Rudolf Agricola

Rudolf Agricola (właściwie Roelof Huysman, Roelof Huisman, Huysman lub Roelof Huusman, znany także jako Rodolph(us) Agricola; ur. 12 lutego 1444 r. [1] lub 17 lutego 1443 r. w Baflo k. Groningen; zm. 27 października 1485 r. w Heidelbergu) - niderlandzki wczesnohumanistyczny pisarz i uczony.

Rudolf Agricola 2
Rudolf Agricola. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Hendrik Vries[2] lub Henricus Huisman[3], licencjat teologii, ksiądz - ale nie duchowny w Baflo, od początku 1444 r. opat w klasztorze benedyktynów w Zelwaer of Selwert; matka Zycha, po drugim mężu Syeko (Zico, Sikko) Sartor (lub Schroeder)[4] w Baflo; rodzeństwo 2 przyrodni bracia i 1 przyrodnia siostra; kawaler i bezdzietny[5].

Życiorys

Dzieciństwo i czas nauki

Rudolf Agricola pierwsze nauki otrzymał w "Schola Daventriensis" w Groningen prowadzonej przez nie będące zakonem zgromadzenie religijne Braci Wspólnego Życia, (niem. Brüder vom Gemeinsamen Leben), do których należał też uczący tam Tomasz z Kempis (1380-1471) oraz w prowadzonej przez nich szkole "St. Maarten". Od 1456 r. studiował siedem sztuk wyzwolonych w Erfurcie, a od 1462 r. w Kolonii. W Erfurcie studiował razem z nim Rodolphus Langius (1438-1519). Tutaj także wykazał się dużym talentem i otrzymał pierwsze impulsy w kierunku humanizmu. Przez kolejne lata Agricola studiował prawo na uniwersytecie w Lejdzie, gdzie w 1465 r. uzyskał z »najwyższym wyróżnieniem« tytuł magistra artium. W Lejdzie nauczył się także języka francuskiego oraz kontynuował studia muzyczne, którym pozostał wierny do końca życia.

W 1468 r. wydaje się, że wyjechał do Włoch, ponieważ od 1469 r. studiował w Pawii prawo, ale niebawem zmienił kierunek studiów na "artes quas humanitates vocant". W Pawii wygłosił trzy mowy z okazji rozpoczęcia pracy przez nowych rektorów oraz przyjaźnił się tutaj z Johannem von Dalbergiem (1455-1503). Pobyt we Włoszech przerywał w latach 1470/71 i w 1474 roku. W tym czasie przebywał w Groningen, aby zdać ojcu relację z przebiegu studiów oraz poinformować go o chęci zmiany kierunku studiów. Jego zainteresowanie literaturą i językiem greckim skłoniły go w 1475 r. do kontynuowania studiów w Ferrarze, gdzie przebywał na dworze księcia Herkulesa I d'Este. Na tamtejszym uniwersytecie przebywał do 1479 roku. Johannes von Plieningen (1454-1506) w biografii Agricoli stwierdził, że w/w był w służbie księcia jako organista w jego kapeli dworskiej, za co książę wypłacał mu wynagrodzenie[6]. Pobyt Agricoli w Ferrarze był punktem przełomowym w rozwoju niemieckiego humanizmu. Tam podjął postanowienie szerzenia języka i literatury greckiej w swojej ojczyźnie.

Praca w Groningen

Po przeszło dziesięciu latach spędzonych we Włoszech wrócił przez Augsburg, Dillingen, Kolonię do Groningen, gdzie przybył w 1480 roku. Przez cztery lata pracował tutaj jako sekretarz miejski. W latach 1480 i 1481 kilka razy przebywał jako członek poselstwa miasta na dworze cesarza Maksymiliana I (1459-1519) w Brukseli. Już w 1477 r. Agricolę chciał pozyskać uniwersytet w Lejdzie, ale odrzucił tę propozycję. Podobnie uczynił teraz, gdy Antwerpia chciała go uczynić rektorem tamtejszej szkoły łacińskiej. Jednak wyobcowanie w rodzinnym mieście spowodowało, że w 1484 r. przyjął zaproszenie przyjaciela z Pawii, elektorskiego kanclerza i biskupa Johanna von Dalberga, opuścił Groningen i udał się do Heidelbergu.

Pobyt w Heidelbergu

W Heidelbergu mieszkał Agricola w domu biskupa, który umożliwił mu beztroskie studiowanie języka hebrajskiego na tutejszym uniwersytecie. Oprócz tego prowadził tutaj wykłady o greckiej i łacińskiej literaturze, czym uzyskał wielkie poważanie wśród studentów i profesorów. Jednym z jego tutejszych uczniów był Conrad Celtis (1459-1508).

W 1485 r. elektor Palatynatu Reńskiego Filip Wittelsbach (1448-1508) posłał go razem z kanclerzem Dalbergiem do Rzymu, aby w jego imieniu pokłonili się nowo wybranemu papieżowi Innocentemu VIII (1432-1492). 16 lipca 1485 r. Agricola wygłosił tam mowę gratulacyjną[7]. W drodze powrotnej Agricola zachorował na nieznaną chorobę i zmarł w Heidelbergu 27 października 1485 roku.

Znaczenie

Rudolf Agricola mimo, że napisał kilka pism, żadnego nie wydał drukiem za życia. Krążyły one jednak w odpisach i znane były ówczesnym uczonym. Wiele następnych pokoleń naśladowało go jako wzór humanisty. Podziwiali go Erazm z Rotterdamu (1466-1536), Filip Melanchton (1497-1560) i autor jego biografii Johannes von Plieningen.

Jako wychowawca opowiadał się za obszerną edukacją na wzór antycznych sztuk wyzwolonych (Artes liberales). Sposób postępowania opisał w piśmie "De formando studio" (1484) adresowanym do Jacques'a Barbireau (1455-1491), które uważane jest za pierwszą rozprawę pedagogiczną niemieckiego humanisty. Przetłumaczył także liczne dzieła greckich i łacińskich autorów. Jego pisma wywarły także wpływ na rozwój muzyki w obszarze niemieckojęzycznym, gdyż jej nauka stała się elementem wychowania humanistycznego.

Najsłynniejszy jest jego traktat "De inventione dialectica" napisany w 1479 r. opisujący rolę logiki w retoryce (mówi tutaj także o możliwości nauki głuchych).

Dzieła (wybór)

  • De inventione dialectica. 3 tomy 1515.

Literatura

  • Ludwig Geiger: „Agricola, Rudolf.” W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 1, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, s. 151-156 (online).
  • Michael Seidlmayer: „Agricola, Rudolf.” W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 103 (online).

Linki

Przypisy

  • 1.↑ Van der Velden, H. E. J. M. , Rodolphus Agricola (Roelof Hussman). Een Nederlandsch Humanist Der Vijftiende Eeuw, Leiden 1911, s. 36.
  • 2.↑ Jaumann, Herbert , Art. Agricola, Rudolf, w: Handbuch der Gelehrtenkultur der Frühen Neuzeit Tom 1: Bio-bibliographisches Repertorium, Berlin 2004, s. 13.
  • 3.↑ Seidlmayer, Michael , Art. Agricola Rudolf, w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Berlin 1953, s. 103.
  • 4.↑ Dla imienia istnieją także warianty Seyko, Zico i Sikko, a dla nazwiska Schröder.
  • 5.↑ Drücke, Simone: Humanistische Laienbildung um 1500. Das Übersetzungswerk des rheinischen Humanisten Johann Gottfried, Münster 1999, s. 109.
  • 6.↑ Bakker, Folkert J.: Roeloff Huusman, secretarius der Stadt Groningen 1479/80- 1484, w: Akkerman/Vanderjagt : Rodolphus, s. 99-111. Także Pardi, Guiseppe , Ugo Caleffini Diario tom 1, Ferrara 1938, s. 137.
  • 7.↑ Geiger, Ludwig: Agricola, Rudolf, w: Allgemeine Deutsche Biographie. Tom 1 (1875), s. 151-156.
Autor: Roman Penkała