Gerhard Richter

Gerhard Richter (ur. 9 lutego 1932 w Dreźnie) – niemiecki malarz, rzeźbiarz, fotograf, autor witraży i profesor malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie. W twórczości Richtera odnaleźć można wpływ pop–artu, abstrakcyjnego ekspresjonizmu, neo-dady i fluxusu. Na początku lat 60-tych XX wieku współpracował z Sigmarem Polke, Konradem Luegem i Manfredem Kuttnerem, z którymi tworzył kapitalistyczny realizm, który miał ironizować realizm socjalistyczny i krytycznie ukazywać konsumpcyjne społeczeństwo zachodnie. W tym czasie zaczął pierwszy raz wykorzystywać fotografie jako wzór do obrazów, co później stało się regułą. Przykładem może być tu obraz Ema (Akt na schodach) z maja 1966 roku. Jego technika polegała na wyświetleniu obrazu przy pomocy rzutnika na płótnie, na którym przy pomocy węgla rysował wszystkie kontury, a następnie malował czarnym, szarym i białym kolorem. Mokrą jeszcze farbę rozprowadzał szerokim pędzlem, zacierając kontury i wyrównując różnice kolorystyczne.

Tematy jego prac powstawały często na podstawie zdjęć i doniesień prasowych: Helga Matura, Herr Heyde, cykl 15 obrazów 18 październik 1977 (18. Oktober 1977). W 2014 roku stworzył cykl Birkenau, składający się z czterech rysunków, które powstały na podstawie fotografii z 1944 roku powstałych w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Za cykl ten był krytykowany, a historyk sztuki Hanno Rauterberg stwierdził, że jego interpretacja zdjęć stworzyła mit wokół Birkenau. Do cyklu tego ukazały się także trzy tomy z esejami i szczegółowymi widokami.

Gerhard Richter, 2017. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Horst;
• Matka: Hildegarda;
• Żona: 1) od 1957 (rozwód w 1982) Marianne (Ema) Eufinger (1932), 2) od 1982 (rozwód 1993) Isa Genzken (ur. 1948), 3) od 1995 Sabine Moritz (ur. 1969);
• Dzieci: Babette (Betty, ur. 1966) z 1) małżeństwa i 3 z 3) małżeństwa.

Życiorys

Gerhard Richter urodził się 9 lutego 1932 roku w Dreźnie jako syn Horsta i Hildegardy Richter. Wyrastał w Reichenau i Waltersdorf na Górnych Łużycach. W 1948 roku ukończył szkołę handlową w Żytawie, po czym w latach 1949–51 uczył się tam malarstwa scenicznego i reklamowego. Od 1951 roku studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie, gdzie jego nauczycielami byli Karl von Appen i Heinz Lohmar. W 1955 roku wykonał malowidło ścienne Wieczerza Pańska z Picassem (Abendmahl mit Picasso) dla stołówki studenckiej w drezdeńskiej Akademii, a w 1956 roku jako pracę dyplomową stworzył kolejny obraz ścienny w pomieszczeniu drezdeńskiego Deutsches Hygiene-Museum. Po ucieczce Richtera z NRD do RFN-u oba obrazy zamalowano, a po połączeniu Niemiec ponownie je zrekonstruowano. W 1957 roku ożenił się z Marianne (Ema) Eufinger. W latach 1957–61 pracował jako uczeń klasy mistrzowskiej w Akademii i wykonywał zamówienia państwowe NRD. Na okres ten przypadły liczne obrazy ścienne (np. Walka robotnicza [Arbeiterkampf]) i olejne ( portrety Angeliki Domröse i żony Marianne). Czytająca (Die Lesende) z 1960 roku należy do nielicznych zachowanych wczesnych prac artysty z okresu drezdeńskiego.

Końcem lutego 1961 roku Gerhard Richter z żoną uciekli przez Berlin Zachodni do Republiki Federalnej Niemiec, gdzie w 1966 roku urodziła się im córka Betty. Prace stworzone w NRD musiał pozostawić, a część z nich przed wyjazdem spalił. Tylko nieliczne zachowały się i nie są wprowadzone do spisu jego dzieł. Od 1961 do 1964 roku kontynuował studia w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie u Ferdinanda Macketanza i Karla Otto Götza.

W 1962 roku Richter rozpoczął prace nad swoim Atlasem, w którym gromadził wycinki z gazet, fotografie, cykle fotograficzne, szkice, studia kolorystyczne, pejzaże, portrety, martwe natury, tkaniny historyczne i kolaże. W wielu przypadkach były to modele do obrazów, po które często sięgał ponownie dopiero po latach. W 1996 roku Lenbachhaus w Monachium zakupił Atlas, który zawierał wówczas 583 prace, a Richter od tego czasu stale uzupełniał go o kolejne dzieła. W 1997 roku Atlas został pokazany na Documenta X w Kassel i udokumentowany w ilustrowanej książce.

W czerwcu 1964 roku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa prac Richtera pt. Gerd Richter. Fotobilder, Portraits und Familien w Galerie Friedrich & Dahlem w Monachium. Wkrótce kolejne wystawy odbyły się w Düsseldorfie, Berlinie, a także w zagranicznych galeriach i muzeach. Od 1967 roku był gościnnym docentem w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych (Hochschule für bildende Künste) w Hamburgu, a w 1971 roku został profesorem malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie, gdzie uczył do 1993 roku. W 1972 roku razem z Uwe Johnsonem, Heinrichem Böllem, Davidem Hockneyem, Güntherem Ueckerem, Henrym Moorem, Richardem Hamiltonem, Peterem Handke i Martinem Walserem wystąpił w obronie Josepha Beuysa, któremu odebrano prawo nauczania. W tym samym roku w pawilonie niemieckim na Biennale w Wenecji pokazano 48 portretów autorstwa Richtera. W semestrze letnim w 1978 roku był gościnnym profesorem w Nova Scotia College of Art and Design w Halifaxie. Ponieważ nie dysponował tutaj żadną pracownią, zajmował się zjawiskami wizualnymi. Sfotografował obraz Halifax w segmentach 4 × 4 cm i zebrał je wszystkie w książce 128 details from a picture (Halifax 1978).

Po rozwodzie w 1982 roku z Marianne ożenił się w tym samym roku z rzeźbiarką Isą Genzken, swoją uczennicą klasy mistrzowskiej, z którą rozwiódł się po 11 latach. W 1995 roku poślubił malarkę Sabine Moritz (ur. 1969), z którą ma troje dzieci. Od 1983 roku Gerhard Richter żyje w Kolonii, gdzie znajduje się także jego atelier.

W 1984 roku eksponował swoje obrazy na wystawie Von hier aus – Zwei Monate neue deutsche Kunst in Düsseldorf. W następnych latach Gerhard Richter zyskiwał coraz większe uznanie międzynarodowe, czego efektem były retrospektywne wystawy w latach 1993–94 w Paryżu, Sztokholmie i Madrycie. Z okazji 70 rocznicy urodzin odbyła się w 2002 roku obszerna wystawa retrospektywna w Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Pokazano tam 188 jego prac i była to największa do tej pory wystawa poświęcona żyjącemu artyście. Brytyjski dziennik The Guardian zacytował Bernda Sultzky'ego, właściciela galerii we Frankfurcie nad Menem, który określił Richtera jako malarza odnoszącego współcześnie największe sukcesy i jako „Picasso XXI wieku”^[1].

W opublikowanym w 2004 roku artykule w Ein Maler aus Deutschland erschien (Pojawił się malarz z Niemiec) w berlińskiej gazecie Tagesspiegel autor pokazał tragiczny aspekt z rodzinnego życia Gerharda Richtera. W 1945 roku zamordowana została, w ramach nazistowskiej Aktion Brandt, jego ciotka Marianne Schönfelder, która jako osoba psychicznie upośledzona poddana została w 1938 roku przymusowej sterylizacji, którą kierował pierwszy jego teść Heinrich Eufinger, ojciec Marianne. Gerhard Richter, który kilkakrotnie portretował teścia, nie wiedział przy zawieraniu związku małżeńskiego z Marianne Eufinger o jego związku z tymi wydarzeniami. W 1965 roku Richter podjął jako jeden z pierwszych artystów powojennych tematykę masowych eutanazji dokonywanych na osobach psychicznie upośledzonych, czego efektem był obraz Herr Heyde, przedstawiający nazistowskiego zbrodniarza wojennego Wernera Heyde oddającego się w ręce władzy w listopadzie 1959 roku.

W 2006 roku w Dreźnie powołano do życia Archiwum Gerharda Richtera (Gerhard Richter Archiv), którym kieruje Dietmar Elger, wieloletni asystent i biograf Richtera. We wrześniu 2020 roku, w wieku 88 lat, Richter ogłosił, że kończy działalność artystyczną. Ostatnią pracą artysty były witraże w opactwie Tholey.

Obrazy (wybór)

• 1965: Czerwony akt (Roter Akt), olej na płótnie, 60 x 50 cm, online
• 1965: Młoda kobieta (kolorowy) (Junge Frau (bunt)), olej na płótnie, 80 x 65, online
• 1966: Ema (Akt na schodach) (Ema (Akt auf einer Treppe)), olej na płótnie, 200 x 130 cm, online
• 1966: Nowożeńcy (błękit) (Brautpaar (blau)), olej na płótnie, 65 x 65 cm, online
• 1967: Akt (kolorowy) (Akt (bunt)), olej na płótnie, 105 x 95 cm, online
• 1968: Korsyka, olej na płótnie, 86 x 91, online
• 1971: Brigid Polk, olej na płótnie, 125 x 150 cm, online
• 1987: Wieczór (Abend), olej na płótnie, 62 x 83 cm, online
• 1988: Zmarła (Tote), olej na płótnie, 62 x 67 cm, online
• 1994: Czytająca (Lesende), olej na płótnie, 72 x 102 cm, online
• 1996: Autoportret, olej na płótnie, 51 x 46 cm, online
• 2000: Gałęzie (Zweige), olej na płótnie, 52 x 67 cm, online
• 2009: Głowa (Kopf), olej na płótnie, 41 x 32 cm, online

Literatura

• Jürgen Harten: Gerhard Richter: Bilder 1962–1985. Z wykazem prac Dietmara Elgera z lat 1962–1985, Dumont, Köln 1986, ISBN 3-7701-1772-7.
• Dietmar Elger: Gerhard Richter, Maler. Dumont, Köln 2002, ISBN 3-8321-5848-0. (biografia).

Linki

• Biografia, zdjęcia, obrazy, chronologia w: gerhard-richter.com.
• Archiwum Gerharda Richtera.

Przypisy

1. ↑ Luke Harding: Picasso of the 21st century' donates works to home town museum. W. The Guardian, 6 lipiec 2004 (dostęp 1.04.2021).