Edgar Degas

Edgar Degas, właściwie Hilaire-Germain-Edgar de Gas (ur. 19 lipca 1834 w Paryżu; zm. 27 września 1917 tamże) – francuski malarz, rytownik, fotograf i rzeźbiarz zaliczany do impresjonistów. Obrazy jego różnią się jednak od innych prac impresjonistów dokładnym prowadzeniem linii i klarowną kompozycją. Tworzył liczne portrety, ale koncentrował się także na balecie, dżokejach i koniach, paryskim życiu nocnym oraz na kobietach podczas toalety. Poświęcił się malarstwu olejnemu i technikom graficznym, a także pastelom, w których osiągnął niezwykłe mistrzostwo. Jego prace rzeźbiarskie pokazują nową koncepcję rzeźby.

Edgar Degas 175px
Autoportret, ok. 1855–56
Źródło:The Metropolitan Museum Of Art, Nowy Jork

Genealogia

  • Ojciec: Auguste de Gas (ok. 1795–1874) pochodził z Neapolu i kierował paryską filią rodzinnego banku w Neapolu;
  • Matka: Célestine Musson (1815–1847) pochodziła z Nowego Orleanu (USA);
  • Rodzeństwo: 2 braci Achille de Gas (zm. 1895) i René de Gas (1845–1920) oraz dwie siostry Thérese i Marguerite;
  • Stan cywilny: kawaler.

Życiorys

Edgar Degas wyrastał w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Po nauce w latach 1845–1853 w Lycée Louis-le-Grand rozpoczął studia prawnicze, które przerwał w 1855 roku, postanawiając poświęcić się karierze artystycznej. Już od 1853 roku uczęszczał do Cabinet des estampes de la Bibliothèque nationale, gdzie kopiował dzieła Albrechta Dürera, Paula Véronèse, Francisco de Goi, Rembrandta. 7 kwietnia 1853 roku został kopistą w Luwrze. Zapisał się do atelier malarza Félixa-Josepha Barriasa, a w 1855 roku uczył się u profesora École des Beaux-Arts Louis'a Lamothe, ucznia Jean-Auguste-Dominique'a Ingres'a. Od 1855 roku studiował w École des Beaux-Arts. Aby poznać dzieła Rafaela i Sandro Botticelliego podróżował kilka razy w latach 1856–60 do Włoch, przede wszystkim do rodzinnego Neapolu, potem do Rzymu i Florencji, gdzie poznał w 1858 roku malarza Gustave'a Moreau. Po powrocie do Paryża w kwietniu 1859 roku założył własne atelier. W 1862 roku spotkał w Luwrze Édouarda Manet'a, później także innych malarzy i pisarzy przebywających w Café Guerbois na Montmartrze: Claude'a Moneta, Ludovica-Napoléona Lepica, Camille'a Pisarro, Frédérica Bazille'a, Henriego Fantin-Latoura, Paula Cézanne'a, Auguste'a Renoira i Émile'a Zolę.

Wczesne prace Degasa liczą kilka obrazów inspirowanych neoklasycyzmem, przede wszystkim są to liczne portrety członków jego rodziny. W 1865 roku wystawił w Salonie Paryskim Średniowieczną scenę wojenną (Scène de guerre au Moyen Âge). Małe zainteresowanie krytyków obrazem skłoniło go do porzucenia malarstwa historycznego i do skupienia się na współczesnym życiu paryskim. Duże znaczenie dla dalszego jego rozwoju artystycznego miała znajomość z pisarzem i krytykiem sztuki Edmondem Duranty. Od 1866 do 1870 roku regularnie wystawiał obrazy w Salonie Paryskim.

Razem z Manetem podróżował w 1867 roku do Boulogne-sur-Mer i Brukseli, gdzie podpisał pierwszy kontrakt z belgijskim marszandem. Od 1869 roku spędzał lato w Étretat i Villers-sur-Mer, gdzie namalował pierwsze pastele. Podczas wojny francusko-pruskiej służył jako artylerzysta w Paryżu. Z tego okresu pochodzą pierwsze informacje o problemach ze wzrokiem. Okres Komuny Paryskiej spędził u przyjaciela na wsi.

Między październikiem 1872 a marcem 1873 roku Edgar Degas przebywał u brata René w Nowym Orleanie, u rodziny matki i namalował obraz Portret w Biurze (Portraits dans un Bureau) lub Biuro bawełny w Nowym Orleanie (Le Bureau de coton à La Nouvelle-Orléans). Płótno, na którym przedstawił wujka, swoich braci i kuzynów w trakcie pracy, wyeksponowano na drugiej wystawie impresjonistów. W 1878 roku obraz zakupiło Musée de Pau, który jest pierwszym dziełem artysty nabytym przez francuskie muzeum. Po śmierci ojca w 1874 roku bank w Paryżu przeżywał trudności finansowe i po dwóch latach został zlikwidowany. Edgar Degas czuł się zobowiązany do pokrycia części długów banku i w tym celu sprzedał część posiadanej kolekcji dzieł sztuki.

27 grudnia 1873 roku Edgar Degas, Claude Monet, Auguste Renoir, Alfred Sisley, Camille Pissarro, Ludovic-Napoléon Lepic i Berthe Morisot założyli stowarzyszenie Société anonyme coopérative des artistes peintres, sculpteurs et graveurs, którego pierwsza wystawa odbyła się w 1874 roku w atelier fotografa Nadara. Krytyk Louis Leroy określił satyrycznie w czasopiśmie „Le Charivari” grupę jako „impressionniste”, co dało początek określeniu „impresjonista”. W latach 1874–86 Degas uczestniczył w siedmiu z ośmiu wystaw impresjonistów i aktywnie uczestniczył w ich organizowaniu.

Po podróży w 1875 roku do Neapolu brał udział w drugiej wystawie impresjonistów u Paula Durand-Ruela, a malarstwo stało się jego źródłem utrzymania.

W latach 80–tych XIX wieku zaczął pogarszać się wzrok malarza. W tym okresie preferował pastele, które czasami mieszał z akwarelą i gwaszem. Obrazy z tego okresu świadczą o pracy bardzo nowoczesnej nad ekspresyjnością koloru i linii. W 1878 roku namalował Śpiewaczkę z czarną rękawiczką (La Chanteuse au gant). Degas chodził na koncerty do opery, prowadził światowe życie, w niedziele oglądał wyścigi konne, interesowało go całe paryskie życie, kawiarniane koncerty, kawiarniane tarasy na głównych bulwarach, prostytutki czy pracownice pralni.

W 1881 roku zaprezentował na wystawie impresjonistów posąg Mała czternastoletnia tancerka (La Petite Danseuse de quatorze ans), który wywołał skandal w prasie. Francuski kolekcjoner i baryton Jean-Baptiste Faure wytoczył mu proces o niedostatecznie dopracowane dzieła, który Degas przegrał. W 1884 roku, po retrospektywie Maneta, Degas kupił trzy jego obrazy na wyprzedaży w pracowni. W 1886 roku Paul Durand-Ruel zorganizował pierwszą wystawę Degasa w Nowym Jorku, na której grupa dwudziestu aktów wywołała polemikę.

Od 1890 roku zajmował się rzeźbiarstwem, grafiką i fotografią. Kupował obrazy Ingres'a i Delacroix. Wystawa 26 pejzaży w październiku 1892 roku w galerii Durand-Ruela, była pierwszą i ostatnią ekspozycją indywidualną malarza w Paryżu. W 1895 roku pokazał publicznie fotografie. W tym czasie kupił do swojej kolekcji obrazy Paula Cézanne'a. Pod koniec lat 90–tych XIX wieku uskarżał się na słabnący wzrok i poświęcił się niemal wyłącznie rzeźbie, tworząc swoje ulubione tematy w wosku.

W 1896 roku młody pisarz i poeta Paul Valéry spotkał Degasa, z którym się zaprzyjaźnił. O spotkaniu i przyjaźni z malarzem napisał w książce Degas, Danse, Dessin (Degas, taniec, rysunek) z 1936 roku. W ostatnich latach życia Edgar Degas związał się z malarką Suzanne Valadon, która dla niego pozowała. Począwszy od 1905 roku coraz bardziej wycofywał się z życia towarzyskiego, coraz więcej czasu spędzał w swoim atelier, czego powodem były postępująca ślepota i nietrzymanie moczu. Opryskliwy i szorstki sposób postępowania spowodował, że przyjaciele odwrócili się od niego. Już wcześniej z powodu swojej antysemickiej postawy w sprawie Dreyfus stracił część kolegów, wśród nich Camille'a Pissarro. Około 1908 roku wykonał ostatnie pastele i rysunki, ale nadal zajmował się rzeźbiarstwem. W 1912 roku, zrujnowany, zamieszkał w małej kawalerce przy Boulevard de Clichy 6, którą znalazła dla niego Suzanne Valadon. Prawie przestał pracować, zaczął włóczyć się po Paryżu, czasem ubrany w łachmany, idąc w kierunku swojego dawnego miejsca zamieszkania.

Biedny i prawie ślepy, Edgar Degas zmarł 27 września 1917 roku w mieszkaniu przy Boulevard de Clichy 6, w wieku 83 lat. Pochowany został w rodzinnym grobie na Cmentarzu Montmartre (Cimetière de Montmartre) w asyście przedstawicieli Ministerstwa Kultury. Zgodnie z wolą malarza nie wygłaszano przemówień. W następnym roku sprzedano na aukcjach jego prace i kolekcję dzieł sztuki zgromadzone w atelier.

Dzieła (wybór)

G A L E R I A

Obrazy olejne

  • 1855: Autoportret (Portrait de l'artiste), 81,3 × 64,5 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1857: Hilaire de Gas, 53 × 41 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1858–1869: La Famille Bellelli, 201,0 x 249,5 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1858–1860: Marguerite de Gas, 27,0 x 22,0, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1861: Semiramida budująca Babilon (Sémiramis construisant Babylone), 151,5 x 258,0 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1863: Thérèse de Gas, siostra artysty, 89,5 x 66,7 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1865: Średniowieczna scena wojenna (Scène de guerre au Moyen Âge), 83,5 x 148,5 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1865: Kobieta z chryzantemami (Femme aux chrysanthèmes), 74 × 93 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, online
  • 1867: Portret młodej kobiety (Portrait de jeune femme), 27,0 x 22,0 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1868–1869: Wnętrze (Intérieur), 81 × 116 cm, Philadelphia Museum of Art, Philadelphie, online
  • 1868–1869: Wilonczelista Pilet (Le Violoncelliste Pilet), 50,5 × 61 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1869: Prasowaczka (La Repasseuse), 92,3 × 74 cm, Neue Pinakothek, Monachium, online
  • 1871: Portret panienki Hortense Valpinçon (Portrait d'Hortense Valpinçon enfant) 110 × 76 cm, The Minneapolis Institute of Art, Minneapolis, online
  • 1872: Kobieta z wazonem (La Femme à la potiche, 65 × 54 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1874: Lekcja tańca (La Classe de danse), 85,5 × 75 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1874: Melancholia (Mélancolie), 500 × 387 cm, Phillips Collection, Washington, online
  • 1875: Plac Zgody (Place de la Concorde), 78,4 х 117,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg, online
  • 1875: Tancerka u fotografa lub Tancerka przed oknem (La danseuse chez le photographe, 65 × 50 cm, Muzeum Puszkina, Moskwa, online
  • 1875–1876: W kawiarni (Dans un café) lub Absynt (L'absinthe), 92 × 68,5 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • ok. 1878: Primabalerina (La Première ballerine), 58 × 42 cm, Musée d'Orsay, Paryż
  • 1880–1881: Lekcja baletu (La Classe de ballet), 82,2 × 76,8 cm, Philadelphia Museum of Art, Philadelphie, online
  • ok. 1890: Niebieskie tancerki (Danseuses bleues), 85 × 75,5 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online

Pastele

  • 1869: Prasowaczka (La Repasseuse), 74 × 61 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1869: Urwisko nad brzegiem morza (Falaise au bord de la mer), 32,4 × 46,9 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • 1884: Śpiewaczka w zieleni (La chanteuse en vert), 60,3 x 46,4 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, online
  • 1884–1885: Tancerki (Danseuses), 75 × 73 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online
  • ok. 1895: Po kąpieli (Après le bain, 81,9 x 71,6 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg, online
  • 1897: Niebieskie tancerki (Les Danseuses bleues), 67 × 67 cm, Muzeum Puszkina, Moskwa, online
  • 1905-1908: Filiżanka czekolady po kąpieli (La Tasse de chocolat après le bain), 113 × 111 cm, Musée d'Orsay, Paryż, online

Rzeźby

  • 1881: Mała czternastoletnia tancerka (La Petite Danseuse de quatorze ans), wysokość 99,1 cm, The Metropolitan Museum Of Art, Nowy Jork, online
  • ok. 1884: Hiszpańska tancerka (La danseuse espagnole), brąz, 43,2 x 21,3 x 15,2 cm, The Metropolitan Museum Of Art, Nowy Jork, online
  • 1882–1895: Tancerka, wielka arabeska (Danseuse, grande arabesque troisième temps), wosk na drewnianym cokole, 46,5 x 25,5 x 52,7 cm., Musée d'Orsay, Paryż,online

Literatura

  • Pierre Cabanne: Edgar Degas, Éditions Pierre Tisné, Paris, 1957.
  • Madeleine Zillhardt: Monsieur Edgar Degas, Paris, l'Échoppe, 2015, online.
  • Jean Sutherland Boggs: Degas, New York, Metropolitan Museum of Art, 1988, online.
  • Ambroise Vollard: Degas : 1834-1917, Paris, Les Éditions G. Crès et Cie, 1924, online.

Linki

Autor: Roman Penkała