Leo von Klenze

Leo von Klenze, właściwie Franz Karl Leopold von Klenze (ur. 29 lutego 1784 w Schladen, zm. 27 stycznia 1864 w Monachium) – niemiecki architekt, malarz i pisarz, nadworny architekt króla Westfalii Hieronima Bonapartego w Kassel oraz króla bawarskiego Ludwika I. Obok Karla Friedricha Schinkela uznawany jest za najwybitniejszego architekta klasycyzmu. (wyznanie katolickie)

Leo von Klenze
Leo von Klenze, 1856.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Friedrich (1757–1813), zarządca miasta Liebenburg, od 1791 r. właściciel majątku w Heissum, później radca trybunału w Halberstadt, syn Karla Gustava i Dorothei von Majus;
  • Matka: Gertrud Josefa Theresia (1761–1813), córka doktora medycyny Meyera w Osnabrücku;
  • Rodzeństwo: 6, m.in. Clemens (1795–1838), profesor prawa w Berlinie;
  • Ożenił się w 1813 r. w Kassel z Felicitas (1790–1844), córką Marco Blangini z Turynu i Theresi Paris; szwagier Felice Blangini (1781–1841), kapelmistrz w Kassel;
  • Dzieci: 3 synów i 2 córki;

Biografia

Leo von Klenze urodził się 29 lutego 1784 r. w Buchladen koło Schladen jako najstarszy syn i trzecie z siedmiorga dzieci Gotthelfa Friedricha Klenze i jego żony Gertrud Josefy Theresi Klenze z domu Meyer. Do 1791 r. rodzina mieszkała w Schladen, potem przeprowadziła się do odziedziczonego po babce ojca majątku w Heißum koło Liebenburga.

Początkowo edukacją Leo von Klenzego zajmował się nauczyciel domowy. Po ukończeniu Collegium Carolinum w Brunszwiku zaczął od 1800 r. studiować prawo w Berlinie. Jednak wykłady i osobowość Friedricha Gilly’ego skłoniły go do studiowania architektury w berlińskiej Akademii Budowlanej (niem. Berliner Bauakademie). Uczył się m.in. u Aloysa Hirta, dzięki któremu zetknął się z antykiem, który wpłynął na jego prace architektoniczne. Po trzech latach udał się do Paryża, aby kontynuować naukę u Jean-Nicolas-Louisa Duranda, Charlesa Perciera i Pierre-François-Léonarda Fontaine'a. Wrażenia z podróży włoskiej wiosną i latem 1806 r., a szczególnie zwiedzanie greckich pozostałości antycznych w Paestum, Agrigento, Selinunt, Pompei ugruntowało jego koncepcje architektoniczne. Po powrocie do ojczyzny otrzymał posadę na dworze króla Westfalii Hieronima Bonapartego w Kassel. Tam początkowo pracował pod kierownictwem architekta Heinricha Christopha Jussowa (1754–1825), a następnie samodzielnie. Po upadku cesarstwa napoleońskiego szukał nowego pola działania w Paryżu i Wiedniu. W 1815 r. spotkał bawarskiego księcia koronnego Ludwika, który zaangażował go w Monachium. Po roku został tam dworskim architektem jako następca Johanna Andreasa Gärtnera (1744–1826). W ciągu 48 letniej służby u króla Bawarii zaprojektował 17 wielkich budowli. Podczas kolejnych podróży do Włoch zdobywał nowe inspiracje.

W 1834 r. król Ludwik I wysłał go z misją dyplomatyczną na dwór syna Ottona I Wittelsbacha (1815–1867), króla Grecji, gdzie zajął się ochroną stale plądrowanych greckich dzieł sztuki. W 1839 r. car Mikołaj sprowadził go do Sankt Petersburga, aby zbudował Nowy Ermitaż (1839/51). W wolnym czasie Leo von Klenze rysował i malował. Jego badania architektoniczne, dotyczące historii budownictwa i sztuki znalazły wyraz w wielu pismach i obszernej korespondencji, m.in z Schellingiem, Humboldtem i królem Ludwikiem I, który potrzebował jego rady przy wszelkich zamiarach budowlanych, budowie kanałów oraz wczesnej kolei, zwłaszcza po śmierci głównego rywala Johanna Friedricha Gärtnera (1791–1847).

W sztuce budownictwie Greków Leo von Klenze widział początek całej architektury. „Była i jest tylko jedna sztuka budowania” - wyznaje - „i będzie tylko jedna sztuka budowania, a mianowicie ta, która uzyskała swoją doskonałość w epoce greckiej historii i edukacji”. Zakładał, że będzie w stanie dalej kontynuować rozwój sztuki antycznej i wierzył, że jej podstawowe formy mogą być używane jak litery alfabetu do tworzenia nowych budynków. W tym celu wykonał dokładne pomiary świątyń we Włoszech, na Sycylii i w Grecji. Zdolności architektoniczne Leo von Klenzego, jego wyczucie proporcji i piękna sprawiły, że tworzone przez niego budynki nie stały się doktrynalne i pozbawione życia. Udało mu się osiągnąć klasyczność w klasycyzmie. Gliptoteka monachijska (1816/31) uchodzi za najpiękniejszą budowlę klasycystyczną, która powstała w Niemczech (Hans Kiener). Leo von Klenze, podobnie jak renesans, chciał stworzyć nowy styl z formalnego materiału starożytności i tak ściśle podążał tymi śladami w swoich pracach, że należy go uznać za twórcę „neorenesansu” w Niemczech. Jego głównym polem działania stało się Monachium, któremu nadał południowy splendor klasycznego klasycyzmu i ekspansywne wymiary przyszłego rozwoju zgodnie z ideami Ludwika I.

Ponadczasowe są dokonania Klenzego w dziedzinie urbanistyki. Mając przed oczami najlepsze przykłady urbanistyki francuskiej i włoskiej, zaprojektował plany powiększenia Monachium. W miejsce barokowych okrągłych placów z promieniście rozchodzącymi się ulicami, stworzył zamknięty Saalplatz czy aleję dominującą nad dzielnicami miasta. Monumentalna aleja Ludwigstrasse rozwija się między placem Odeonsplatz a Bramą Zwycięstwa (niem. Siegestor).

Rysunki Klenzego są mistrzowskie. Z wyobraźnią projektował dekoracje wnętrz swoich budynków, stiukowe sufity Gliptotek i Pinakotek oraz dekoracje ścienne rezydencji królewskiej. Krajobrazy i pejzaże miejskie, które przywiózł z podróży, plasują go wśród najlepszych rysowników swoich czasów. Natura jest oddana pewnym, eleganckim pociągnięciem. Leo von Klenze stworzył te kompozycje jako rysunki przygotowawcze do swoich obrazów pejzażowych w stonowanych kolorach.

Wybrane dzieła

  • Ballhaus, Schlosspark Wilhelmshöhe, Kassel, 1808/1809
  • Kolumna Konstytucji (niem. Konstitutionssäule), Schlosspark Gaibach, Gaibach, 1821–1828
  • Pałac Leuchtenberg, Odeonsplatz, Monachium, 1817–1821
  • Stajnie dworskiej szkoły jazdy (niem. Marstall), Marstallplatz, Monachium, 1817–1822
  • Brama przy ogrodzie dworskim (niem. Hofgartentor) przy Odeonsplatz, Hofgarten, Monachium, 1816–1818
  • Teatr Narodowy (niem. Nationaltheater), Max-Joseph-Platz, Monachium, 1825
  • Pałac Arco-Zinneberg (niem. Palais Arco-Zinneberg), Wittelsbacherplatz, Monachium, 1825
  • Pałac Ludwig Ferdinand (niem. Palais Ludwig Ferdinand), Wittelsbacherplatz, Monachium, 1825
  • Bazar, Odeonsplatz, Monachium, 1826
  • dom koncertowy Odeon, Odeonsplatz, Monachium, 1828
  • Pałac księcia Maksa (niem. Herzog-Max-Palais), Ludwigstraße, Monachium, 1830
  • Bawarskie Ministerstwo Wojny (niem. Bayerisches Kriegsministerium), Ludwigstraße, Monachium, 1822–1830
  • Gliptoteka (niem. Glyptothek), Königsplatz, Monachium, 1816–1830
  • Obelisk, Karolinenplatz, Monachium, 1833
  • Rezydencja królewska, Max-Joseph-Platz, Monachium, 1835
  • Stara Pinakoteka (niem. Alte Pinakothek), Barer Straße, München, 1826–1836
  • Politechnika Narodowa w Atenach (niem. Technische Universität Athen), 1836
  • kościół Wszystkich Świętych (niem. Allerheiligen-Hofkirche), Marstallplatz, Monachium, 1837
  • Monopteros, Englischer Garten, Monachium, 1838
  • Festsaalbau der Residenz, Hofgarten, Monachium, 1842
  • Walhalla, Bräuberg, Donaustauf, 1830–1842
  • Nowy Ermitaż, Sankt Petersburg, 1839–1852
  • Katedra św. Dionizego Areopagity w Atenach, 1853–1865
  • Hala Sław (niem. Ruhmeshalle), Theresienwiese, Monachium, 1843–1853
  • Propyleje (niem. Propyläen), Königsplatz, Monachium, 1854–1862
  • Hala Wyzwolenia (niem. Befreiungshalle), Michelsberg, Kelheim, 1842–1863
  • Monopteros (świątynia Apollina) w Schlosspark Nymphenburg, Monachium, 1862–65
  • Kaplica Świętego Michała Archanioła (niem. Kapelle Heiliger Erzengel Michael lub Stourdza-Kapelle), Michaelsberg, Baden-Baden, 1863–1866

Literatura

Linki

  • Leo von Klenze w: archINFORM (online).
  • Obrazy Leo von Klenze w: Zeno.org (online).
Autor: Roman Penkała