Rudolf Bahro

Rudolf Bahro (ur. 18 listopada 1935 r. w Bad Flinsbergu (obecnie Świeradów-Zdrój na Dolnym Śląsku), zm. 5 grudnia 1997 r. w Berlinie) - niemiecki filozof, publicysta, socjolog i polityk. Jeden z czołowych dysydentów w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD) i autor znanej książki »Die Alternative« (1977).

Rudolf Bahro, Bundesversammlung der Grünen
Rudolf Bahro.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Max Bahro; matka Irmgard, geb. Conrad; - 1) ożenił się w 1959 r. z Gundulą Lembke, nauczycielką języka rosyjskiego, 2) w 1988 r. z Beatrice Immermann (zm. 1995, popełniła samobójstwo), 3) w 1995 r. z Mariną Lehnert; z pierwszego małżeństwa miał 2 córki (jedna zmarła krótko po porodzie) i syna oraz córkę przybraną, a z drugiego córkę.

Życiorys

Do 1945 r. rodzina Bahro mieszkała na Dolnym Śląsku, najpierw w Świeradowie Zdroju, później w pobliskiej miejscowości Grabiszyce (wówczas Gerlachsheim), gdzie Rudolf uczęszczał do szkoły. Pod koniec II wojny światowej ojciec został powołany do służby wojskowej i trafił do polskiej niewoli. Gdy front zbliżył się do ich miejsca zamieszkania rodzina została ewakuowana. W czasie ucieczki Rudolf odłączył się od matki i dwóch sióstr. Matka i siostry niedługo potem zmarły na tyfus. Rudolf spędził z ciocią kilka miesięcy w Austrii i Hesji, po czym udało mu się odnaleźć ojca, który zarządzał gospodarstwem wdowy w Rießen koło Gubina. W 1951 r. Max Bahro ożenił się z owdowiałą Friedą Reiter w Fürstenbergu (obecnie dzielnica miasta Eisenhüttenstadt), która miała syna Gerharda, siedem lat starszego od Rudolfa.



W latach 1950-1954 Rudolf Bahro uczęszczał do liceum w Fürstenbergu. Ponieważ warunkiem dostania się do szkoły było członkostwo w Freie Deutsche Jugend (Wolna Młodzież Niemiecka, FDJ), wstąpił w 1950 r. do tej organizacji. Jak później komentował, był to jedyny raz, kiedy zrobił coś wbrew własnej woli. Już w 1952 r. ubiegał się o członkostwo w partii Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec, SED), do której został przyjęty w 1954 roku. W latach 1954-1959 studiował filozofię na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, gdzie jego nauczycielami byli Kurt Hager (1912-1998) ( późniejszy ideolog SED), Georg Klaus (1912-1974) i Wolfgang Heise (1925-1987). Temat jego pracy dyplomowej brzmiał »Johannes R. Becher und das Verhältnis der deutschen Arbeiterklasse und ihrer Partei zur nationalen Frage unseres Volkes« (pol. Johannes R. Becher i stosunek niemieckiej klasy robotniczej i jej partii do narodowej kwestii naszego narodu.)

Do 1956 r. Bahro był żarliwym wielbicielem Włodzimierza Lenina (1870-1924) i Józefa Stalina (1878-1953). Ujawnione w lutym 1956 r. zbrodnie Stalina wstrząsnęły Bahro, podobnie jaku innymi jego wielbicielami. Z uwagą obserwował niepokoje społeczne w Polsce (Poznański Czerwiec, 1956) i powstanie na Węgrzech (1956). Ostro krytykował politykę informacyjną przywódców NRD, co spowodowało, że przez kolejne dwa lata był obserwowany i inwigilowany przez państwowe służby bezpieczeństwa.

Po egzaminie państwowym, na zlecenie partii udał się do Sachsendorf w Kotlini Freienwaldzkiej (niem. Oderbruch), gdzie wydawał czasopismo wiejskie Die Linie i nakłaniał rolników do wstąpienia do spółdzielni rolniczej Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft (LPG). W 1960 r. został kierownikiem partii na uniwersytecie w Greifswaldzie i założył tam czasopismo Unsere Universität. W tym samym roku roku ukazała się jego pierwsza książka, tomik wierszy » In dieser Richtung«. Od 1962 r. pracował jako referent w centralnym zarządzie związku zawodowego w Berlinie, od 1965 jako zastępca redaktora naczelnego czasopisma Forum. Na tym stanowisku ponownie krytykował politykę SED i w 1967 r. został usunięty ze stanowiska. W latach 1967-1977 pracował jako kierownik oddziału w organizacji robotniczej w kombinacie gumowym w Berlinie.

Od 1972 r. pracował nad dysertacją »Über die Entfaltungsbedingungen der Hoch- und Fachschulkader in volkseigenen Betrieben der DDR«, która miała stanowić część szerszej akademickiej dyskusji. W 1973 r. rozwiódł się z żoną. Jak obaj małżonkowie później się wypowiadali, chodziło wówczas o ochronę dzieci przed ewentualnymi represjami. Jednak jego żona w 1974 r. poszła na współpracę ze służbami bezpieczeństwa i przekazała im potajemnie projekt jego książki, a później także kopię manuskryptu. Od tego momentu Bahro był intensywnie obserwowany i szpiegowany. Praca jego pomimo pozytywnych ocen została w 1975 r. odrzucona przez Technische Hochschule Leuna-Merseburg (Wyższa Szkoła Techniczna Leuna-Merseburg) z powodu "brakujących podstaw naukowych".

Od 1972 r. pracował także nad książką »Die Alternative« (1977). Treścią, której jest obszerna krytyka politycznego i gospodarczego systemu NRD z punktu widzenia marksistowsko-komunistycznego. Książka podzielona jest na trzy części Das Phänomen des nichtkapitalistischen Weges zur Industriegesellschaft (pol. Fenomen niekapitalistycznej drogi do społeczeństwa industrialnego), Die Anatomie des real existierenden Sozialismus (pol. Anatomia realnie istniejącego socjalizmu) i Zur Strategie einer kommunistischen Alternative (pol. Odnośnie strategii komunistycznej alternatywy). 22 sierpnia 1977 r. ukazał się w zachodnioniemieckim czasopiśmie Der Spiegel fragment książki »Die Alternative« i wywiad z jej autorem. W związku z tym został aresztowany i wykluczony z partii SED. »Die Alternative« ukazała się w Kolonii i została przetłumaczona na liczne języki. Bahro rozwinął w szczególności ideę "trzeciej drogi", czyli systemu społeczno-gospodarczego pośredniego między kapitalizmem a socjalizmem. Jego dzieło zostało w listopadzie 1978 r. szczegółowo omówione podczas kongresu międzynarodowego Internationaler Kongress für und über Rudolf Bahro w Berlinie. W NRD powstał krąg czytelników Bahro. W następnych latach solidaryzowali się z nim i żądali jego uwolnienia pisarze, politycy i artyści.

1 lutego 1978 r. w liście otwartym opublikowanym w londyńskim The Times liczni pisarze, wśród których byli Heinrich Böll (1917-1985) i Günter Wilhelm Grass (1927-2015), opowiedzieli się za uwolnieniem Bahro. 30 czerwca Bahro został skazany na osiem lat więzienia z powodu "zdrady tajemnicy" i propagowania "zdradzieckiego zbioru wiadomości". W tym samym roku Bahro został wyróżniony medalem Carl-von-Ossietzky-Medaille, międzynarodowej organizacji prawa człowieka Internationale Liga für Menschenrechte i członkiem szwedzkiego i duńskiego PEN Clubu. W 1979 r. Bahro otrzymał londyńską nagrodę Isaac-Deutscher-Memorial-Preis, a w październiku zwolniono go z aresztu z okazji 30-lecia NRD. Po pozbawieniu praw obywatelskich Bahro żył w Republice Federalnej Niemiec (RFN). W latach 1980-1985 był członkiem partii Die Grünen (po. Zieloni), której był współzałożycielem. W 1980 r. otrzymał zlecenie badawcze na uniwersytecie w Bremie, pracował jako gościnny docent na Wolnym Uniwersytecie w Berlinie Zachodnim i doktoryzował pracą pt. »Plädoyer für schöpferische Initiative. Zur Kritik von Arbeitsbedingungen im real existierenden Sozialismus«. W 1983 r. habilitował się na uniwersytecie w Hanowerze, pracował jako wolny publicysta i osiadł w Niederstadtfeld/Eifel, gdzie z przyszłą żoną, Beatrice Immermann, prowadził ekologiczno-spirytystyczne warsztaty szkoleniowe. W książce »Logik der Rettung. Wer kann die Apokalypse aufhalten? Über die Grundlagen ökologischer Politik« (pol. Logika ratunku. Kto może powstrzymać apokalipsę? O podstawach ekologicznej polityki, 1987) kontynuował krytykę współczesnej cywilizacji i wskazywał, że społeczeństwo industrialne znajduje się przez swój sposób życia w pewnym procesie samowyniszczenia. Po upadku Muru berlińskiego w 1989 r. wrócił do Berlina Wschodniego.

15 czerwca 1990 r. został rehabilitowany przez Sąd Najwyższy NRD. Otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Humboldta w Berlinie. Jego tematami badań były sposób życia człowieka w społeczeństwie industrialnym, alternatywne formy tworzenia społeczeństwa i globalne niszczenie środowiska. Oprócz działalności pedagogicznej założył w Pommritz/Sachsen grupę bazową, która prowadzi alternatywną gospodarkę rolną. Widział ją jako zalążek ekologicznej reformacji.

Rudolf Bahro chorował na raka i zmarł 5 grudnia 1997 r. w Berlinie.

Dzieła (wybór)

  • In dieser Richtung. Gedichte. 1960.
  • Die Alternative. Zur Kritik des real existierenden Sozialismus. 1977.
  • Die nicht mit den Wölfen heulen. Das Beispiel Beethoven und sieben Gedichte. 1779.
  • Elemente einer neuen Politik. Zum Verhältnis von Ökologie und Sozialismus. 1980.
  • Pfeiler am anderen Ufer. Beiträge zur Politik der Grünen von Hagen bis Karlsruhe. 1984.
  • Bleib mir der Erde treu! Apokalypse oder Geist einer neuen Zeit. 1995.
  • Denker, Reformator, Homo politicus. Nachgelassene Texte, Vorlesungen, Aufsätze, Reden und Interviews. 2007.

Literatura

  • Heike Koall: Bahro, Rudolf. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 21, Bautz, Nordhausen 2003, ISBN 3-88309-110-3, s. 47-58.
  • Hubert Laitko: Bahro, Rudolf w Wer war wer in der DDR? 5. Ausgabe. Band 1, Ch. Links, Berlin 2010, ISBN 978-3-86153-561-4.

Linki

Autor: Roman Penkała