Christian Dietrich Grabbe

Christian Dietrich Grabbe (ur. 11 grudnia 1801 w Detmold; zm. 12 września 1836 tamże) - niemiecki dramaturg w okresie przedmarcowym uważany obok Georga Büchnera za najwybitniejszego w ówczesnym czasie odnowiciela dramatu w obszarze niemieckojęzycznym. (wyznania ewangelickiego)

Christian Dietrich Grabbe
Christian Dietrich Grabbe.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Adolf Henrich (1765-1832), nadzorca w więzieniu karnym; matka Dorothea z domu Grüttemeier (1765-1850), córka stolarza i małego rolnika w Hiddesen; - ożenił się w Detmold w 1833 r. z Louise z domu Clostermeier (1791-1848) z Regensburga (pol. Ratyzbona); bezdzietny.

Życiorys

Praca ojca wywarła wpływ na twórczość Grabbe, co widać w tragedii Herzog Theodor von Gothland, którą rozpoczął w 1819 r. jako uczeń w gimnazjum w Detmold i kontynuował podczas studiów prawniczych w Lipsku i Berlinie w latach 1820-22. Tragedia pokazuje bezwzględną brutalność, nieokiełzaną fantazję i prawie patologiczną skłonność do destrukcji. W 1822 r. Christian Dietrich Grabbe został członkiem berlińskiego kręgu literackiego i poznał Heinricha Heinego, Friedricha von Uechtritza i Ludwiga Roberta. W 1823 przebywał przez kwartał w Dreźnie u Ludwiga Tiecka.

Po nieudanych próbach zostania aktorem lub reżyserem teatralnym wrócił do Detmold i w lecie 1824 r. zdał tam drugi egzamin prawniczy, po czym ubiegał się o praktykę adwokacką. W 1827 r. otrzymał posadę w urzędzie księstwa Lippe. Jednak praca ta nie odpowiadała jego zainteresowaniom. Dzięki koledze ze studiów zyskał nowy zapał literacki i w 1827 r. wydał we Frankfurcie Dramatische Dichtungen, w 1829 r. ukazał się dramat Don Juan und Faust, który 29 marca 1829 r. został wystawiony na scenie w Detmold. Była to jedyna sztuka wystawiona za jego życia. W 1831 r. ukazał się kolejny dramat Napoleon oder die hundert Tage, w którym opracował obszerny materiał historyczny. W tym samym roku nastąpiło pogorszenie jego zdrowia. W 1834 zrezygnował z zajmowanego stanowiska. Udał się w przez Frankfurt nad Menem, gdzie poróżnił się ze swoim wydawcą, do Düsseldorfu. Tam pracował razem z Karlem Immermannem, którego w 1831 r. poznał, w odnowionym przez tego ostatniego teatrze miejskim. Jednak ta współpraca z powodu depresji i ekscesów alkoholowych Grabbego nie trwała długo. W 1836 r. Grabbe wrócił do Detmold. W tym czasie żona wniosła pozew rozwodowy. 12 września 1836 r. Christian Dietrich Grabbe zmarł w swoim rodzinnym mieście w wyniku kiły układu nerwowego.

Jego aktualne literackie znaczenie opiera się przede wszystkim na odkryciu nowych, jeszcze działających w nowoczesnym dramacie możliwości wyrazu. Podczas gdy pierwsze jego dzieło Herzog Theodor von Gothland jest jednym z wywierających najsilniejsze wrażenia i już w nim szokował przenikającym nihilizmem, to dzisiaj za najważniejsze uważane są Napoleon, oder die hundert Tage i Hannibal jako dramaty okresu przedmarcowego, ponieważ one przekazują realistyczny obraz historii. Scherz, Satire, Ironie und tiefere Bedeutung jest jeszcze dzisiaj jedną z najlepszych niemieckich komedii. Zrezygnował z dramaturgicznych zasad oświecenia na rzecz filmowego przebiegu luźnych obrazów, których dynamikę uwypuklał rytm języka. U progu industrializacji Christian Dietrich Grabbe odkrył masę ludzką jako historyczny twór określający siłę, determinujący polityczne i społeczne wydarzenia. To świadome jego lekceważenie dramaturgicznych i techniczno-scenicznych reguł sztuki stwarza trudności przy ich inscenizacji. Najlepszym przykładem tego jest dramat Napoleon, oder die hundert Tage z wielką ilością postaci, zmieniającymi się miejscami akcji i scenami batalistycznymi stawiającymi duże wymagania każdej scenie. W okresie nacjonalizmu jego książki znalazły się na liście zakazanych Verbannte und Verbrannte.

Dzieła (wybór)

Dramaty

  • Scherz, Satire, Ironie und tiefere Bedeutung. 1822, wersja zmieniona 1827.
  • Dramatische Dichtungen. 1827.
  • Die Hohenstaufen. 1829.
  • Don Juan und Faust. 1829.
  • Kaiser Friedrich Barbarossa. 1829.
  • Kaiser Heinrich der Sechste. 1830.
  • Napoleon, oder die hundert Tage. 1831.
  • Hannibal. 1835.
  • Aschenbrödel. 1835.
  • Kosciuszko. 1835, prapremiera w 1941 r. w Gelsenkirchen.
  • Die Hermannsschlacht. 1835-1836.

Pisma teoretyczne

  • Über die Shakspearo-Manie. 1827.
  • Etwas über den Briefwechsel zwischen Schiller und Goethe. 1830.

Literatura

Linki

Autor: Roman Penkała