Mikołaj z Kuzy

Mikołaj z Kuzy, także Mikołaj Kuzańczyk, (łac. Nicolaus Cusanus lub Nicolaus de Cusa,  niem. Nikolaus von Kues; ur. w 1401 w Kues obecnie Bernkastel-Kues; zm. 11 sierpnia 1464 w Todi (w regionie Umbria we Włoszech) – uniwersalnie wykształcony filozof, teolog, matematyk, fizyk, dyplomata i kardynał, należący do pierwszych niemieckich humanistów.

Odegrał istotną rolę w polityce kościelnej, szczególnie w dyskusji dotyczącej reformy Kościoła. Na soborze w Bazylei stanął początkowo po stronie większości, która domagała się ograniczenia uprawnień papieża. Później jednak przyłączył się do obozu papieskiego, który ostatecznie zyskał przewagę. Poparł interesy papieskie, wykazał się zręcznością dyplomatyczną i zrobił świetną karierę jako kardynał (od 1448), papieski legat, książę biskup diecezji Brixen i generalny wikariusz w Państwie Kościelnym. W Brixen napotkał jednak ogromny opór szlachty i księcia kraju, któremu nie mógł się przeciwstawić.

Jako filozof Mikołaj z Kuzy był pod wpływem platonizmu, zapoznał się z antycznymi i średniowiecznymi pismami. Jego myśl skupiała się wokół koncepcji zbieżności przeciwieństw w jedność, w której wyjaśniają się sprzeczności pozornie nie do pogodzenia. Metafizycznie i teologicznie widział w Bogu miejsce tej jedności. Także w teorii państwa i polityki opowiadał się za ideałem jedności. Cel osiągnięcia możliwie najszerszego porozumienia miał dla niego najwyższą wartość, natomiast różnice merytoryczne uważał za drugorzędne. W tym duchu rozwinął niezwykłą jak na swoje czasy koncepcję tolerancji religijnej. Islamowi, z którym intensywnie się interesował i polemizował, przyznawał pewną treść prawdy i prawo do istnienia.

 Mikołaj z Kuzy
Mikołaj z Kuzy.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Rodzinny herb przedstawia czerwonego raka na złotym polu, na najstarszych pieczęciach znajdują się księżyc i gwiazda względnie rak. Mikołaj z Kuzy pochodził z mozelskiej rodziny szyprów.

  • Ojciec: Johan Cryfftz (także Henne Cryfftz), szypr i kupiec;
  • Matka: Katharina N. N. (zm. 1427);
  • Brat: Johannes (zm. 1456), duchowny.

Biografia

Młodość i studia

Mikołaj z Kuzy urodził się jako Nikolaus Cryfftz w Kues nad Mozelą. Jego ojciec Johann („Henne“) Cryfftz był zamożnym kupcem i szyprem. Nazwiskiem rodowym Cryfftz (Krebs, łac. Cancer, pol. Rak) posłużył się ostatni raz w 1430 roku; nazwisko to było później używane przez jego politycznych wrogów, podczas gdy Mikołaj z Kuzy wzorem innych humanistów przyjął nazwisko Nicolaus de Cusa. W 1416 r. immatrykulował na uniwersytet w Heidelbergu, gdzie nominalizm był przewodnim kierunkiem filozoficznym. W następnym roku opuścił Heidelberg. Być może już wtedy, ale najpóźniej w 1420 r. udał się do Padwy, aby studiować prawo kościelne, które ukończył wiosną lub wczesnym latem 1423 r. uzyskując stopień doctor decretorum. W Padwie nawiązał kontakt z późniejszymi prominentnym postaciami kościoła, późniejszymi kardynałami Giuliano Cesarini i Domenico Capranica. Tam też zaprzyjaźnił się z wybitnym matematykiem i astronomem Paolo dal Pozzo Toscanelli.

Beneficja i urzędy

Najpóźniej początkiem lutego 1425 r. wrócił do Kuzy. Wstąpił na służbę tamtejszego arcybiskupa Trewiru, Ottona von Ziegenhain, na zlecenie którego w 1427 r. odbył pierwszą podróż. Otto von Ziegenhain uczynił go swoim sekretarzem i zapewnił liczne beneficja ( z regularnymi dochodami związanymi z urzędami kościelnymi), wśród nich w szczególności dziekanat w kolegiacie St. Florin w Koblencji z kanonikatem. Nabycie prebend było dla niego ważną sprawą, gdyż zapewniało mu stałe dochody umożliwiające materialną podstawę dla jego różnorodnej aktywności. Ogólnie rzecz biorąc Kuzańczyk w ciągu życia posiadał lub chciał posiąść 30 prebend. Troszczył się intensywnie o swoje beneficja i związane z nimi prowadzenie gospodarstw, w czym pomagał mu talent ekonomiczny. Zgodnie z ówczesnym zwyczajem piastował urzędy duchowne, nie posiadając stosownych święceń; święcenia kapłańskie otrzymał dopiero między 1436 a 1440 rokiem.

O tym, że należał do skutecznych „łowców prebend” świadczy długa lista jego stanowisk duchownych, między innymi: w kościele farnym St. Andreas w Altrich (1425–1429); kanonikat w St. Simeon w Trewirze (1426–1428); w kościele farnym St. Gangolf w Trewirze (od 1427); dziekanat w Liebfrauen w Oberwesel (1427–1431, 1431 zmienione na roczną rentę); dziekanat w St. Florin w Koblencji (1427–1445); kanonikat w St. Kastor w Karden (1430 do 1452); kanonikat w St. Florin w Koblencji (od 1430); wikariat w St. Paulin w Trewirze (1430–1438); kanonikat w St. Martin w Oberwesel (1433); prepozyt w Münstermaifeld (1435–1445); w kościele farnym Bernkastel (1436–1441); prepozyt w Magdeburgu (1437–1439); kanonikat w Lüttich (1438–1461); prepozyt w St. Aposteln w Kolonii (1441; uzyskany ale nie zrealizowany); altarysta w kolegiacie w Münstermaifeld (od 1442); papieski subdiakon (od 1443); w kościele farnym w Schindel (1443–1464); kanonikat w Utrechcie (1443–1446); archidiakon Brabancji (1445–1455/59); prepozyt w Oldenzaal (1446–1452/53); w kościele farnym St. Wendelin w St. Wendel (1446 pierwszy raz poświadczone); w kościele tytularnym San Pietro in Vincoli w Rzymie (1449–1464); papieskie upoważnienie na przekazanie z 10 kanonii i do zarezerwowania 10 prebend i 20 innych beneficjów (1450); biskupstwo Brixen (1450–1464); prepozyt w Münstermaifeld (otrzymane ponownie w drodze wymiany, 1455/59-1464); opactwo SS. Severo e Martirio koło Orvieto (1463–1464); prepozyt w St. Mauritius w Hildesheim (1463 otrzymane, ale nie zrealizowane).

Humanistyczna i gospodarcza działalność

Wiosną 1425 r. Mikołaj z Kuzy immatrykulował jako doktor prawa kościelnego na uniwersytet w Kolonii. Prawdopodobnie uczył tam, jednak nie istnieje na to żaden dowód. Zaprzyjaźnił się z o sześć lat starszym profesorem Heymericusem de Campo, który początkowo uczył siedem sztuk wyzwolonych, a od 1428 teologii. Heymericus de Campo, należący do tradycyjnej linii scholastycznej filozofii i teologii Albertusa Magnusa, wywarł silny wpływ na Mikołaja; przybliżył mu neoplatonizm i zapoznał z pismami Pseudo-Dionizego Areopagity, który przekazał średniowieczu późnoantyczne idee neoplatońskie. W 1428 r. Kuzańczyk podróżował do Paryża, aby tam studiować pisma katalońskiego myśliciela Rajmunda Lulla (ok. 1232–1315). Wiele pism Katalończyka własnoręcznie przepisał, robiąc przy tym notatki. Odrzucił zaproponowane w 1428 i 1435 r. profesury prawa kościelnego na uniwersytecie w Leuven.

Jako humanista okazał się wybitnym badaczem w zakresie historii i filologii, odkrył część zaginionych starożytnych rękopisów i nieznane średniowieczne źródła oraz dokonał ich krytycznej oceny. Należał do pionierów badań prawniczo-historycznych, które miały szczególne znaczenie w toczącej się dyskusji o reformę Kościoła. Jego pionierskim osiągnięciem było nie tylko konsultowanie standardowych zbiorów prawa, ale także lokalizowanie zaginionych rękopisów i dokumentów oraz analizowanie ich pod kątem bieżących konfliktów. Studiował stare germańskie prawo i porównywał go z praktyką prawniczą swoich czasów. W bibliotece katedry kolońskiej odnalazł rękopis listu papieskiego do frankońskiego króla („Codex epistolaris Carolinus“). W 1433 roku po raz pierwszy udowodnił za pomocą argumentów filologicznych, że dar Konstantyna, rzekomy dokument cesarza Konstantyna Wielkiego, na którym kuria opierała się od XI wieku, aby uzasadnić swoje roszczenia terytorialne, jest fałszerstwem. Kilka lat później Lorenzo Valla dostarczył dowód fałszerstwa, który bazował na obserwacjach językowych. Udowodnił również fałszywość rzekomych tekstów starożytnych papieży, zawartych w pseudoizidorskich dekretach. Pośród rękopisów antycznych pisarzy, które odkrył, było dwanaście nieznanych dotąd komedii Titusa Macciusa Plautusa i jedną z pierwszych sześciu ksiąg kronik „Annales – ab excessu divi Augusti” rzymskiego historyka Tacyta.

Podobnie jak inni humaniści był bibliofilem, gorliwie zbierał wszelkiego rodzaju wartościowe rękopisy, cenił też luksusowo ozdobione książki. Wprawdzie nie był typowym humanistą renesansowym, ponieważ zorientowana literatura na stylistyczną jakość, podziw dla perfekcyjnej retorycznej i poetyckiej sztuki odgrywały u niego małą rolę. Zamiast tego wykazywał rzadkie u ówczesnych humanistów zainteresowanie do niezależnego zajmowania się trudnymi kwestiami filozoficznymi i teologicznymi.

W 1450 r. Kuzańczyk zaprzyjaźnił się z astronomem Georgiem von Peuerbach. Już wcześniej intensywnie zajmował się astronomią i w 1444 r. kupił astronomiczne instrumenty i pisma, jednak nie jest znane, czy owe instrumenty używał do własnych obserwacji.

W piśmie o reformie kalendarza („De correctione kalendarii”) zagłębił się w niedokładności kalendarza juliańskiego i obliczenie okresu wielkanocnego. Stał się ważnym przedstawicielem osób dążących do reformy kalendarza. Jego intencje urzeczywistnił jednak dopiero w 1582 r. kalendarz gregoriański.

Działalność polityczna

Sobór w Bazylei

Początkiem 1430 r. zmarł protektor Mikołaja Otto von Ziegenhain, arcybiskup Trewiru. W sporze o sukcesję („Trierer Bischofsstreit“) Mikołaj z Kuzy opowiedział się po stronie kandydata Ulricha von Manderscheid, za którym stało silne stronnictwo szlacheckie. Rywalami Ulricha byli Jakob I. von Sierck, którego wybrała większość kapituły, i Raban von Helmstatt, kandydat papieża Marcina V. Ostatecznie Ulrich von Manderscheid siłą zdobył urząd i został ekskomunikowany. Po śmierci papieża Marcina Ulrich zwrócił się w 1432 r. do soboru w Bazylei, gdzie spodziewał się uzyskać poparcie nowego papieża Eugeniusza IV. W tym celu posłał do Bazylei Mikołaja, który był jego sekretarzem oraz kanclerzem i reprezentował już go w 1431 na sejmie Rzeszy w Norymberdze. Mikołaj z Kuzy toczący się spór o arcybiskupstwo Trewiru podniósł do zasadniczej kwestii, w której opowiedział się za prawem ludzi świeckich, którym papież nie może narzucać biskupa. Podzielał pogląd większości soboru, że to, co dotyczy wszystkich, musi być również zatwierdzone przez wszystkich i opowiadał się za prymatem prawa boskiego i naturalnego nad prawem pozytywnym. Nawet papież musi tego przestrzegać; musi zatem starać się osiągnąć konsensus z tymi, których dotyczą jego decyzje.

Wprawdzie Ulrich von Manderscheid przegrał przed soborem, jednak Kuzańczyk zyskał tam uznanie i wpływy; jego szyk dyplomatyczny i zdolność do pośredniczenia w konfliktach znalazły wysokie uznanie. Do zadań, które mu przekazano i które mógł rozwiązać, należały osiągnięcie kompromisu z husytami, którzy po początkowej odmowie zgodzili się na jego pomysły oraz wyjaśnienie roli papieskich legatów na soborze. Początkowo jako przedstawiciel interesów Ulricha von Manderscheid stał po stronie koncyliarystów, którzy opowiadali się za pierwszeństwem soboru przed papieżem i byli w większości wśród uczestników soboru. Jako zwolennik Ulricha z punktu widzenia kurii został ekskomunikowany. W 1436 r. dokonał jednak zmiany stronnictwa i stanął po stronie mniejszości, która popierała papieża. Decydującym celem było zjednoczenie Kościoła katolickiego z bizantyjskim Kościołem prawosławnym, co, jak sądził, uda mu się osiągnąć z papieżem, a nie z koncyliarystami. Poseł bizantyjski uznał papieską mniejszość jako prawowite przedstawicielstwo Kościoła zachodniego.

To, w jakim stopniu przejście Mikołaja z Kuzy do partii papieskiej było, jak sam twierdził, konsekwencją jego wcześniej wyrażonych przekonań teoretycznych, a jaką rolę mogły odgrywać motywy oportunistyczne, było już wówczas kontrowersyjne i do dziś nie dało się jednoznacznie wyjaśnić. Z jednej strony Mikołaj już jako koncyliarysta przytaczał argumenty, na które mógł się później powołać przy zmianie partii, z drugiej zaś strony wskazywała na to również kalkulacja władzy; żywił realistyczne i słuszne oczekiwania, że sobór się nie powiedzie, a jego zmiana nastawienia stała się punktem wyjścia dla jego błyskotliwej kariery.

Poseł w Konstantynopolu

17 maja 1437 r. Mikołaj z Kuzy opuścił Bazyleę i udał się z polecenia stronnictwa papieskiego do Konstantynopola, aby prowadzić rozmowy dotyczące zjednoczenia Kościoła. Tam opowiedział się przeciwko poselstwu większości soborowej. 27 listopada 1437 r. cesarz bizantyjski Jan VIII Paleologos, patriarcha Konstantynopola i liczni biskupi Kościoła wschodniego wraz z wysłannikami papieskimi, w tym Mikołajem, wyruszyli na zachód. Ich celem było uzyskanie jedności Kościoła, a także militarnego wsparcia dla Cesarstwa Bizantyjskiego w walce przeciwko Turkom. Wśród uczestników długiej podróży statkiem był grecki arcybiskup i późniejszy kardynał Bessarion, który zaprzyjaźnił się z Mikołajem. 8 lutego 1438 wylądowali w Wenecji. Dzięki temu Kuzańczyk odniósł sukces na europejskiej arenie politycznej.

Poseł w Niemczech

W marcu 1438 r. niemieccy elektorzy i nowy król Albert II Habsburg ogłosili neutralność w konflikcie między papieżem Eugeniuszem IV a soborem w Bazylei. Wśród prominentnych posłów papieskich, którzy powinni byli złamać neutralność i pozyskać Niemców dla papieża, był Mikołaj z Kuzy jako jedyny Niemiec. Początkowo formalnie zajmował tylko niższą rangę wśród delegatów papieskich, ale 22 lipca 1446 został mianowany legatem i tym samym objął kluczowe stanowisko. Jego centralną rolę uhonorował Enea Silvio Piccolomini, późniejszy papież Pius II, nazywając go „Herkulesem Eugenianów w „De gestis concilii Basiliensis commentariorum libri II, 14”; przeciwna strona zaatakowało Kuzańczyka jako zdrajcę. Podczas długiej, dziesięcioletniej walki brał udział w wielu spotkaniach sejmu Rzeszy i książęcych, w tym w sejmach w Norymberdze (1438), Moguncji (1441) i w Aschaffenburgu (1447), na którym książęta niemieccy ostatecznie wybrali papieża. W 1448 r. uczestniczył w zawarciu konkordatu wiedeńskiego, który ostatecznie regulował stosunki kościelne w Rzeszy i stosunki między Rzeszą a kurią.

Oprócz tego Mikołaj w tych latach zajmował się wieloma politycznymi i kościelnymi zadaniami w Niemczech, przy czym chodziło przede wszystkim o rozstrzyganie sporów. Aktywnie działał również w swoim rodzinnym Trewirze i jego okolicach.

Kardynał i biskup Brixen

Jako zapłatę za służbę miał otrzymać od papieża Eugeniusza IV tytuł kardynała, jednak papież zmarł nim to oficjalnie ogłoszono. Następcą Eugeniusza IV został kardynał Tommaso Parentucelli jako papież Mikołaj V, który był mecenasem humanistów i długoletnim przyjacielem Mikołaja z Kuzy. 20 grudnia 1448 r. Mikołaj V mianował Kuzeńczyka kardynałem i na początku 1449 r. przekazał mu tytularny kościół San Pietro in Vincoli, ale dopiero 11 stycznia 1450 r. otrzymał w Rzymie kapelusz kardynalski. Był wówczas jedynym niemieckim kardynałem.

23 marca 1450 r. papież mianował go biskupem księstwa biskupiego Brixen (niem. Fürstbistum Brixen) w dzisiejszym Tyrolu i 26 kwietnia Mikołaj z Kuzy otrzymał sakrę biskupią. W Brixen tymczasem kapituła wybrała już na biskupa tamtejszego kanonika Leonharda Wismair, za którym opowiedział się panujący tam książę Zygmunt Habsburg znany też jako Zygmunt der Münzreiche. W marcu 1451 r. doszło w Salzburgu do pojednania, Mikołaj uzyskał ustąpienie kontrkandydata i został mianowany na księcia.

24 grudnia 1450 r. Mikołaj z Kuzy otrzymał nominację na papieskiego legata (Legatus a latere) i nadzwyczajne uprawnienia w spawie reformy kościołów i klasztorów w Niemczech, Austrii i Niderlandach. Ostatecznie jako legat papieski udał się w podróż, która trwała do 1452 roku. Po raz kolejny rozstrzyganie sporów stanowiło zasadniczą część jego obowiązków; wśród konfliktów, z którymi musiał się zmagać, znalazł się w szczególności długotrwały spór o miasto Soest, w którego rozstrzygnięciu brał udział, a które kapituła kolońska musiała oddać księstwu Kleve-Mark. Ważnym zadaniem, które miał wykonać, było głoszenie odpustu udzielonego wiernym z okazji Roku Jubileuszowego (Świętego) 1450 roku. Jako swój cel obrał także pojednanie niemieckiego Kościoła z rzymskim papiestwem.

Jeśli wcześniej działania Kuzańczyka oparte były na sztuce dyplomacji i negocjacji, to teraz przeprowadzał reformy bezkompromisowo i bezwzględnie opierając się na autorytecie swojego urzędu. Bazując na wielu wypracowanych podczas soboru w Bazylei postanowieniach, takich jak zakaz zawierania małżeństw przez kapłanów i nadawanie urzędów duchownych za pieniądze, ograniczanie niektórych form pobożności ludowej, propagowanie reformy zakonnej itp., wydał wiele dekretów i zwołał wiele synodów prowincjalnych i diecezjalnych, aby wspólnie z miejscowymi duchownymi wdrożyć reformy. Szczególnie przeciwstawiały mu się zakony żebracze. Również rygorystyczne jego nawoływania przeciwko Żydom wywołały protest u biskupów, rady miasta Norymbergi i margrabiego Brandenburgii, a także nie spotkały się z aprobatą króla i papieża. Zarzucał Żydom chciwość i lichwiarstwo oraz domagał się ich oznakowania przez widoczne znaki na ubraniu.

Po powrocie z podróży w kwietniu 1452 r. osobiście zajął się administrowaniem bardzo zadłużonego biskupstwa Brixen. Chciał tam stworzyć i urzeczywistnić przykładowy wzór wprowadzanych przez niego reform kościelnych. Odnosił sukces w odnowie gospodarczej biskupstwa, ale popadł przy tym w konflikt z tyrolską szlachtą, której sprzeciw zaostrzył się szczególnie po nieskutecznym dążeniu do wprowadzenia reform w klasztorze benedyktynek w Sonnenburgu, który służył do opiekowania się córkami z szlacheckich rodów. Po długotrwałym sporze Kuzańczyk ekskomunikował sprzeciwiającą się przeoryszę Verene von Stuben i ostatecznie zmusił ją do ustąpienia z stanowiska. W konflikcie tym doszło nawet do potyczki zbrojnej (bitwa pod Enneberg 5 kwietnia 1458), w której zginęło ponad 50 osób.

Gdy w 1456 r. zapewnił bratankowi Simonowi von Wehlen prebendę w kapitule i ekskomunikował osoby sprzeciwiające się tej decyzji, wywołał swoim postępowaniem powszechne zgorszenie. Jego przeciwnicy zyskali poparcie księcia Zygmunt der Münzreiche, któremu nie podobało się jego pozbawione skrupułów sprawowanie władzy . W 1457 Kuzańczyk dowiedział się o planowanym na niego zamachu i w lipcu schronił się w należącym do biskupstwa zamku Buchenstein (Andraz), gdzie pozostał do września 1458 roku. Na całym terytorium księcia wprowadził interdykt (zakaz praktyk religijnych). W maju 1458 roku do służby księcia Zygmunta wstąpił mąż stanu Gregor Heimburg, będący konsekwentnym przeciwnikiem polityki papieskiej i występujący przeciwko Mikołajowi z Kuzy na sejmach Rzeszy. W 1458 r. nowy papież Pius II sprowadził Mikołaja do Rzymu, który przybył tam 30 września 1458 roku. 11 stycznia 1459 papież mianował Kuzańczyka legatem i wikariuszem generalnym Państwa Kościelnego. Mikołaj z Kuzy objął kierowanie Państwem Kościelnym, gdy Pius udał się na sobór w Mantui, zwany też kongresem książąt w Mantui, gdyż udział w nim wzięli zarówno świeccy i kościelni książęta. W lutym 1460 r. Mikołaj wrócił do Brixen i podjął beznadziejną walkę o swoje biskupstwo. Miał przeciwko sobie nie tylko księcia, lecz także duchowieństwo i oburzone społeczeństwo nałożonym interdyktem. W Wielkanoc 1460 r. książę Zygmunt pociągnął z wojskiem przeciwko miastu Bruneck, gdzie przebywał Mikołaj. Miasto szybko się poddało, a Kuzańczyk schronił się w swojej warowni, gdzie 17 kwietnia zmuszony został do kapitulacji. Musiał zobowiązać się do wypłacenia odszkodowania wojennego w wysokości 10.000 reńskich guldenów, zrezygnowania z kopalni srebra i z innych spornych dotychczas punków. Po zwolnieniu z więzienia Kuzańczyk jednak odwołał wszystkie złożone przyrzeczenia. 27 kwietnia 1460 r. opuścił Bruneck. Ponieważ nie mógł wrócić do swojego biskupstwa, udał się do papieża do Sieny.

Konflikt między Mikołajem a księciem trwał nadal, przy czym stanowisko Kuzańczyka popierało papiestwo, a w Niemczech sympatia była po stronie księcia. W sierpniu 1460 papież sięgnął po ekskomunikę i interdykt, aby poprzeć swojego kardynała. Dopiero w czerwcu 1464 r. spór został rozstrzygnięty; Mikołaj pozostał biskupem, ale musiał przekazać sprawowanie urzędu przedstawicielowi.

Śmierć i pochówek

Ostatnie lata Mikołaj z Kuzy spędził jako kardynał kurii w Państwie Kościelnym, gdzie opracował projekt dotyczący reform kierowania Kościołem, który pozostał jedynie na papierze. Swoje rozgoryczenie wyraził słowami: „Nic mi się nie podoba, co się tu dzieje w kurii; wszystko jest zepsute, nikt nie wypełnia swoich obowiązków… Kiedy w końcu mówię o reformie na konsystorzu, jestem wyśmiewany.[1]” Od 1461 r. ciężko chorował; między innymi cierpiał na dnę moczanową.

Latem 1464 roku, w ramach wyprawy krzyżowej prowadzonej przez Piusa II przeciwko Turkom, Mikołaj otrzymał zadanie opiekowania się grupą 5000 biednych i częściowo chorych krzyżowców, którzy czekali pod Ankoną, skąd miała wypłynąć flota. Prawdopodobnie podczas inspekcji obozu zaraził się dyzenterią[2]. Mikołaj z Kuzy zmarł 11 sierpnia 1464 w Todi. Jego zwłoki przetransportowano do Rzymu i pochowano w kościele tytularnym San Pietro in Vincoli. Jego serce natomiast zgodnie z jego wolą umieszczono w kaplicy ufundowanej przez niego i jego rodzeństwo w 1458 r. w Cusanusstift (Szpital św . Mikołaja) w Kues. Szpitalowi zapisał też główną część swojej biblioteki, która do dziś się tam znajduje i uważana jest za najważniejszą prywatną bibliotekę zachowaną po średniowieczu.

Pisma (polskie tłumaczenia)

  • Dialog o Bogu ukrytym, w: Adam Synowiecki, Mikołaja z Kuzy spotkanie z Absolutem. "Dialog o Bogu ukrytym", „Studia Gdańskie” 5 (1983), s. 167-220.
  • Gdzie jest nowonarodzony Król Żydowski? w: Adam Synowiecki, Filozofia i objawienie. Kazanie Mikołaja z Kuzy: Gdzie jest nowonarodzony Król Żydowski, „Studia Gdańskie” 6 (1986), s. 261-312.
  • Laik o umyśle, tłum. Agnieszka Kijewska, Kęty 2008.
  • O grze kulą. Dialog w dwóch księgach, tłum. Agnieszka Kijewska, Warszawa 2006.
  • O oświeconej niewiedzy, tłum. Ireneusz Kania, wstęp Agnieszka Kijewska, Kraków 1997.
  • O oświeconej niewiedzy. O Bogu ukrytym, tłum. Ireneusz Kania, wyd. 2, Warszawa 2014.
  • O widzeniu Boga = De visione Dei; tł. Andrzej Małachowski. Leipzig ; Nowa Ruda : Wydawnictwo Drukarnia Kokociński Sp. z o.o., 2022.
  • Polowanie na mądrość = De venatione sapientiae; tł. Andrzej Małachowski. Lipsk ; Nowa Ruda : Wydawnictwo Drukarnia Kokociński Sp. z o.o., 2023.
  • Synostwo Boże ; Łów mądrości ; Szczyt kontemplacji; przekład, wstęp, opracowanie przypisów i komentarza Antoni Śmist. Kęty : Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2023.
  • Bóg i człowiek : 4 traktaty; tł. Andrzej Małachowski. Lipsk ; Nowa Ruda : Wydawnictwo Drukarnia Kokociński Sp. z o.o., 2023.

Literatura

Linki

Przypisy

  1. ↑Erich Meuthen: Die letzten Jahre des Nikolaus von Kues. Biographische Untersuchungen nach neuen Quellen, Köln 1958, s. 81.
  2. ↑Stefan Winkle: Die Geschichte der Seuchen. Anaconda Verlag 2021, s. 371.
Autor: Roman Penkała