Georg Herwegh

Georg Friedrich Rudolph Theodor Herwegh (ur. 31 maja 1817 r. w Stuttgarcie; zm. 7 kwietnia 1875 r. w Lichtental) był niemieckim socjalistyczno-rewolucyjnym poetą okresu przedmarcowego. W XIX w. był obok Heinricha Heine (1797-1856) i Ferdinanda Freiligratha (1810-1876) najpopularniejszym niemieckojęzycznym poetą, a obok Georga Weertha najwybitniejszym z poetów związanych z niemieckim proletariatem. (wyznania ewangelickiego, później wolnoreligijny)

Herwegh, Georg
Georg Herwegh. Autor: Carl Arnold Gonzenbach
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Ludwig Ernst Herwegh (1790–1865), karczmarz, kucharz nadworny w poselstwie angielskim w Stuttgarcie; matka Rosina Catherine Märklin (1782–1855); - ożenił się w Baden/Schweiz w 1843 r. z Emmą Siegmund (1817–1904), córką berlińskiego bankiera; miał 3 synów (1 wcześnie zmarł) i 1 córkę.

Życiorys

Od 1828 r. Georg Herwegh mieszkał u krewnych i uczęszczał do szkoły łacińskiej w Balingen. Od 1831 do 1835 r. kontynuował naukę w seminarium ewangelickim w Kloster Maulbronn, a od 1835 studiował teologię i prawoznawstwo w Tybindze jako stypendysta Tübinger Stift, skąd został wyrzucony w 1836 roku z powodu buntu przeciw regulaminowi. W czasie studiów należał do korporacji studenckiej "Vereinigung der Patrioten Tübingen". Z Tybingi udał się do Stuttgartu, gdzie pracował jako wolny pisarz. Od 1837 r. współpracował zarówno z czasopismem "Europa" Augusta Lewalda (1792-1871), jak również z czasopismem "Telegraph für Deutschland" Karla Gutzkowa (1811-1878). W 1839 r. uciekł do Szwajcarii, ponieważ na balu maskowym obraził królewsko-wirtemberskiego oficera i groziła mu przymusowa rekrutacja do wojska.

Najpierw przebywał w Emmishofen, a potem w Zurychu, gdzie redagował teksty do czasopisma "Deutsche Volkshalle" Johanna Georga Augusta Wirtha. Przyjaźnił się z poetą Augustem Follenem. W lecie 1841 r. ukazała się pierwsza część jego wierszy "Gedichte eines Lebendigen", które szybko uczyniły go znanym, mimo że zostały zakazane w Prusach. Tryskające z nich żądanie wolności znalazło poklask w społeczeństwie, a ich melodyjność skłoniła Franza Liszta do napisania melodii do niektórych z nich.

Od jesieni 1841 do lutego 1842 r. Herwegh przebywał w Paryżu, gdzie spotkał Heinricha Heine, który go później uwiecznił w wierszu "An Georg Herwegh" ironicznie nazywając "żelaznym skowronkiem". Po powrocie włączył się do walki publicystycznej z zuryskimi konserwatystami. Z powodu zgryźliwych artykułów, które ukazywały się w "Augsburger Allgemeine Zeitung" i "Schweizerischer Republikaner" Juliusa Fröbela (1805-1893) został ukarany przez sąd zuryski karą pieniężną.

W 1842 r. planował wydawanie własnego czasopisma "Der deutsche Bote aus der Schweiz", które miało się stać organem walki przeciw politycznemu i społecznemu uciskowi w Niemczech. W tym czasie przyjaźnił się z Ludwigiem Andreasem Feuerbachem (1804-1872). W tym samym roku pojechał do Niemiec, aby znaleźć współpracowników dla swojego projektu i poznał wówczas osobiście Karola Marksa (1818-1883), dla którego gazety już wcześniej pisał. Poza tym uzyskał audiencję u króla pruskiego Fryderyk Wilhelm IV, który zaraz po spotkaniu jeszcze przed ukazaniem się czasopisma zakazał jego publikacji, a w grudniu polecił wypędzenie Herwegha z Prus, po tym jak Herwegh opublikował list otwarty o politycznych stosunkach w Niemczech.

W drodze powrotnej do Szwajcarii poznał w Lipsku anarchistę Michaiła Bakunina (1814-1876), którego pisma wywierały duży wpływ na jego późniejsze pisma. Po powrocie do Szwajcarii otrzymał prawa obywatela kantonu Bazylea-Okręg (niem. Basel-Landschaft). Utrzymywał kontakty z teoretykiem komunizmu i członkiem "Związku Sprawiedliwych" (niem. Bund der Gerechten) Wilhelmem Weitlingiem (1808-1871). W latach 1842-1843 pracował jako redaktor w czasopiśmie "Die junge Generation" i opublikował w 1843 r. zbiór nie opublikowanych przez czasopismo artykułów "Einundzwanzig Bogen aus der Schweiz". Od września 1843 r. mieszkał w Paryżu, gdzie w 1844 r. ukazała się druga część zbioru wierszy "Gedichte eines Lebendigen". W czasie wybuchu rewolucji w Paryżu w lutym 1848 r. został przewodniczącym "Paryskiego Legionu Niemieckiego" (niem. Pariser Deutschen Legion lub też nazywany Deutsche Demokratische Legion), do którego należeli ochotnicy rekrutujący się z niemieckich emigrantów. Legion ruszył do Badeni na pomoc rewolucji marcowej i 27 kwietnia 1848 r. został pokonany przez wojsko wirtemberskie w bitwie pod Dossenbach.

Początkiem 1850 r. w jego domu w Szwajcarii przebywali m.in. Ryszard Wagner (1813-1883) i Franciszek Liszt. W tym czasie Herwegh pracował dla szwajcarskiej prasy liberalnej i satyrycznego czasopisma " Kladderadatsch".

W 1863 r. został pełnomocnikiem nowo założonego związku Allgemeinen Deutschen Arbeitervereins (ADAV) w Szwajcarii, który był pierwszą organizacją poprzedzającą późniejszą partię Sozialdemokratischen Partei Deutschlands (SPD). W ziązku z powstaniem ADAV napisał w tym samym roku "Das Bundeslied" (Pieśń związku) jako hymn rewolucyjnego proletariatu. Hymn ten szybko został zakazany i był rozpowszechniany tylko nielegalnie. Herwegh zaprzyjaźnił się też z założycielem ADAV Ferdinandem Lassallem (1825-1864).

W 1866 r. wrócił do Niemiec jako sojusznik klasy robotniczej i został w tym samym roku mianowany honorowym korespondentem pierwszej Międzynarodówki. W 1869 r. przyłączył się do Sozialdemokratischen Arbeiterpartei (SDAP) założonej przez Agusta Bebela (1840-1913) i Wilhelma Liebknechta (1826-1900), z którą ADAV połączyła się w 1875 oku. Został stałym współpracownikiem socjalistycznej gazety "Der Volksstaat" i opublikował w niej swoje najostrzejsze wiersze polityczne, w których potępiał pruski militaryzm, niemiecko-francuską wojnę z lat 1870-1871, aneksję Alzacji i Lotaryngii, zjednoczenie Niemiec pod przewodnictwem Prus i Cesarstwo Niemieckie.

Herwegh zmarł 7 kwietnia 1875 r. w Lichtental (dzisiaj część miasta Baden-Baden) i zgodnie z jego wolą został pochowany w miejscowości Liestal w ukochanym "ojczystym kantonie" w Szwajcarii.

Znaczenie

Georg Herwegh należy razem z Ferdinandem Freiligrathem i Georgiem Weerthem do najwybitniejszych poetów politycznych XIX wieku. Jako reprezentant generacji okresu przedmarcowego tworzył duchowe przygotowanie do rewolucji w 1848 roku. Większość jego wierszy stanowią wiersze tendencyjne. na przykład w wierszach "Rheinkrise 1840", "Thronbesteigung Friedrich Wilhelms IV"., "Gutenberg-Jubiläum", "Polemik gegen Papst Gregor XVI." komentuje aktualne wydarzenia i wzywa do walki o narodową jedność i przeciw politycznej, jak również religijnej kontroli.

Po 1848 r. przezwyciężył rewolucyjny utopizm epizodu z "Paryskim Legionem Niemieckim" i został dzięki znajomości m.in. z Lassallem i Marksem zdecydowanym socjalistą. Należał do nielicznych w Niemczech, którzy po 1871 r. trwali przy społecznych i republikańskich ideałach roku 1848 oraz był zdecydowanym przeciwnikiem wzrastającego niemieckiego nacjonalizmu.

Dzieła (wybór)

  • Die deutsche Flotte. 1841.
  • Gedichte eines Lebendigen. 1841.
  • Einundzwanzig Bogen aus der Schweiz. 1843.
  • Fragmente zur Geschichte des Tages. 1843.
  • Zwölf Freiheitslieder. 1843.
  • Zwei Preussenlieder. 1848.
  • Huldigung. 1848.
  • Blum's Tod. 1849.
  • Anthologie aus den Gedichten von Georg Herwegh. 1850.
  • Die Schillerfeier in Zürich. 1859.
  • Bundeslied für den Allgemeinen Deutschen Arbeiterverein. 1863.

Literatura

Linki

  • Biografia w Historisches Lexikon der Schweiz (HLS).
  • Portret w Trierer Porträtdatenbank.
Autor: Roman Penkała