Conrad Celtis

Conrad Celtis (właściwe nazwisko Bickel lub Pyckell znany także jako Konrad Celtes, z przydomkiem Protucius; ur. 1 lutego 1459 r. w Wipfeld am Main koło Schweinfurtu; zm. 4 lutego 1508 r. w Wiedniu) - niemiecki humanista i poeta.

Conrad Celtis. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec Johann Bickel, winnik.

Życiorys

Conradowi Celtis pierwszych lekcji udzielał brat, który był duchownym. W 1478 r. rozpoczął studia w Kolonii, gdzie w 1479r. otrzymał tytuł baccalaureus artium siedmiu sztuk wyzwolonych. Jako młody uczony zlatynizował swoje nazwisko Pickell. W 1482 r. rozpoczął podróż naukową do Budy. W 1484 r. przybył do Heidelbergu, gdzie ukończył swoje studia i 20 października 1485 r. otrzymał tytuł magistra artium. Tutaj jego nauczycielem był Rudolf Agricola (1444-1485), który wprowadził go w tajniki świata humanistycznego.

Bezpośrednio po tym uczył do 1487 r. poetyki na uniwersytetach w Erfurcie, Rostocku i Lipsku. 18 kwietnia 1487 r. na sejmie Rzeszy w Norymberdze cesarz Fryderyk III (1415-1493) nadał mu tytuł poeta laureatus.

W latach 1487-1489 Celtis podjął kolejną podróż edukacyjną, tym razem do Włoch, do Padwy, Ferrary, Bolonii, Florencji, Wenecji i Rzymu. Od 1489 do 1491 r. przebywał na uniwersytecie w Krakowie, gdzie doskonalił swoją wiedzę matematyczno-przyrodniczą. Założył tutaj także humanistyczne towarzystwo kształcenia Sodalitas litteraria Vistulana ("Nadwiślańskie Towarzystwo Literackie") wzorowane na rzymskich akademiach. Przez pewien czas mieszkał w Norymberdze i od końca 1491 do lata 1492 r. pracował jako profesor poetyki i retoryki na uniwersytecie w Ingolstadt. W zimie 1492 r. objął kierowanie szkołą katedralną w Ratyzbonie i od lata 1495 do początku 1496 r. był nauczycielem synów elektora Palatynatu Reńskiego Filipa Wittelsbacha (1448-1508) w Heidelbergu, gdzie założył towarzystwo Sodalitas litteraria Rhenana ("Nadreńskie Towarzystwo Literackie").

7 marca 1497 r. powołał go cesarz Maksymilian I (1459-1519) do Wiednia jako profesora elokwencji i sztuki poezji na tamtejszym uniwersytecie. Do Wiednia przybył jesienią tegoż roku. Utworzył tu Sodalitas litteraria Danubiana ("Naddunajskie Towarzystwo Literackie"), a w 1502 Collegium poetarum et mathematicorum - kolegium poetów i matematyków.

Conrad Celtis zmarł 4 lutego 1508 r. i został pochowany w katedrze św. Szczepana (Stephansdom), gdzie przyjaciele ufundowali mu pamiątkowe epitafium, które do dzisiaj się tam znajduje.

Znaczenie

Korespondencja Conrada Celtisa jest ważnym źródłem informacji o niemieckim humanizmie. Należał do nielicznych popularyzatorów języka i literatury greckiej w Niemczech w XV wieku.

W swoich utworach lirycznych naśladował Owidiusza i Horacego. Jako owoc dziesięcioletniej wędrówki po Niemczech w latach 1487-1497 ukazało się zadedykowane cesarzowi Maksymilianowi I dzieło Quattuor libri amorum (Cztery księgi wierszy miłosnych, 1502), do którego ryciny dostarczył Albrecht Dürer (1471-1528).

Celtis był nie tylko znany jako poeta lecz także jako geograf i wydawca. Odkrył mapę z drogami cesarstwa rzymskiego, którą później nazwano Tabula Peutingeriana. Wspomnieć należy jego wielki projekt Germania illustrata, w którym chciał opisać Niemcy wg czterech stron świata. W klasztorze Sankt Emmeram w Ratyzbonie znalazł na przełomie 1493/94 rękopis z łacińskim dziełem Hrotswithy z Gandersheim (935-1001), które wydał w 1501 r. w Norymberdze pt. Opera Roswithae. Wydał także dzieła Seneki i Germanie Tacyta.

Conrad Celtis uważany jest za niemieckiego »arcyhumanistę«. Jego program kształcenia wywarł duży wpływ na powstanie niemieckiej świadomości narodowej. Przy tej okazji przełomowe były jego prace związane z badaniem niemieckiej starożytności i narodowości, a także zrównanie niemieckiej kultury z antyczną. Co on zaczął jako nauczyciel kontynuowali jego uczniowie m.in. Jakob Locher (1471-1528), Johannes Cuspinian.

Dzieła (wybór)

• Ars versificandi et carminum. 1486.
• De origine, situ, moribus et institutis Norimbergae libellus. 1502.
• Quattuor libri amorum. 1502.

Literatura

• Johann Huemer: Celtis, Konrad. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 4, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 82-88.
• Hans Rupprich: Celtis (Bickel), Konrad. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 181-183.