August Ludwig von Schlözer

August Ludwig von Schlözer (pseudonim Johann Joseph Haigold, czasem występuje jako Schlötzer; ur. 5 lipca 1735 roku w Gaggstatt obecnie Kirchberg an der Jagst; zm. 9 września 1809 roku w Getyndze) - niemiecki historyk, pisarz, pedagog i statystyk w okresie oświecenia. (wyznania ewangelickiego)

August Ludwig von Schlözer
August Ludwig Schlözer, 1779.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Georg Friedrich Schlözer (1689-1740), pastor w Gaggstatt; matka Sophia Catherina (1697–1768/69) z domu Haigold, córka pastora w Rup(p)ertshofen; - ożenił się w Getyndze w 1769 roku z Caroline Friederike (1753–1808), córką Johanna Georga Roederera (1726–63), profesora anatomii i chirurga w Getyndze oraz Elisabeth Clara Wahl (1734–58); miał 5 synów i 2 córki.

Życiorys

Po śmierci ojca wychowywał się w domu dziadka J. J. Haigolda w Rupertshofen. W 1742 roku rozpoczął naukę w szkole miejskiej w Langenburgu, od 1745 roku uczył się w gimnazjum w Wertheim. W latach 1751-1754 studiował teologię w Wittenberdze i promował się po obronie pracy "De Vita Dei" (1754). Następnie studiował w Getyndze oprócz teologii również geografię, języki orientalne i statystykę m.in. u Johanna Davida Michaelisa, Johanna Matthiasa Gesnera i Johanna Lorenza von Mosheima.

W latach 1755-58 był nauczycielem względnie prywatnym sekretarzem w Sztokholmie i Uppsali, potem w Lubece. Te trzy lata w Szwecji pozwoliły mu do tego stopnia opanować język szwedzki, że napisał w nim prace naukowe. W 1759 roku wrócił do Getyngi, aby studiować medycynę, nauki przyrodnicze, nauki polityczne i jurysprudencję. W latach 1761-62 pracował ponownie jako nauczyciel i pomocnik akademicki (asystent) Gerharda Friedricha Müllera w Getyndze.

Od 1761 do 1770 roku przebywał w Rosji, gdzie był najpierw nauczycielem, potem adiunktem w Rosyjskiej Akademii Nauk i w 1765 roku został profesorem historii Rosyjskiej. Za położone zasługi w zakresie badania rosyjskiej historii car Aleksander I nadał mu w 1803/1804 tytuł szlachecki. W 1770 roku wrócił do Getyngi, gdzie został profesorem na wydziale filozoficznym. W Getyndze uczył najpierw historii powszechnej, a po śmierci Gottfrieda Achenwalla, którego nazwał "ojcem statystyki", prowadził także wykłady z zakresu statystyki, polityki i historii państwowości. Pomijając dwie podróże w 1773-1774 do Francji i w 1781-1782 do Włoch oracował w Getyndze aż do śmierci.

Znaczenie

Publiczne uznanie Ludwiga von Schlözera opierało się na wielkim sukcesie jego wykładów o historii powszechnej, europejskiej historii państw, historii Rosji jak również o polityce i statystyce. Rozgłos przyniosły mu również liczne publikacje. Jako historyk był wiodącym przedstawicielem mieszczańskiej historiografii okresu oświecenia. Uchodził za autorytet w zakresie historii Rosji. Wprawdzie nie wyróżniał się jako historiograf lecz bardziej jako krytyczny badacz historii i jako teoretyk programowy historii. Podstawą jego historiografii była historyczno-krytyczna koncepcja metodologii, którą rozwinął w rozprawie Gedanken über die Art, die russ. Historie zu traktieren (1764). Poprzez to należał do historyków, którzy historię skonstruowali jako naukę. Jego dzieło Nestors Russ. Annalen in ihrer Slavonischen Grundsprache verglichen, übersetzt und erklärt (5 tomów, 1802-1809) stanowi milowy kamień w naukowym myśleniu, ponieważ w nim znaleźli niemieccy historycy kontakt z zachodnioeuropejskim standardem krytyki źródeł. Schlözera zalicza się także do założycieli statystyki jako akademickiej dziedziny.

Jeszcze większe znaczenie niż jego prace historyczne i statystyczne miały wydawane przez niego czasopisma takie jak Briefwechsel meist statistischen Inhalts (1775), Briefwechsel meist historischen und politischen Inhalts (1776–82), Stats-Anzeigen (1782–93). Przedstawiał w nich wykształconemu mieszczaństwu aktualne problemy polityczne. W jego koncepcji postępu ludzkiego umysłu centralną funkcję sprawuje kategoria "rewolucji". Jego polityczne idee mogą zostać określone jako "wczesnoliberalne teorie". Schlözer należy do pierwszych krytyków Rewolucji Francuskiej w Niemczech.

W artykule Abermaliger Justizmord in der Schweiz, który ukazał się w Stats-Anzeigen krytykował proces przeciw czarownicy Annie Göldi w szwajcarskim Glarus, który miał miejsce w 1782 roku i stworzył w nim pojęcie Justizmord (pol. mord sądowy - kara śmierci orzeczona przez sąd zostaje użyta jako środek do popełnienia zabójstwa).

Dzieła (wybór)

  • Neuverändertes Rußland oder Leben Catharinä der Zweyten Kayserinn von Rußland : aus authentischen Nachrichten beschrieben, 1767.
  • August Ludwig Schlözers [...] Vorstellung seiner Universal-Historie, 1772–1773.
  • Kritische Sammlungen zur Geschichte der Deutschen in Siebenbürgen, 1795.
  • Münz-, Geld-, und Bergwerks-Geschichte des Russischen Kaiserthums, 1797.

Literatura

Linki

  • Artykuł „August Ludwig von Schlözer” w de.wikipedia.org (online).