Camille Pissarro

Jacob Abraham Camille Pissarro (ur. 10 lipca 1830 w Charlotte Amalie (Duńskie Indie Zachodnie obecnie: Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych); zm. 13 listopada 1903 w Paryżu) – francusko-duński malarz, teoretyk anarchizmu, jeden z najznamienitszych przedstawicieli francuskiego impresjonizmu i neoimpresjonizmu. Malował francuskie życie wiejskie, zwłaszcza pejzaże i sceny chłopów pracujących w polu, ale znany jest także ze scen z Montmartre'u oraz wokół Luwru i Tuileries, gdzie przebywał. Jego uczniami byli Paul Cézanne, Paul Gauguin, Jean Peské i Henri-Martin Lamotte.

Autoportret 1873
Camille Pissarro. Autoportret, 1873.
Źródło: Musée d'Orsay, Paryż.

Rodzina


  • Ojciec: Frédéric-Abraham-Gabriel Pissarro (1802 – 1865);
  • Matka: Rachel Thétis Manzano-Pomie;
  • Żona: Julie Vellay (1838 – 1926);
  • Dzieci: Jeanne Rachel „Minette” (1865 – 06 Kwiecień 1874), Adèle Emma (21 Październik 1870 – 05 Listopad 1870), Ludovic Rodolphe „Rodo” (1878 – 1952, malarz), Lucien Camille Pissarro (20 Luty 1863 – 10 Lipiec 1944, malarz), Georges Manzana (22 Listopad 1871 – 20 Styczeń 1961, malarz), Jeanne "Cocotte" (po mężu Bonin, 1881 – 1948), Félix (24 Lipiec 1874 – 25 Listopad 1897, malarz), Paul Émile (22 Sierpień 1884 – 20 Styczeń 1972, malarz).

Biografia


Pochodzenie

Camille Pissarro przyszedł na świat 10 lipca 1830 roku w Charlotte Amalie na wyspie Saint-Thomas w Duńskich Indiach Zachodnich, gdzie jego rodzice posiadali dobrze prosperujący sklep branży metalowej, co mu zapewniło duńskie obywatelstwo, które zachował do końca życia. Jego ojciec Frédéric-Abraham-Gabriel Pissarro (1802 – 1865) urodził się w Bordeaux, dokąd jego rodzice uciekli z Portugalii, chroniąc się przed inkwizycją. W Bordeaux istniał liczny zbór sefardyjskich Żydów, do którego rodzina ojca się przyłączyła. Matka, Rachel Thétis Manzano-Pomie, była Kreolką z Antyli i również żydówką. Małżeństwo rodziców zostało odrzucone przez synagogę, ponieważ byli skoligaceni jako bratanek i ciotka. Dopiero siedem lat później, w 1833, zostało zaakceptowane.

Początki malarstwa

W 1842 roku, mając 12 lat, Camille Pissarro wyjechał uczyć się do francuskiej miejscowości Passy na przedmieściach Paryża, gdzie dyrektor Auguste Savary, który był także malarzem, zachęcał go do rysowania. W 1847 roku powrócił na rodzinną wyspę, gdzie ojciec wprowadził go do handlu. Pissarro przez pięć lat pracował w rodzinnym biznesie. Tam każdą wolną chwilę spędzał na rysowaniu w porcie, gdzie spotkał duńskiego malarza Fritza Melbye. W 1852 roku, pragnąc zerwać z mieszczańskim życiem, wyjechał razem z Fritzem Melbye do Caracas w Wenezueli. Mieszkał tam do 1854 roku malując i rysując życie miejskie, targ, budynki, tawerny, a także życie wiejskie i okoliczną roślinność. Po powrocie na rodzinną wyspę w 1854 roku przez rok pracował w rodzinnym interesie.

Z handlem Camille Pissarro zerwał definitywnie w 1855 roku. W październiku 1855 roku, w roku Wystawy Światowej, przybył do Paryża na studia i zamieszkał u rodziny w Passy. Nigdy już nie powrócił do Ameryki.

W Paryżu spotkał Camille'a Corota, z którym studiował, odkrywał Eugène'a Delacroix, Gustave'a Courbeta, Dominique'a Ingres'a i Charles'a-François Daubigny. Uczęszczał do kilku atelier paryskiej Szkoły Sztuk Pięknych (École des beaux-arts de Paris), gdzie nauczanie pozostawało w duchu akademizmu, ale szczególnie pociągał go Jean-François Millet ze względu na tematykę życia wiejskiego, Gustave Courbet ze względu na rezygnację z patosu i malowniczości, a także wolność i poezja obrazów Corota. Pracował w warsztacie Antona Melbye i malował motywy z Montmorency. Między 1859 a 1861 rokiem uczęszczał do różnych akademii, między innymi do Académie Suisse, gdzie spotkał Claude'a Moneta, Ludovica Piette, Armanda Guillaumina i Paula Cézanne'a.

Portret Cezanne'a
Portret Cézanne'a , 1874.
Źródło: National Gallery, Londyn.

W 1857 roku jego rodzice wrócili do Francji. Camille Pissarro zamieszkał w ich domu w Montmorency. W 1860 roku Julie Vellay, córka burgundzkich winiarzy, zaczęła pracę w domu Pissarrów jako służąca. Początkowo była modelką młodego malarza, a z czasem między Camillem a Julie powstał romans, z którego urodziło się dwoje nieślubnych dzieci. Julie poślubiła go dopiero kilka lat później, w Londynie. Ojciec Camille'a, zdegustowany tym mezaliansem, odciął się od syna.

W latach 1863, 1864, 1865, 1866, 1868, 1869 Camille Pissarro wystawiał swoje prace w Salonie Odrzuconych. Wystawiając w Salonie Odrzuconych w roku 1859 i 1864 przedstawiał się jako uczeń Antona Melbye i Corota. Młody krytyk Émile Zola lubił jego obrazy i wylewnie chwalił. Szczególnie podkreślał sumienność artysty, który był oddany tylko prawdzie. Ten sukces u krytyków nie przyczynił się do sukcesu u handlarzy dziełami sztuki i kupujących. Camille Pissarro popadł w kłopoty finansowe i musiał zarabiać na życie malując markizy, żaluzje i szyldy.

Pontoise, Louveciennes i Londyn

Camille Pissarro mieszkał w Pontoise w latach 1866-1869 i stworzył tam wiele obrazów, rysunków i rycin. Miał wtedy trzydzieści sześć lat i potwierdzał dojrzałość swojej sztuki. Po kłótni z Corotem przestał przedstawiać się jako jego uczeń. W 1869 roku osiadł wraz ze swoją partnerką i ich pierwszą córką w Louveciennes.

W latach 1869–1870 ściśle i regularnie pracował z Claudem Monetem i Pierrem-Auguste Renoirem. Często ustawiali sztalugi obok siebie i wspólnie malowali te same motywy, ale każdy zachowywał swój własny styl. W przeciwieństwie do Moneta, Pissarro znacznie silniej włączał do swoich obrazów ludzi i przechodniów: miejsca, pejzaże i ulice są niemal zawsze zasadniczo współkształtowane przez ludzi pracujących, rozmawiających ze sobą lub spacerujących.

Wojna francusko-prusko spowodowała, że w listopadzie 1870 roku wyjechał do Londynu, ale wcześniej ulokował rodzinę w Bretanii. Prawie wszystkie obrazy musiał pozostawić w Louveciennes koło Paryża. W Londynie spotkał Charles'a-François Daubignyego i Moneta, którzy również uciekli tam przed wojną. W 1870 roku w Londynie Daubigny przedstawił prace Pissarro i Moneta francuskiemu marszandowi Paulowi Durand-Ruelowi, który kupił cztery obrazy Pissarro, których jednak nie udało mu się sprzedać.

14 czerwca 1871 roku Pissarro poślubił w miejscowości Croydon koło Londynu swoją ukochaną Julie Vellay, która w tym czasie była w ciąży z trzecim dzieckiem.

Po powrocie do Francji wiosną 1871 roku odkrył, że jego atelier splądrowano, a z 1500 obrazów, które namalował zostało jedynie 40. Niemieccy i francuscy żołnierze rozłożyli płótna malarza na ziemi w ogrodzie, aby nie brudzić butów od błota. Nie zraziło to malarza i z jeszcze większą intensywnością zaczął pracować. Drugą serię płócien w Louveciennes, najliczniejszą, jaka się zachowała, malował do końca wiosny 1872 roku. To właśnie w Louveciennes, a częściowo też w Londynie, udoskonalił swój impresjonistyczny styl. W 1872 roku ponownie zamieszkał w Pontoise, gdzie został do 1882 roku.

Camille Pissarro – Park miejski w Pontoise
Park miejski w Pontoise, 1873.
Źródło: Ermitaż, Sankt Petersburg.

Szczególne znaczenie miała jego współpraca z Paulem Cézannem, trwająca od 1872 do 1881 roku, której efektem był ich silny rozwój artystyczny. Pissarro zachęcał Cézanne'a do pracy w plenerze, często malowali te same motywy w miejscowościach L'Hermitage i Auvers-sur-Oise. Wiary do tworzenia dodała mu aukcja w styczniu 1873 roku, kiedy jego obrazy osiągnęły wysoką cenę, ale pomimo tego nadal pozostawał prawie bez dochodów, a końcem roku był bez środków do życia.

Aby stworzyć alternatywę do Salonu, i aby wesprzeć grupę reprezentującą nowy styl Camille Pissarro założył w 1873 roku „Société Anonyme des Artistes, Peintres, Sculpteurs et Graveurs”, do którego należało 15 artystów. Stworzył pierwszy statut grupy i stał się „kluczową” postacią w tworzeniu i utrzymywaniu grupy razem. W 1874 roku należał do organizatorów pierwszej wystawy impresjonistycznej w atelier fotograficznym Nadara. Jednak krytyka była bezlitosna dla artystów. W latach 70-tych XIX wieku Camille Pissarro desperacko walczył o sprzedaż obrazów i o to, by zapewnić sobie i swojej rodzinie lepsze życie. Był zagorzałym zwolennikiem wymiany i współpracy między artystami i do 1882 roku uczestniczył we wszystkich kolejnych wystawach impresjonistów.

W 1879 roku kilka jego obrazów kupił Paul Gauguin, który przyjechał uczyć się u Pissarro w Pontoise. Camille Pissarro współpracował z Degasem w dziedzinie rytownictwa, a latem 1881 roku Cézanne, Gauguin i Guillaumin byli u niego w Pontoise.

W grudniu 1882 roku zamieszkał w Osny na przedmieściach Pontoise, ponieważ w Pontoise nie mógł już znaleźć domu do wynajęcia za rozsądną cenę. Ten okres w Pontoise zbiega się z wielkim momentem w historii impresjonizmu. To właśnie tutaj Pissarro namalował większość obrazów, które miały znaleźć się na pierwszych siedmiu wystawach impresjonistów. Tutaj też pracowali Paul Gauguin, Paul Cézanne i Victor Vignon.

Éragny-sur-Epte

W 1884 roku Camille Pissarro opuścił Osny i zamieszkał w Éragny-sur-Epte w departamencie Oise, gdzie spędzał łagodne pory roku, a zimą wracał do Paryża. Dzięki pożyczce od Claude'a Moneta udało mu się nabyć dom, w którym spędził ostatnie lata, aż do śmierci w Paryżu w listopadzie 1903 roku. Namalował tam wiele płócien, w tym kilka o tematyce kwitnących jabłoni, drzew orzechowych, swojego ogrodu warzywnego oraz widoku z pracowni, specjalnie zbudowanej w środku ogrodu. Zapraszał tam największych malarzy tamtych czasów, w tym Claude'a Moneta, ojca chrzestnego swojego ostatniego syna, Cézanne'a, Vincenta van Gogha i Gauguina.

W Éragny-sur-Epte nastąpiła ewolucja w sposobie malowania Pissarro. Wynikało to w równym stopniu ze wspólnej refleksji w grupie Pontoise (Cézanne, Gauguin, Guillaumin), jak i z jego osobistych badań nad światłem i jego skutkami. Widać to w obrazie Dom obłąkania w Eragny (fr. La Maison de la folie à Eragny) z 1885 roku. Kompozycja, bez wyraźnie zadeklarowanego przełomu perspektywicznego, jest charakterystyczna dla obrazów z tego okresu. Linia bariery na pierwszym planie, bardzo japońska w swoim wtargnięciu i cezurze, zapowiada także niektóre z przyszłych obrazów Gauguina i Cézanne'a. Kolory są pełne żaru i radosnego drżenia, dalekie od melancholii, jaka panowała w dziełach malarza z poprzedniego okresu.

W 1885 roku poznał malarzy Paula Signaca i Georges"a Seurata. Interesował się teorią kolorów i adaptował ich „kropkowany” sposób malowania, pointylizm. Pracował z czystymi, niezmieszanymi barwami dopełniającymi, które stosował coraz krótszymi pociągnięciami pędzla, aby uzyskać wtopienie czystych barw w ogólną harmonię. W 1886 roku wystawił swoje obrazy razem z Signacem, Seuratem i swoim synem Lucienem w odrębnym pomieszczeniu na wystawie w Salonie Niezależnych. Mimo przychylnych recenzji, po raz kolejny nie udało mu się przebić wśród kupujących.

Dwie młode wieśniaczki
Dwie młode wieśniaczki, 1891–1892.
Źródło: Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork.
Camille Pissarro – Boulevard Montmartre w zimowy poranek
Boulevard Montmartre w zimowy poranek, 1897.
Źródło: Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork.

Z czasem poczuł się też ograniczony proceduralnymi zasadami pointylizmu. W kwietniu 1887 roku w liście do Signaca określał się jako adept nowej sztuki, ale już w lipcu tego samego roku narzekał, że jest ona dla niego zbyt czasochłonna. Około 1890 roku Pissarro powrócił do „swojego” pierwotnego, swobodniejszego impresjonizmu.

Przełom w karierze malarskiej Pissarro nastąpił dopiero w 1892 roku, podczas wystawy retrospektywnej jego dzieł u Duranda-Ruela. W ostatnich latach życia cierpiał na nawracającą się infekcję oczy co powodowało, że serię obrazów miejskich w Rouen, Dieppe i Paryżu malował z pokoi hotelowych.

Latem 1893 Pissarro napisał do syna Luciena, że ​​planuje serię płócien nagich wieśniaczek kąpiących się, mimo że przewidział trudności w angażowaniu modelek w wiejskich Éragny. Żaden z obrazów nie został ukończony do 1894, a Pissarro kontynuował malowanie wariacji na ten temat do 1896.

Camille Pissarro zmarł 13 listopada 1903 roku w Paryżu. Pochowany jest, wraz z rodziną, w Paryżu na cmentarzu Père-Lachaise. Po jego śmierci pozostała wielka ilość jego obrazów. Od 1980 roku znajdują się one w Musée Camille Pissarro w Pontoise.

Za życia Camille Pissarro sprzedał kilka obrazów. Na pierwszej wystawie impresjonistów u Nadara dochód ze sprzedaży wyniósł 130 franków. Jednak po śmierci malarza obrazy jego zyskiwały większe zainteresowanie i ceny. Na aukcji 6 listopada 2007 roku w Christie's w Nowym Jorku, grupa czterech obrazów „Cztery pory roku” (fr. „Les Quatre Saisons”) została sprzedana za 14,6 mln dolarów. Obraz „Łąka w Éragny (fr. Prairie à Eragny, 1886) trafił w 2014 roku do Art Gallery of South Australia za kwotę 4,5 mln dolarów. W tym samym roku na aukcji w w Sotheby's w Londynie obraz „Bulwar Montmartre, wiosenny poranek” (fr. „Le Boulevard de Montmartre, Matinée de Printemps”, 1897) osiągnął rekordową cenę 19,9 mln funtów (ok. 32,1 mln dolarów).

Anarchizm

Spotkanie z Paulem Signacem, Georges'em Seuratem i Maximilienem Luce spowodowało zainteresowanie się Pissarro ideami anarchistycznymi. Poznał Émile'a Pougeta, Louise'a Michela i Jeana Grave, którym udzielał wsparcia finansowego, pomagając także rodzinom uwięzionych lub wygnanych anarchistów. Po zabójstwie prezydenta Francji Sadiego Carnota przez włoskiego anarchistę Sante Geronimo Caserio w czerwcu 1894 roku, był poszukiwany przez policję. Camille Pissarro schronił się w Belgii. Po powrocie do Francji, współtworzył gazetę „Les Temps nouveaux”, był zaangażowany w aferę Dreyfusa i wypowiadał się przeciwko antysemityzmowi. Zainteresowanie politycznymi i społecznymi następstwami afery Dreyfusa znalazło odzwierciedlenie w licznych listach malarza do syna Luciena. W listopadzie 1898 roku pisał: „Wczoraj, gdy szedłem do Duranda-Ruela, o piątej godzinie, wpadłem na bulwarze na hordę gimnazjalistów, którzy wykrzykiwali: „Śmierć Żydom! Precz z Zolą!”[…] Nie uznali mnie za Żyda. Protesty przeciwko werdyktowi w sprawie Dreyfusa płyną ze wszystkich stron. Cała inteligencja protestuje; a socjaliści urządzają zebrania.”

Martwa natura z dzbankiem do kawy 1900
Martwa natura z dzbankiem do kawy, 1900.
Źródło: Ermitaż, Sankt Petersburg.

„Słyszałem, jak [Armand] Guillaumin powiedział, że dla nas wszystkich byłoby lepiej, gdyby zastrzelili Dreyfusa na miejscu. I nie jest jedynym, który tak myśli” – pisał Pissarro. „ (...) Słyszę to wszędzie. Nie, rozpaczam nad naszymi współobywatelami ...”

Rozłam wśród jego kręgu kolegów i po części bliskich przyjaciół w następstwie afery Dreyfusa głęboko go dotknął. Przede wszystkim dręczyły go waśnie z Edgarem Degasem, z którym się bardzo przyjaźnił. Pissarro, Monet, Signac i Vallotton, a szczególnie pisarz i krytyk Émile Zola („Oskarżam…!”) popierali Dreyfus. Po przeciwnej stronie byli Degas, Cézanne, Renoir i Armand Guillaumin. W całym kraju wybuchły antyżydowskie protesty, a Zola został oskarżony i skazany za zniesławienie.

W 1889 roku, kiedy Camille Pissarro tworzył cykl o „Turpitudes sociales”, pamięć o represjach Komuny Paryskiej nie wygasła jeszcze. Pissarro był jednak anarchistą idei a nie czynu. W swoich rysunkach przedstawia warunki życia biednych ludzi w realistycznych formach wyrazu, przypominających niekiedy Honoré Daumiera. Choć w 1899 roku uczestniczył w „Club de l'art social” z Auguste Rodinem, był zwolennikiem sztuki dla sztuki: „Czy istnieje sztuka anarchistyczna? Tak? Oni po prostu tego nie rozumieją. Cała sztuka jest anarchistyczna - gdy jest piękna i dobra! Oto, co myślę.” – napisał w grudniu 1895 roku w „Les Temps nouveaux”. Nie był zwolennikiem sztuki zorientowanej społecznie i wbrew temu, co pisał Piotr Kropotkin w zbiorze artykułów „Zdobyciu chleba” (fr. „La Conquête du Pain. Paris: 1892), nie uważał, że trzeba być chłopem, by oddać w obrazie poezję pól. Piękne dzieło sztuki to wyzwanie dla mieszczańskiego gustu. Camille Pissarro był optymistą, który widział bliską przyszłość anarchizmu, gdzie ludzie, wolni od idei religijnych i kapitalistycznych, będą mogli docenić jego sztukę.

Targ w Dieppe 1901 
Targ w Dieppe, 1901.
Źródło: Ermitaż, Sankt Petersburg.

 

Obrazy (wybór)


  • 1870: Pejzaż zimowy w Louveciennes (fr. Paysage d'hiver à Louveciennes), 37,0 x 46,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1870: Dyliżans w Louveciennes (fr. Diligence à Louveciennes), 25,5 x 35,7 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1872: Martwa natura z jabłkami i dzbanem (fr. Nature morte aux pommes et au pichet), 46,4 x 56,5 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).
  • 1873: Zbocze Hermitage, Pontoise (fr. Coteau de l'Hermitage, Pontoise), 60,0 x 73,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1873: Autoportret, 55,5 x 46,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1877: Wiosna. Kwitnąca śliwa (fr. Printemps. Pruniers en fleurs), 65,5 x 81,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1879: Kasztanowce w Louveciennes (fr. Châtaigniers à Louveciennes), 41,0 x 54,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1881: Pasterka (fr. La Bergère), 81,0 x 64,8 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1881: Żniwa, Pontoise (fr. La Récolte, Pontoise), 46 x 55,2 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).
  • 1885: Dom obłąkania w Eragny (fr. La Maison de la folie à Eragny), 73,0 x 60,5 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1886: Pasterka powracająca z owcami (fr. Bergère rentrant des moutons), 46,0 x 38,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1887: Kobieta wieszająca pranie (fr. Femme étendant du linge), 41,0 x 33,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1887: Kobieta na działce, wiosenne słońce na łące pod Eragny (fr. Femme dans un clos, soleil de printemps dans le pré à Eragny), 54,5 x 65,0 cm, (online).
  • 1891–1892: Dwie młode wieśniaczki (fr. Deux jeunes paysannes), 89,5 x 116,5 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).
  • 1892: Kew Greens, 46,0 x 55,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1893: Kobieta w zielonej chuście (fr. Femme au fichu vert), 65,5 x 54,5 cm, (online).
  • 1893: Praczka w Éragny (fr. Laveuse à Éragny), 45,7 x 38,1 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).
  • 1895: Kąpiący się w lesie (fr. Baignant dans une fôret), 60,3 x 73 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).
  • 1896: Most Boïeldieu w Rouen (fr. Le Pont Boïeldieu à Rouen), 54,0 x 65,0 cm, Paryż, Musée d'Orsay (online).
  • 1896: Port w Rouen, Saint-Sever (fr. Port de Rouen, Saint-Sever), 65,5 x 92,2 cm, Musée d'Orsay (online).
  • 1897: Boulevard Montmartre w zimowy poranek, 64,8 x 81,3 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).
  • 1898: Rue de l'Épicerie, Rouen (efekt światła słonecznego), 81,3 x 65,1 cm, Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (online).

Literatura


  • Julius Meier-Graefe: Camille Pissarro. Cassirer, Berlin 1904 (Ausstellungsrezension); Volltext (Wikisource); über: Kunst und Künstler. Illustrierte Monatsschrift für bildende Kunst und Kunstgewerbe, Jahrgang II, s. 475–488.

Linki


  • L’Éphéméride anarchiste.
  • Camille Pissarro (1830 – 1903) w lemondedesarts.com (online, dostęp 2.10.2022.
  • Camille Pissarro, le « gaucho » de l'impressionniste online).
  • La géométrie sociale de Pissarro, peintre anarchiste w Le Temps (online).

Tematy pokrewne