dietrich Giseke był bliskim przyjacielem Friedricha Gottlieba Klopstocka, który podczas jego odejścia z Lipska w 1748 r. zadedykował mu odę pożegnalną An Giseke (Do Giseke). Wiosną 1751 r. poznał Klopstock dzięki Giseke swoją przyszłą żonę Margaretę Moller (Margareta Klopstock). Klopstock w 1767 r., w drugiej części pieśni swojego cyklu Wingolf postawił Giseke trwały literacki pomnik. W tym samym roku Gärtner opublikował jego dzieła zebrane.

Nikolaus Dietrich Giseke pisał dydaktyczne wiersze o estetycznych, moralnych i religijnych kwestiach, bajki opowiadania, pieśni religijne, kantaty, ody przyjacielskie i miłosne. Zarówno w wierszach i prozie często stosował formę listu. Początkowy elegijny ton zmienił się później na delikatnie sentymentalny. Wpływ jego twórczości widać w okresie oświecenia i sentymentalizmu, zwłaszcza u Johanna Karla Wezela, którego Giseke wspierał.

Dzieła (wybór)

• Sammlung einiger Predigten, 1760.
• Des Herrn Nikolas Dietrich Giseke Poetische Werke, 1767 wyd. Gärtner.
• Satyren , 1768.
• Das Glück der Liebe , 1769.

Literatura

• Werner Lippert: Nikolaus Dietrich Giseke, der Bremer Beiträger. Sein Leben und seine Werke. Dissertation. Universität Greifswald, 1915.
• Ferdinand Spehr: „Giseke, Nicolaus Dietrich”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 9, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, s. 192.
• Adalbert Elschenbroich: „Giseke, Nicolaus Dietrich”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 412.