Johann Gottfried Eichhorn

Johann Gottfried Eichhorn (ur. 16 października 1752 r. w Dörrenzimmern koło Ingelfingen (Wirtembergia); zm. 25 czerwca 1827 w Getyndze) - niemiecki teolog protestancki i orientalista.

Johann Gottfried Eichhorn - Graff
Portret Johanna Gottfrieda Eichhorna wykonany przez Antona Graffa (1779).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Georg Nikolaus (1716-89), pastor; matka Sophie Friederike z domu Storner (1721-1803), córka pastora; - ożenił się w 1775 r. z Susanną z domu von Müller (1756-1835); miał 2 synów i 2 córki.

Życiorys

Johann Gottfried Eichhorn po ukończeniu gimnazjum w Heilbronnie studiował w latach 1770-1774 w Getyndze teologię u Christiana Wilhelma Franza Walcha (1726-1784) i Augusta Ludwiga von Schlözera (1735-1809) , filologię klasyczną u Christian Gottlob Heyne (1729-1812) i języki orientalne u Johanna Davida Michaelisa (1717-1791).

W 1774 r. został rektorem szkoły w Ohrdruf, a już w następnym roku profesorem języków orientalnych w Jenie. W 1788 r. powołano go jako profesora filozofii na uniwersytet do Getyngi, gdzie prowadził także wykłady z historii.

Eichhorn interesował się orientalistyką, historią świata, kultury i literatury oraz biblioznawstwem. Wydawał m.in. w latach 1777-1803 własne czasopismo naukowe. Przyjął sugestie Jeana Astruca (1684-1766), Johanna Davida Michaelisa i Johanna Salomo Semlera (1725-1791), co pozwoliło zaliczyć go z teologicznego punktu widzenia do neologii teologicznej, będącej tzw. nowoczesną teologią oświecenia. Najważniejsze jego dzieło  »Einleitung in das Alte Testament« (Wprowadzenie do Starego Testamentu) zostało czterokrotnie wydane między 1780 a 1820 rokiem. W badaniach związanych z »Pięcioksięgiem« przyjął hipotezę źródeł względnie starszą hipotezę dokumentu Jeana Astruca, która rozwinięta była na gruncie zmiany imion Boga Jahwe i Elohim. Johann Gottfried Eichhorn mówił o dwóch dokumentach tzn. dokumencie Jahwe i dokumencie Elohim, i twierdził, że pierwsza księga Biblii składa się z dwóch głównych historycznych dzieł i kilku pobocznych. Hipoteza ta, nie mająca dzisiaj znaczenia, została przez niego spopularyzowana.

U swojego nauczyciela Christiana Gottloba Heyne poznał mit antyczny jako wyrażenie wczesnej fazy ludzkości. Do tego wyobrażenia powraca w interpretacji prahistorii Księgi Rodzaju (rozdziały 1-3). Chodzi o prawdę wywodzącą się od Mojżesza jako autora lub zbieracza historii, a nie o swobodne poezje czy alegorie. Termin "mit" Eichhorn chciał inaczej zastosować i uważał, że nie jest to: " Żadna mitologia, żadna alegoria, lecz prawdziwa historia!" (»Urgeschichte«, 1793, Tom II/2, 79). W ten sposób dokonał ważnych zasług dla starotestamentowej nauki.

Kwestię powstania Ewangelii rozpatrywał w eseju »Über die drey ersten Evangelien« (1794, O trzech pierwszych Ewangeliach), w którym przyjął wprowadzoną przez Gottholda Ephraima Lessinga (1729-1781) hipotezę pierwotnej ewangelii (praewangelii). Podobieństwa i jednocześnie różnice trzech pierwszych Ewangelii prowadziły Eichhorna do wniosku, że wywodziły się ze wspólnego hebrajskiego lub aramejskiego źródła. Już ta praewangelia miała różne wersje. Różnice zostały jeszcze zwiększone przez ówczesne tłumaczenia i dalsze uzupełnienia. Mateusz i Łukasz mieliby stworzyć tylko im wspólny materiał z innego pisemnego źródła. Głównym argumentem przeciw tej hipotezy jest niemożliwość wskazania hebrajskich i aramejskich źródeł. Johann Gottfried Eichhorn poznał już wprawdzie, że wspólne cechy Ewangelii Mateusza i Łukasza, różniące je od Ewangelii Marka wskazują na wspólne ich źródło (dzisiaj tzw. teoria źródła Q).

Dzieła (wybór)

  • Monvmenta Antiqvissimae Historiae Arabvm. 1775.
  • Repertorium für biblische und morgenländische Litteratur. 1777.
  • Allgemeine Bibliothek der biblischen Litteratur. 1787.
  • Urgeschichte. 2 tomy, 1790-1793.
  • Über die drei ersten Evangelien. 1794.
  • Einleitung in die apokryphischen Schriften des Alten Testaments. 1795.
  • Die hebräischen Propheten. 3 tomy, 1816-1820.
  • Geschichte der Litteratur von ihrem Anfang bis auf die neuesten Zeiten. 6 tomów, 1805-1813.
  • Weltgeschichte. 5 tomów, 1799-1814.

Literatura

  • Carl Gustav Adolf Siegfried: „Eichhorn, Johann Gottfried” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 731-737 (online).
  • Galling, Kurt: „Eichhorn, Johann Gottfried” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, s. 377 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: EICHHORN, Johann Gottfried. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 1477-1478.
  • Ernst Bertheau, Carl Bertheau: Eichhorn, Johann Gottfried. W: Realencyklopädie für protestantische Theologie und Kirche (RE). 3 wydanie. Tom 5, Hinrichs, Leipzig 1898, s. 234-237.

Linki

  • Martin Mulzer: „Eichhorn, Johann Gottfried” w Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet (WiBiLex, online).
Autor: Roman Penkała