Johann Lorenz von Mosheim

Johann Lorenz von Mosheim (tytuł szlachecki od 1748; ochrzczony 9 października 1693 r. w Lubece; zm. 9 września 1755 r. w Getyndze) - niemiecki teolog luterański i historyk Kościoła.

Genealogia ↑

Ojciec Ferdinand Sigismund Mosheim, oficer i mistrz ceremonii; matka N. N.; - ożenił się 1) w 1723 r. z Ilsate Margarete (zm. 1732), córką profesora teologii Alberta zum Felde (1675-1720), 2) w 1733 r. z Elisabeth Dorotheą von Haselhorst (zm. 1740), 3) w 1742 r. z Elisabeth Henricą Amalią von Voigts; dzieci z pierwszego małżeństwa 2 synów i córka, z trzeciego małżeństwa córka.

Życiorys ↑

Mosheim uczęszczał w latach 1707-1710/11 do gimnazjum Katharineum w Lubece, po czym pracował jako nauczyciel domowy. W 1715 r. immatrykulował na uniwersytet w Kilonii, gdzie studiował teologię. Już w 1719 r. otrzymał tam zlecenie na nauczanie. W 1721 r. został profesorem elektem, a w lutym 1723 r. otrzymał nominację na profesora zwyczajnego teologii kontrowersyjnej na uniwersytecie w Helmstedt, gdzie w kwietniu 1725 r. mianowano go profesorem historii Kościoła. Od 1726 r. pełnił też funkcję brunszwickiego radcy konsystorza. W tym samym roku podpisał zobowiązanie, że nie przyjmie zagranicznego powołania. Rok później przyjął obowiązki opata klasztorów Mariental i Michelstein, gdzie urządzono seminarium teologiczne. Od 1729 r. działał jako generalny inspektor szkolny w Księstwie Brunszwiku-Wolfenbüttel. W 1732 r. został prezydentem założonego w 1697 r. Towarzystwa Niemieckiego (niem. Deutsche Gesellschaft, łac. Societas Philoteutonico Poetica). Zgodnie z umową musiał odrzucić powołania do Wittenbergi (1725) i Getyngi (1734), ale współpracował nad założeniem Akademii Nauk w Getyndze i nad statutem tamtejszego wydziału teologicznego. Od 1739 r. był seniorem wydziału teologicznego na uniwersytecie w Helmstedt. W 1747 r. został zwolniony z dotychczasowych obowiązków i mógł od sierpnia 1747 r. przyjąć powołanie na kanclerza i profesora teologii na uniwersytecie w Getyndze.

Mosheim uważany jest za założyciela tzw. pragmatycznej historiografii Kościoła. Kościół jest dla niego, analogicznie do naturalno-prawnego pojmowania istoty państwa, pewnym założonym przez umowę towarzystwem, które jest zarządzane przez odpowiedzialną hierarchię i własny porządek (przepisy). Jego historia jest określona ludzkim działaniem, stąd poznanie historii prowadzi do zgłębionego poznania człowieka. W metodyce troszczy się o wolność badacza w stosunku do dogmatycznych wytycznych, o ścisłe powiązanie badania ze źródłami historycznymi, o opisanie ludzkich powodów wpływających na historyczne zjawiska. Przy przedstawieniu historycznego materiału posługuje się podziałem na cztery epoki. Przy tym przyporządkowuje materiał wewnętrznej historii Kościoła (nauka, porządek, kult. ale także kacerstwo i herezja) i zewnętrznej historii Kościoła (rozpowszechnienie chrześcijaństwa, spory Kościoła z innymi społecznymi siłami i organizmami) oraz rozróżnia każdorazowo pomiędzy "szczęśliwymi" i "przeciwnymi" losami. W homiletyce uchodzi za wybitnego kaznodzieję swego okresu. Rozwinięte przez niego jasne określenie celu, dzięki oświeceniu i pobudzenie do wdrażania chrześcijańskiej etyki wynikającej z przekonania wiary, pozostało do dzisiaj obowiązujące.

Dzieła (wybór) ↑

  • Geistliches Lieb- und Mitleydens-Perspektiv. 1699.
  • Disquisitio Chronologico-critica de vera aetate apologetici, a Tertulliano conscripti. 1720.
  • Vindiciae antiquae Christianorum disciplinae adversus celeberrimi viri Johannis Tolandi, Hiberni, Nazarenum. 1720.
  • Observationum sacrarum et historico criticarum liber primus. 1721.
  • De auctoritate concilii Dordraceni paci sacrae noxia. 1726.
  • Institutiones historiae ecclesiasticae novi testamenti. 1726.
  • Notitia scriptorum et dissertationum a Io. Laur. Moshemio vel auspiciis eius editorum. 1731.
  • Die letzten Bemühungen Jesu Christi, die Juden zu gewinnen, über das ordentliche Evangelium am zehenden Sonntage nach dem Feste der heiligen Drey-Einigkeit. Luc. XIX. 41. seqq. 1732.
  • Die Weisen Verordnungen Jesu Christi gegen die Aufrührer in dem Reiche der Gnaden, über Matth. XIII. 24. - 30. 1732.
  • Commentatio hist. theol. qua nobilissima controversia de consecrationibus episcoporum Anglorum recensetur et diiudicatur. 1739.
  • Io. Laurentii Moshemii Historia Tartarorvm Ecclesiastica. 1741.
  • Johann Lorenz Mosheims Versuch einer unpartheiischen und gründlichen Ketzergeschichte. 1746.
  • Erzählung der neuesten chinesischen Kirchengeschichte. 1748.
  • Johann Lorenz von Mosheim allgemeines Kirchenrecht der Protestanten. 1760.

Literatura ↑

Linki ↑

Autor: Roman Penkała