Kurt Schwitters

Kurt (Curt) Hermann Eduard Carl Julius Schwitters (pseudonimy: Dr. Gustav Pfitzer, Merz, Kuwitter, Robert Lee, Baby Bitter, K. S. MARES, Peter Krüger, F. Müller, Jumbo, Winterbottom, Haase; ur. 20 czerwca 1887 w Hanowerze; zm. 8 stycznia 1948 w Ambleside (Anglia)) – niemiecki kolażysta, malarz, rzeźbiarz, rysownik, typograf i pisarz, przedstawiciel dadaizmu. Jego prace wpłynęły na późniejszą sztukę i literaturę od pop–artu, neodadaizmu, nowego realizmu, poezji fonetycznej (dźwiękowej) po sztukę współczesną. (wyznanie ewangelickie)

Kurt Schwitters
Kurt Schwitters.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Eduard Hermann (1857–1931), kupiec w Hanowerze.
  • Matka : Henriette z domu Beckemeyer (1859–1945) z Hanoweru.
  • Ożenił się : w Hanowerze w 1915 z Wilhelmine (Helma) z domu Fischer (1890–1944).
  • Dzieci : 2 synów (1 wcześnie zmarł) Ernst (1918–96), reporter, fotograf w Norwegii i Anglii.

Życiorys

Kurt Schwitters uczył się w 1908/09 w Szkole Rękodzieła i Rzemiosła Artystycznego (Kunstgewerbe- und Handwerkerschule) w Hanowerze i od 1909 do 1915 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Około 1918/19 przeżył artystyczny przełom i rozwinął swoją obejmującą wszystkie gatunki sztuki koncepcję „Merz”. Pojęcie powstało przypadkowo, gdyż Kurt Schwitters wyciął go jako część składową ogłoszenia „Kommerz- und Privatbank“ i nakleił go w 1919 w centrum swojego asamblażu. Praca ta, nosząca tytuł L Merzbild L 3 (Das Merzbild.) (1919), dała nazwę całej jego dalszej twórczości. Według wyobrażenia Kurta Schwittersa dzień powszedni powinien stać się drogą do ogólnego obrazu świata („Merzgesamtweltbild“). Ta romantyczno–utopijna teoria znalazła artystyczne urzeczywistnienie w kolażu i asamblażu oraz w jego głównym dziele Merzbau (ok. 1923–36). Kiedy w styczniu 1937 opuszczał na zawsze Hanower, do Merzbau należało osiem pomieszczeń ukształtowanych z drewna, gipsu i różnych innych materiałów. W 1943 Merzbau został zniszczony podczas ataku lotniczego i jest udokumentowany tylko fotograficznie (rekonstrukcja Petera Bisseggera, 1981–83, Sprengel Museum, Hanower).

Od 1918 wystawiał regularnie jako członek kręgu Herwartha Waldena (1878–1941) w galerii Der Sturm w Berlinie. Przyjaźnił się z dadaistycznymi artystami jak Hans Arp (1886–1966), Raoul Hausmann (1886–1971) i Hannah Höch (1889–1978), którzy wywarli na niego silny wpływ. W 1823 razem z przedstawicielem kierunku De Stijl Theo van Doesburgiem (1883–1931) wyruszył w podróż po holenderskich miastach tzw. „Dada-tournée“. Kurt Schwitters uważał siebie zawsze za poetę i pisarza (Anna Blume, 1919). Przez wiele lat pracował nad Ursonate.

W 1927 założył wspólnie z Carlem Buchheisterem (1890–1964), Rudolfem Jahnsem (1896–1983), Hansem Nitzschke (1903–44) i Friedrichem Vordemberge-Gildewartem (1899–1962) grupę artystyczną „abstrakcyjny Hanower” („die abstrakten hannover“), jak również w tym samym roku stowarzyszenie „nowi projektanci reklam” („neue werbegestalter“). Międzynarodowy skład tej grupy i znakomita reputacja artystów, wśród których byli László Moholy-Nagy (1895–1946), Willi Baumeister (1889–1955) i Jan Tschichold (1902–74), zjednała jej uznanie i zapewniła trwały wpływ na rozwój typografii i reklamę. Już od lat 20-tych Kurt Schwitters zajmował się typografią. Poza tym był członkiem „Sociéte Anonyme“ w Nowym Jorku oraz od początku lat 30-tych paryskich grup „Cercle et Carré“ i „Abstraction-Création“. Od 1929 spędzał lato w Norwegii, gdzie wyjechał, gdy jego syn Ernst musiał uciekać z Niemiec z powodów politycznych. W 1935 prace Kurta Schwittersa zostały usunięte z niemieckich muzeów jako „sztuka wynaturzona” („entartete Kunst“).

Kurt Schwitters i syn zamieszkali w Lysaker koło Oslo. Oprócz prac abstrakcyjnych malował tutaj także obrazy naturalistyczne. Gdy w 1940 niemieckie oddziały zajęły Norwegię, uciekł do Anglii, gdzie przez 17 miesięcy był internowany w różnych obozach. Po zwolnieniu zamieszkał końcem 1941 w Londynie. W 1944 odbyła się w Londynie jego jedyna wystawa w Modern Art Gallery. Okres londyński był bardzo produktywny, odkrył tam nowego rodzaju materiały jak plastik czy skrawki papieru z kolorowych czasopism ilustrowanych. W lecie 1945 przeniósł się z nową towarzyszką życia Edith Thomas (zwaną Wantee) do Ambleside i utrzymywał się z malowania portretów i pejzaży. W 1947 zaprzyjaźniony projektant ogrodów Harry Pierce (1885–1967) przekazał mu stodołę w Elterwater, gdzie w ostatnich miesiącach życia, wymodelował z drewna, gipsu i kamienia ostatnie niedokończone dzieło „Merz Barn“.

Dzieła (wybór)

  • Merzbild 9b, Das große Ichbild, 1919, Museum Ludwig, Kolonia.
  • Konstruktion für edle Frauen, 1919, Los Angeles County Museum of Art.
  • Das Undbild, 1919, Staatsgalerie Stuttgart.
  • Merzbild 32a, Das Kirschbild, 1921, Museum of Modern Art, Nowy Jork.
  • Maraak, Variation I, 1930, Guggenheim Collection, Wenecja.
  • Merzbild P, 1930, Sprengelmuseum, Hanower.
  • Aerated IX, 1942, (asamblaż; 88×104 cm; Stiftung Insel Hombroich).
  • Anna Blume, (poemat), 1919.
  • Ursonate, (poezja fonetyczna), 1923-1932.

Literatura

  • John Elderfield: Kurt Schwitters. Claassen, Düsseldorf 1987, ISBN 0-500-23426-4.
  • Karin Orchard: Schwitters, Kurt w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 90–92 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała