Hans Bellmer

Budynek, w którym mieszkał Hans Bellmer w Katowicach przy ul. T. Kościuszki 47. Źródło: Wikimedia Commons

Hans Bellmer (ur. 13 marca 1902 w Katowicach (wówczas niem. Kattowitz), zm. 24 lutego 1975 w Paryżu) – niemiecko-francuski fotograf, rzeźbiarz i malarz. Należał do przedstawicieli surrealizmu.

Genealogia

• Ojciec : Hansa Johanna Bellmera, inżynier;
• Matka : Marii Donnerstag;
• Ożenił się : w 1928 z Margarete Schnell.

Życiorys

Hans Bellmar urodził się 13 marca 1902 roku w Katowicach. Ucieczką od tyranii ojca stał się dla niego i młodszego brata tajemny ogród ozdobiony zabawkami i pamiątkami. Po ukończeniu gimnazjum pracował podobnie jak ojciec w stalowni i kopalni. W 1923 roku został wysłany na studia do Wyższej Szkoły Technicznej w Berlinie. W tym czasie interesował się polityką, pracami Karola Marksa i ruchem artystycznym Dada. Poznał malarzy Johna Heartfielda (1891–1968) i Rudolfa Schlichtera (1890–1955) i pisarza Georga Grosza (1893–1959).

Za radą Georga Grosza przerwał w maju 1924 roku studia inżynierskie i zaczął naukę typografii w wydawnictwie Malik. Tworzył okładki książek i ilustracje np. do Das Eisenbahnunglück oder der Anti-Freund (1925) Salomo Friedlaendera (1871–1946). W czasie pobytu w Paryżu w latach 1925–26 nawiązał kontakt z dadaistami i surrealistami. W Berlin-Karlshorst otworzył atelier reklamowe, które ze względów politycznych zamknął w 1933 roku, po dojściu do władzy nazistów.

Od 1930 roku do śmierci Hans Bellmer zajmował się prawie wyłącznie erotycznym przedstawianiem anatomii kobiecej, zarówno w rysunkach, rzeźbach, fotografiach, jak również pracach graficznych. Z powodu wciąż powtarzającego się tematu jego prac jedni podejrzewali go o fetyszyzm, sadomasochizm, podpatrywanie, czy wreszcie pedofilię, a drudzy w jego pracach widzieli przejaw surrealizmu i objaw „anarchistyczno–erotycznej inscenizacji”. W 1933 roku skonstruował z części manekinów wystawowych, drewna, metalu i gipsu lalki jako całe postacie lub tylko ich fragmenty, które fotografował w różnych pozycjach. W 1934 roku Bellmer wydał Die Puppe (Lalka) z esejem autora i dziesięcioma wklejonymi fotografiami. W grudniu tego samego roku jego zdjęcia opublikowano we francuskim czasopiśmie „Le Minotaure” w artykule zatytułowanym Lalka : wariacja na temat montażu przegubowej nieletniej (Poupée : variations sur le montage d’une mineure articulée). W następnym roku Bellmer odwiedził Paryż i został tam przyjęty przez André Bretona (1896–1966). W 1936 toku ukazała się we Francji książka La Poupée (Lalka), którą przetłumaczył surrealista Robert Valençay. Dalsze zdjęcia kolejnej Lalki ukazały się w czasopiśmie „Le Minotaure” i w 1938 roku w zeszycie „Cahiers d’Art”, poświęconym surrealizmowi. Zdjęcia Lalki pokazano także w Museum of Modern Art w Nowym Jorku w trakcie wystawy surrealistów.

Nagrobek Unici Zürn i Hansa Bellmera na cmentarzu Père-Lachaise. Źródło: Wikimedia Commons

Po śmierci żony Margarete Schnell emigrował w 1938 roku do Paryża. Podobnie jak wielu przebywających we Francji Niemców był w 1939 roku internowany w obozie Les Milles, gdzie spotkał Maxa Ernsta (1891–1976). Stworzyli tam wspólne dziełoSchöpfungen, die Geschöpfe der Einbildungskraft (Dzieła, wytwory wyobraźni).

W 1946 roku spotkał Georges'a Bataille'a (1897–1962) i wykonał ilustracje do wydanej w 1947 roku jego Historii oka (Histoire de l'œil). Razem z André Massonem (1896–1987), Bellmer jest ilustratorem najbliższym świata erotycznego i myśli tego pisarza. Po śmierci Bataille'a wykonał w 1965 roku także ilustracje do Madame Edwarda. W 1949 roku wydał książkę Gry lalki (Les Jeux de la poupée) z 15 fotografiami i 14 wierszami Paula Éluarda (1895–1952). Do książki Historia O (Histoire d'O) Pauline Réage (1907–1998) sporządził jedną litografię. W 1957 roku opublikował w formie traktatu książkę Mała anatomia nieświadomości fizycznej lub anatomia obrazu (Petite anatomie de l'inconscient physique ou l'Anatomie de l'image), w której odsłonił aspekty swojej twórczości. Zafascynowany twórczością Markiza de Sade (1740–1814) opublikował w 1968 roku ilustrowaną książkę Mały traktat o moralności (Petit traité de morale).

W 1953 roku spotkał cierpiącą na schizofrenię i depresję pisarkę Unicę Zürn (1916–1970), z którą razem pracował do jej samobójczej śmierci. Zamieszkali w paryskim hotelu L’Espérance, gdzie nie utrzymywali kontaktu z przyjaciółmi i odcięli się od świata zewnętrznego. W 1958 roku Hans Bellmer otrzymał nagrodę William and Noma Copley Foundation. W 1959 i 1964 roku zaproszono go na wystawy documenta II i documenta III w Kassel. Bellmer zmarł w osamotnieniu 24 lutego 1975 w Paryżu i został pochowany na cmentarzu Père-Lachaise.

Jako ważny reprezentant realizmu magicznego wywarł zasadniczy wpływ na takich artystów jak Paul Wunderlich (1927–2010) i Horst Janssen (1929–1995).

Literatura

• Pierre Dourthe: Hans Bellmer. Le principe de perversion. Faur, Paris 1999, ISBN 2-909882-32-2
• Peter Webb, Robert Short: Hans Bellmer. Quartet Books, New York 1985