Bruno Wille

Bruno Wille (ur. 6 lutego 1860 w Magdeburgu, zm. 31 sierpnia 1928 na zamku Senftenau w Aeschach) – niemiecki kaznodzieja ewangelicki, dziennikarz, pisarz beletrystyczny oraz autor książek o tematyce filozoficznej.

Bruno Wille. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Brat: Max Wille;
• Ożenił się: 1) w 1890 (rozwód 1920) w Berlinie z Auguste Krüger, 2) w 1920 z Emmy W. Friedländer.

Życiorys

Bruno Wille był synem urzędnika sądowego. Od 1872 roku uczęszczał do gimnazjum Kloster Unserer lieben Frauen w Magdeburgu, później w Tybindze i Akwizgranie. Po śmierci ojca w 1872 roku matka z oboma synami zamieszkała w Bonn, gdzie w 1881 roku zaczął studiować teologię ewangelicką. Jednak już po dwóch semestrach zmienił kierunek studiów i poświęcił się matematyce, filozofii i fizyce. Filozof Joseph Dietzgen zainteresował go marksizmem. Wiosną 1883 roku przeprowadził się z matką i bratem do Berlina, gdzie kontynuował studia i odbył roczną służbę wojskową.

W Berlinie pracował przez jakiś czas jako nauczyciel domowy. Od lata 1884 do jesieni 1886 roku był nauczycielem w domu pisarki Mite Kremnitz w Bukareszcie. Dzięki Kremnitz poznał królową Rumunii Elżbietę zu Wied. Na dworze królowej poznał geografa i kartografa Heinricha Kieperta, z którym jesienią 1886 roku wyjechał do Konstantynapola.

Końcem 1887 roku wrócił do Niemiec i w następnym roku uzyskał tytuł doktora dzięki dysertacji na temat Thomasa Hobbesa. W tym samym roku otrzymał posadę dziennikarza i redaktora w gazecie Demokratische Blätter Georga Ledeboura. W tym czasie przyłączył się w Berlinie do wolnej wspólnoty religijnej, w której został nauczycielem religii.

Jako członek Berlińskiego Stowarzyszenia Naturalistów (Berliner Naturalistenverein) zaprzyjaźnił się z Karlem Bleibtreuem, Wilhelmem Bölsche, Heinrichem Hartem, Juliusem Hartem, Gerhartem Hauptmannem, Arno Holzem, Johnem Henrym Mackayem i Johannesem Schlafem. W 1888 roku założył Genie-Konvent i Ethischer Klub. W 1890 roku zamieszkał na przedmieściach Berlina, gdzie razem z Wilhelmem Bölsche założyli Friedrichshagener Dichterkreis, do którego należeli m.in. Otto Erich Hartleben, August Strindberg, Frank Wedekind, Ida, Paula i Richard Dehmel, Knut Hamsun, Hedwig Lachmann, Gustav Landauer, Else Lasker-Schüler i Stanisław Przybyszewski.

W 1890 roku wspólnie z Wilhelmem Bölsche i Juliusem Türk założył teatr Freie Volksbühne Berlin, aby przybliżyć teatr robotnikom. Teatr Freie Volksbühne Berlin zainaugurował swoją działalność 19 października 1890 roku sztuką Henrika Ibsena Podpory społeczeństwa w wynajętym Ostend-Theater. Dwa lata później założył Neue Freie Volksbühne. Kierownictwo artystyczne, pedagogiczne i polityczne objęli w nim Wille Max Dreyer, Ludwig Jacobowski, Gustav Landauer, Emil Lessing i Fritz Mauthner.

Początkiem 1892 roku Bruno Wille został członkiem zarządu Deutscher Freidenkerbund i szefem gazety Der Freidenker. Był także redaktorem anarchistycznego czasopisma „Der Sozialist”. Do 1894 roku pracował jako kaznodzieja w wolnej wspólnocie religijnej w Berlinie i podróżował także jako prelegent do różnych stowarzyszeń robotniczych. Wynikiem prowadzonej działalności był zakaz wykonywania zawodu i 9 listopada 1895 roku aresztowano go. W czasie podróży do Wiednia był ponownie aresztowany 2 lipca 1897 roku z powodu „szerzenia niewiary” i internowany w Grazu.

Grób Bruno Wille. Źródło: Wikimedia Commons

Dopiero w lutym 1898 roku mógł wrócić do Niemiec. W następnych latach intensywnie zajmował się tematyką religijną. Od 1899 roku był członkiem zarządu Związku Wolnych Wspólnot Religijnych Niemiec (Bund Freireligiöser Gemeinden Deutschlands, BfGD). Na cześć Giordano Bruno nazwał założoną w 1900 roku razem z Bölsche i Rudolfem Steinerem organizację Vereinigung Giordano-Bruno-Bund. W 1901 roku założył z Bölsche w Friedrichshagen szkołę kształcącą robotników Freie Hochschule, w której jako docent uczył teologii i filozofii. W 1906 roku był współzałożycielem Związku Niemieckich Monistów (Deutscher Monistenbund). Po I wojnie światowej założył w 1919 roku krótko działający związek Volkskraft-Bund w celu porozumienia i pojednania między narodami, wyznaniami, klasami i partiami, którego był przewodniczącym.

Po rozwodzie w 1920 roku poślubił Emmy W. Friedländer. Po krótkim okresie pobytu w Stuttgarcie zamieszkał na zamku Senftenau w Aeschach koło Lindau. Tam zmarł 31 sierpnia 1928 roku. Prochy jego złożono na cmentarzu Parkfriedhof Lichterfelde w Berlinie-Steglitz.

Dzieła (wybór)

• Der Phänomenalismus des Thomas Hobbes (Fenomenalizm Thomasa Hobbesa). (dysertacja, 1888).
• Der Tod (Śmierć). Berlin 1889.
• Das Leben ohne Gott (Życie bez Boga). Berlin 1890.
• Sibirien in Preußen. Ein Weckruf aus dem Gefängnis. Stuttgart 1896.
• Materie nie ohne Geist (Materia nigdy nie jest bez ducha). Berlin 1901.
• Die Christus-Mythe als monistische Weltanschauung. Ein Wort zur Verständigung zwischen Religion und Wissenschaft (Mit Chrystusa jako światopogląd monistyczny. Słowo na temat porozumienia między religią i nauką). Berlin 1903.
• Auferstehung. Ideen über den Sinn des Lebens (Zmartwychwstanie. Idee o sensie życia). Berlin 1904.
• Der Glasberg. Roman einer Jugend, die hinauf wollte (Szklana góra. Powieść młodzieńca, który chciał tam iść). Berlin 1920.
• Aus Traum und Kampf. Mein sechzigjähriges Leben (Z marzenia i walki. Moje sześćdziesięcioletnie życie). Berlin 1920.
• Hölderlin und seine heimliche Maid (Hölderlin i jego sekretna panna). Dresden 1921, (powieść).
• Der Maschinenmensch und seine Erlösung (Mechaniczny człowiek i jego odkupienie). 1930.

Literatura

• Das Bruno-Wille-Buch, wydane przez przyjaciół, Reissner, Dresden 1923.

Linki

• "Bruno Wille" w de.wikipedia.org (online)