Pablo Picasso

Pablo Ruiz Picasso, właściwie Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno María de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Ruiz y Picasso (ur. 25 października 1881 w Maladze; zm. 8 kwietnia 1973 w Mougins (Francja)) – hiszpański malarz, rzeźbiarz i grafik. Liczba wykonanych przez artystę prac szacowana jest na około 50.000 egzemplarzy, w których pojawiają się różnorodne formy wypowiedzi i techniki. Jego twórczość obejmuje 1.885 obrazów, 7.089 rysunków, 1.228 rzeźb, 342 arrasów, 150 szkicowników, 30.000 grafik, rycin, litografii i kolaży oraz 2.880 ceramik. Początek niezwykłej kariery artystycznej stanowią prace z okresu błękitnego i różowego oraz założenie kubizmu z Georges'em Braque'em.

Do najbardziej znanych prac Picassa należy obraz Panny z Awinionu (fr. Les Demoiselles d'Avignon, 1907), który stał się kluczowym obrazem klasycznego modernizmu^[1]. Z wyjątkiem monumentalnego obrazu Guernica (1937), będącego artystyczną transpozycją okropności hiszpańskiej wojny domowej, żadne inne dzieło sztuki XX wieku nie stanowiło takiego wyzwania dla badań jak Panny z Awinionu. Motyw gołębia na plakacie zaprojektowanym przez malarza na paryski Światowy Kongres Pokoju w 1949 roku stał się symbolem pokoju na całym świecie.

Największe zbiory prac Pabla Picassa znajdują się w muzeach w Paryżu, Barcelonie i Madrycie. Już za życia artysty powstały dedykowane mu muzea: Museu Picasso w Barcelonie i Musée Picasso w Antibes.

Pablo Picasso, styczeń 1962. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: José Ruiz y Blasco (1838–1913), malarz, nauczyciel rysunku;
• Matka: María Picasso y López (1855–1938);
• Rodzeństwo: 2 siostry Dolores (Lola, ur. 1884) i Concepción (Conchita, 1887–1895);
• Żona: 1) od 12 lipca 1918 Olga Stepanowna Chochłowa, primabalerina „Ballets Russes“, 2) od 1961 Jacqueline Roque;
• Dzieci: syn Paulo Picasso (1921–1975) z Olgą Chochłową, Maya Widmaier Picasso (ur. 1935) z Marie-Thérèse Walter, syn Claude Picasso (ur. 1947) i córka Paloma Picasso (ur. 1949) z Françoise Gilot.

Życiorys

Okres nauki

Pablo Ruiz Picasso urodził się 25 października 1881 roku w Maladze jako pierwsze dziecko malarza i nauczyciela rysunku José Ruiza y Blasco (1838–1913) i jego żony Marii Picasso y López (1855–1938). Przy chrzcie otrzymał wiele imion, z których używał tylko Pablo. Pierwsze lekcje rysunku i malowania otrzymał już jako siedmiolatek od ojca. W 1889 zaczął malować i w 1890 roku ukończył pierwszy znany obraz olejny Pikador, przedstawiający pikadora na arenie^[2].

W 1891 roku rodzina zamieszkała w A Coruña w Galicji, gdzie ojciec Picasso otrzymał posadę nauczyciela plastyki w „Instituto da Guarda“. Tam Pablo Picasso, jako dziesięciolatek, rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych. Od 1894 roku zaczął prowadzić dziennik, który ilustrował portretami i karykaturami. Od tego samego roku swoje prace sygnował podpisem „P. Ruiz“.

Po śmierci siostry Conchity, która zmarła w styczniu 1895 roku na dyfteryt rodzina przeprowadziła się do Barcelony, gdzie czternastoletni Pablo Picasso wstąpił do Królewsko Katalońskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Jerzego – jego ojciec otrzymał tam posadę nauczyciela, dzięki czemu mógł opuścić dwie pierwsze klasy. Rok później, w pobliżu rodzinnego mieszkania, ojciec zorganizował mu pierwsze atelier, z którego Pablo Picasso korzystał razem z przyjacielem Manuelem Pallarèsem, katalońskim malarzem^[3]. W 1897 roku studiował przez krótki czas w Akademii San Fernando w Madrycie. W autoportrecie z 1897/98 zmienił pierwszy raz dotychczasową sygnaturę „Ruiz“ na „P. Picasso“. Podczas pobytu w Madrycie odwiedzał muzea, przede wszystkim Prado, w którym był już w 1895 roku, oraz lokale, w których spotykali się artyści. Po powrocie w 1898 roku do Barcelony obracał się w kręgu awangardowych artystów Katalonii, do którego należeli Ramon Casas, Carlos Casagemas, Isidre Nonell, Ramon Pichot i Gironès oraz Santiago Rusiñol. Ich spotkania odbywały się w kawiarni Els Quatre Gats („Cztery koty”), w której w 1900 roku odbyła się pierwsza wystawa prac Pabla Picassa.

Od czerwca 1898 roku przebywał przez osiem miesięcy w Horta de Sant Joan. W 1899 roku poznał poetę Jaime'a Sabartésa, który został jego najbliższym przyjacielem, a od 1935 roku także sekretarzem. Światowa wystawa w Paryżu w 1900 roku skłoniła go do odwiedzenia stolicy Francji w towarzystwie Carlosa Casagemasa. Poznanie impresjonistycznych dzieł Paula Cézanne'a, Edgara Degasa i Pierre'a Bonnarda zrobiło duże wrażenie na młodym artyście. W październiku razem z Carlosem Casagemasem pracował w atelier przy Rue Gabrielle 49 na Montmartrze. W tym czasie poznał też prace Henriego de Toulouse-Lautreca, co zainspirowało go do barwnego przedstawienia wielkomiejskiego życia.

Lata 1901–1907

W styczniu 1901 roku Pablo Picasso wrócił do Madrytu, gdzie dotarła do niego wiadomość o samobójczej śmierci przyjaciela Carlosa Casagemasa, który 17 lutego zastrzelił się w Paryżu z powodu nieodwzajemnionej miłości tancerki Germaine Gargallo. W Madrycie Picasso zaczął od marca wykonywać ilustracje do czasopisma artystycznego „Arte Joven” wydawanego przez katalońskiego pisarza Francisco de Assis Solera. Tym razem ilustracje opatrzył podpisem „Picasso”. Jednak już po krótkim czasie czasopismo zakończyło działalność z powodów finansowych. Picasso opuścił stolicę Hiszpanii i wrócił do Barcelony. W maju wyjechał znowu do Paryża, gdzie dobrze zapowiadającym się młodym artystą zaopiekowali się handlarz dziełami sztuki Pere Mañach, u którego mieszkał, właścicielka galerii Berthe Weill i przede wszystkim marszand i wydawca Ambroise Vollard. Od 24 czerwca 1901 roku prace Picassa wystawiał w swojej galerii Vollard, który stał się jego mecenasem w okresie błękitnym i różowym. Jednak nie był on pozytywne ustosunkowany do nadchodzących prac kubistycznych Picassa. W 1910 roku Pablo Picasso namalował kubistyczny portret Vollarda.

Swojemu przyjacielowi Casagemasowi zadedykował w 1901 roku obraz Ewokacja – Pogrzeb Casagemasa, który uważany jest za pierwszy obraz okresu błękitnego. Prace z tego okresu przyniosły artyście większe uznanie wśród galerystów niż z okresu wcześniejszego. W recenzji przyjaciel Gauguina, poeta Charles Morice, dostrzegł „jałowy smutek”, ale mimo to zaświadczył o „prawdziwym talencie” młodego malarza^[4]. W październiku 1902 roku Picasso po raz trzeci wrócił do Paryża, gdzie początkowo mieszkał w hotelu, a później u poety Maxa Jacoba. Ponieważ przyjaciołom zabrakło pieniędzy na opał, palili rysunki Picassa, aby ogrzać pomieszczenie, a malarz do malowania zamiast oleju używał oleju opałowego^[5].

W 1903 roku Pablo Picasso pracował w Barcelonie, jednak ponownie wrócił do Paryża, gdzie od kwietnia 1904 do października 1909 roku mieszkał w Bateau-Lavoir na Montmartrze, w którym mieściły się także pracownie innych artystów. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Guillaume'm Apollinaire'm i w 1904 poznał Fernande Olivier, która stała się jego towarzyszką życia i muzą. Uwiecznił ją w 1906 roku na obrazie olejnym Toaleta i w odlewie z brązu Głowa kobiety^[6]. W 1905 roku poznał rodzeństwo Leo i Gertrude Stein, którzy kupili jego obrazy za kwotę 800 franków. Steinowie prowadzili salon, w którym spotykali się artyści awangardy. Tam w 1906 roku Pablo Picasso poznał Henriego Matisse'a. Wkrótce także Ambroise Vollard kupił obrazy Picassa za kwotę 2.000 franków, co wyraźnie poprawiło sytuację finansową malarza. W 1906 roku namalował portret Gertrude Stein. W tym samym roku przebywał razem z Fernande Olivier w Gósol. Po powrocie do Paryża ukończył z pamięci portret Gertrude Stein, przy czym zredukował jej rysy twarzy do prostoty iberyjskich masek^[7].

Od 1905 roku zaczął tworzyć obrazy w tonacji różowej. Obraz Chłopiec z fajką z 1905 stanowi przejście od okresu błękitnego do różowego. W odróżnieniu do okresu błękitnego pojawia się mniej melancholii w pracach tego okresu. Błękit odchodzi w cień. Do motywów malarskich artysty należą przede wszystkim żonglerzy, linoskoczki i arlekini, smutni żartownisie z commedii dell'arte. Od zimy 1906 roku Picasso opracowywał w licznych studiach i wariacjach duży obraz Panny z Awinionu, który ukończył w lipcu 1907 roku. Obraz ten położył podwaliny pod myśl kubistyczną i zapoczątkował okres zwany „afrykańskim” lub „murzyńskim” („période nègre“)^[8]. Obraz spotkał się z negatywną oceną, nawet bliskich przyjaciół. Jedynie niemiecki marchand i kolekcjoner Wilhelm Uhde zaaprobował nową pracę malarza i polecił go galeryście Danielowi-Henry Kahnweilerowi, który teraz stał się jego najważniejszym protektorem i w tym samym roku wystawił prace Picassa. Końcem roku, za pośrednictwem Apollinaire'a, Pablo Picasso poznał fowistycznego malarza Georges'a Braque'a. Wydaje się, że ich późniejsza przyjaźń wywarła wielki wpływ na przebieg współczesnej historii sztuki.

Powstanie kubizmu

Lato 1908 roku Pablo Picasso spędził z Fernande Olivier w La Rue-des-Bois. Jesienią tego samego roku Picasso i Braque porównali sporządzone obrazy latem – Braque w L’Estaque a Picasso w La Rue-des-Bois. Okazały się dziwnie podobne. Braque, w przeciwieństwie do Picassa, wystawił swoje prace w galerii Kahnweiler w listopadzie tego samego roku. W recenzji wystawy obrazów Braque'a francuski krytyk sztuki Louis Vauxcelles po raz pierwszy użył terminu „cubes” (sześciany) w czasopiśmie artystycznym „Gil Blas”. Vauxcelles odnosił się konkretnie do obrazu Braque'a Domy w L'Estaque.

Między wrześniem 1908 a majem 1909 roku Picasso i Braque widywali się prawie codziennie. W listopadzie 1908 roku Picasso zorganizował w swoim atelier w Bateau-Lavoir wielką uroczystość ku czci malarza Henriego Rousseau, od którego kupił portret wcześniejszej przyjaciółki Rousseau, tzw. Portret Jadwigi. Bankiet na cześć Rousseau stał się miejscem spotkania wielu artystów, wśród których byli m.in. Braque, Apollinaire, Max Jacob, André Salmon, Uhde, rodzeństwo Stein i młoda malarka Marie Laurencin. Maurice Raynal jako uczestnik bankietu napisał: „To była prawdziwa stodoła. […] Na ścianach, które zostały pozbawione zwykłych ozdób, wisiało tylko kilka pięknych masek murzyńskich, tablica z monetami i na honorowym miejscu, duży Portret Jadwigi namalowany przez Rousseau.” Niedługo po bankiecie Picasso opuścił Bateau-Lavoir w 1909 roku i przeprowadził się do mieszkania z atelier przy Boulevard de Clichy 130, gdzie mieszkał do 1912 roku.

Za pośrednictwem Kahnweilera wielu młodych artystów poznało prace Picassa i Braque'a. W 1911 roku powstała grupa malarzy, którzy określeni zostali jako „kubiści salonowi”. Zaliczali się do nich Fernand Léger, Robert Delaunay, Albert Gleizes, Jean Metzinger i Henri Le Fauconnier. Picasso i Braque dystansowali się od nich.

Po zniknięciu 21 sierpnia 1911 roku z Luwru sławnego obrazu Mona Liza Leonarda da Vinci podejrzenie o współudział w kradzieży padło na Apollinaire'a i Picasso. Po przeszukaniu domu, Apollinaire został aresztowany 8 września z powodu ukrywania kryminalisty i przechowywania skradzionych przedmiotów. Po dwóch dniach Apollinaire zdradził udział Picassa, którego wprawdzie przesłuchano, ale nie aresztowano. Kilka dni później zwolniono z aresztu Apollinaire'a, a w styczniu 1912 roku umorzono postępowanie przeciw poecie z powodu braku dowodów. Obraz odnaleziono dopiero 13 grudnia 1913 roku we Florencji i 1 stycznia 1914 wrócił do Luwru. Złodziejem okazał się Vincenzo Peruggia, zajmujący się w Luwrze oprawianiem obrazów.

Wczesną fazę kubizmu, trwającą do 1912 roku nazwano „kubizmem analitycznym. Przykładem z tego okresu jest Portret Ambroise'a Vollarda (1910). Od 1912 roku powstawały papier collé, wczesna forma kolażu, co rozpoczęło okres przejście do „kubizmu syntetycznego”.

Stopniowo prace Picassa stawały się znane za granicą. Jego obrazy wystawiono w 1910 roku w Monachium i Londynie, w 1912 w Kolonii, ponownie w Londynie i galerii Herwartha Waldena „Der Sturm” w Berlinie. Cztery obrazy malarza pokazano w tym samym roku podczas wystawy niemieckiej grupy malarzy „Błękitny jeździec” (niem. Der Blaue Reiter) w galerii Goltza w Monachium: Głowa kobiety (1902), Pocałunek (1903), Głowa (1909) i Martwa natura (1910). Nowy kierunek w sztuce stał się również znany w Ameryce dzięki wystawie obrazów Picassa w 1911 roku w „Galerie 291” Alfreda Stieglitza oraz zorganizowanej w 1913 roku wystawie prac Picassa, Braque'a i Matisse'a w „Armory Show” w Nowym Jorku.

Po zerwaniu w 1912 roku związku z Fernande Olivier, nową towarzyszką życia Picassa została Eva Gouel (urodzona jako Marcelle Humbert). Razem z Braque'm i Juanem Grisem spędził lato 1913 roku w Céret.

Czas I wojny światowej

Od końca czerwca do połowy listopada 1914 roku Picasso wraz z Evą Gouel przebywał w Awinionie. Wybuch pierwszej wojny światowej gwałtownie zmienił sytuację wszystkich ludzi, w tym także artystów. 2 sierpnia 1914 roku Pablo Picasso odprowadził na dworzec kolejowy w Awinionie swoich przyjaciół Braque'a i Deraina, którzy otrzymali rozkaz zgłoszenia się do służby wojskowej. Braque w 1915 roku został ciężko ranny w głowę i po przebytej operacji ponad rok wracał do zdrowia. Ich mecenas i handlarz obrazami, Kahnweiler, był Niemcem i musiał opuścić Francję. Picasso jako Hiszpan, nie musząc odbywać służby wojskowej, pozostał w Paryżu. W lipcu 1916 roku André Salmon zorganizował wystawę „L’Art moderne en France” (Sztuka współczesna Francji tzw. Salon d’Antin) w paryskiej Galerie Barbazanges. Tam publicznie pokazano pierwszy raz obraz Picassa Panny z Awinionu, który dopiero od tego momentu tak nazywano^[9].

Po śmierci Evy Gouel, która w 1915 roku zmarła na gruźlicę, Pablo Picasso miał romans z Gabrielle Lespinasse, mieszkającą przy Boulevard Raspail, w pobliżu jego atelier. Podczas pobytu w 1916 roku w Saint-Tropez oświadczył się jej, co ta jednak odrzuciła i w następnym roku poślubiła amerykańskiego artystę Herberta Lespinasse'a. W październiku 1916 roku przeprowadził się do podparyskiej miejscowości Montrouge.

Wiosną 1917 roku Picasso był świadkiem w Rzymie prób zespołu baletowego „Ballets Russes” do baletu Parade z librettem Jeana Cocteau i muzyką Erika Satiego, do którego zaprojektował kostiumy i dekoracje sceniczne. Przebywający na emigracji w Paryżu, rosyjski pisarz Ilja Ehrenburg opisał spektakularną premierę z maja 1917 roku w paryskim Théâtre du Châtelet i wrzawę publiczności, która domagała się przerwania spektaklu następująco: „Muzyka wydawała się nowoczesną, scenografia była na poły kubistyczna […] A kiedy koń z kubistycznym pyskiem wykonywał cyrkowe popisy, w końcu stracili cierpliwość i krzyczeli „Śmierć Rosjanom! Picasso to Boche [negatywne określenie Niemców]! Rosjanie to Boches!” Przyjaciele Picassa byli jednak zachwyceni. Apollinaire, na przykład, uznał przedstawienie za pierwszy artystyczny sojusz między malarstwem i tańcem, rzeźbą i sztukami performatywnymi, za początek wszechstronnej sztuki, rodzaj surrealizmu.

Podczas prac do baletu Parade malarz poznał tancerkę Olgę Stepanowną Chochłową, primabalerinę „Ballets Russes“, którą poślubił 12 lipca 1918 roku. Świadkami na ich ślubie byli Cocteau, Max Jacob i Apollinaire. W grudniu małżonkowie wprowadzili się do mieszkania przy Rue La Boétie 23. Po ślubie Picasso porzucił życie paryskiej bohemy i stał się „księciem malarzy” z własnym szoferem i służbą domową.

Od 1918 roku obrazy Pabla Picassa sprzedawali i wystawiali na całym świecie Paul Rosenberg i Georges Wildenstein. Współpraca Picassa z Rosenbergiem trwała do 1939, a z Wildensteinem do 1932 roku.

Odejście od kubizmu

Już w 1914 roku Pablo Picasso zaczął oddalać się od kręgu kubistów. O tym odejściu powiedział: „Kubizm chciał stworzyć rodzaj kultury fizycznej. […] Z tego wyszła przerafinowana sztuka, bez żadnego rzeczywistego związku z logiczną pracą, do której dążę.”^[10]

W latach 1916-1924 w jego twórczości widoczna jest stylistyczna koegzystencja. Obok klasycystycznych obrazów, takich jak Trzy kobiety przy fontannie z 1921 roku, namalowanego w Fontainebleau, czy Fletnia Pana z 1923 roku, namalowanego w kurorcie Antibes, pojawiły się prace w stylu syntetycznego kubizmu, takie jak Trzej muzykanci z 1921 roku.

Dzięki rosnącej sławie malarz mógł teraz więcej czasu poświęcić na rozwój języka formalnego. Dużo eksperymentował i położył nowy nacisk na twórczość rzeźbiarską, którą zapoczątkował w 1902 roku pracą Siedząca kobieta. W tym samym czasie oddalił się też od swojej żony Olgi.

Relacje z surrealizmem

W 1923 roku Picasso spotkał surrealistę André Bretona. Już w pierwszym numerze surrealistycznego czasopisma „La Révolution surréaliste” z grudnia 1924 roku ukazała się reprodukcja rzeźbiarskiej konstrukcji Picassa. W drugim numerze ze stycznia 1925 roku pojawiły się dwie strony z prowadzonego latem 1924 roku w Juan-les-Pins szkicownika z znakami zodiaku. W czwartym wydaniu ukazały się ilustracje obrazów Picassa Trzy tancerki i Panny z Awinionu.

Wieloletni kontakt z surrealistami nie był jednak wolny od konfliktów. Kiedy w 1924 roku wystawiono balet Erika Satiego Les Aventures de Mercure z dekoracjami Picassa, kilku surrealistów protestowało przeciwko współpracy malarza w realizacji przedstawienia i nazwało wydarzenie dobroczynną imprezą charytatywną dla międzynarodowej arystokracji^[11]. André Breton, Louis Aragon i inni surrealiści, którzy byli pod wrażeniem bogactwa pomysłów Picassa, opublikowali w związku z tym wydarzeniem przeprosiny „Hommage à Picasso” w „Paris-Journal”. Z drugiej strony, w 1926 roku Pablo Picasso zarzucił surrealistom, że nie zrozumieli jego szczegółowej wypowiedzi na temat intencji i celów jego sztuki. Anty-surrealistyczne pismo Georges'a Bataille'a „Documents” poświęciło Picassowi numer specjalny (nr 3) z kwietnia 1930 roku.

Poznana w 1927 roku Marie-Thérèse Walter stała się modelką artysty do obrazu z surrealistycznymi akcentami Kobieta z kwiatem. Związek z Marie-Thérèse, która wtedy była jeszcze nieletnia, malarz długo utrzymywał w tajemnicy.

Motyw Minotaura pojawił się u Picassa po raz pierwszy w 1928 roku jako fascynacja walką byków. Pierwszy numer surrealistycznego magazynu artystycznego „Minotaure” ujrzał światło dzienne 25 maja 1933 roku z okładką autorstwa Picassa przedstawiającą Minotaura, zgodnie z tytułem czasopisma. W 1935 roku powstał cykl akwafort Minotauromachie, inspirowany Tauromachią Francisco de Goi. Relacje między seksualnością, przemocą i śmiercią są w nim badane w coraz to nowych wariantach.

W lecie 1936 roku artysta poznał za pośrednictwem surrealistycznego poety Paula Éluarda krytyka sztuki Rolanda Penrose'a, który w 1958 roku napisał pierwszą biografię o Picassie, przy której współpracował także malarz. W 1937 roku Picasso namalował sześć portretów późniejszej żony Penrose'a, fotografki Lee Miller, która wykonała około 1000 zdjęć ukazujących Picassa podczas pracy i w czasie wolnym.

Wyraźne echa jego późniejszego stylu zawiera kolejny portret Marie-Thérèse Walter Wnętrze z rysującą dziewczyną z 1935 roku. Związek seksualności z artystyczną kreatywnością stał się tematem, którym Picasso będzie zajmował się do końca życia. Na rok 1935 przypadł kryzys zarówno w życiu artysty, jak również w jego twórczości. Ze związku z Marie-Thérèse, który trwał do 1937 roku, urodziła się w 1937 roku córka Maya. Na tę wieść żona Olga zażądał rozwodu, na co Picasso się nie zgodził i pozostali małżeństwem do jej śmierci w lutym 1955 roku.

W 1936 roku Pablo Picasso miał romans z Alice Rahon, żoną malarza i teoretyka sztuki Wolfganga Paalena i poznał francuską fotografkę Dorę Maar, która w latach 40–tych została jego stałą towarzyszką i modelką. W listopadzie 1937 roku odwiedził przebywającego w Bernie Paula Klee, aby go moralnie wesprzeć, gdy prace niemieckiego malarza naziści wyeksponowali w Monachium w czasie wystawy zatytułowanej „Sztuka zdegenerowana” (Entartete Kunst). Dorę Maar, która konkurowała z Marie-Thérèse Walter o życzliwość malarza, sportretował w ujęciu z profilu i en face w 1941 roku w obrazie Dora Maar z kotem. O rywalizacji tych kobiet Pablo Picasso powiedział: „Nie miałem żadnego interesu w podejmowaniu decyzji. […] Powiedziałem im, żeby załatwiły to między sobą”^[12].

Stanowisko wobec hiszpańskiej wojny domowej

Wybuch hiszpańskiej wojny domowej głęboko poruszył Picassa, co zaowocowało obrazami, które w swojej stanowczości przypominają Okropność wojny Goi. Zwłaszcza ukazuje to obraz Guernica, którego tematem stało się zbombardowanie 26 kwietnia 1937 roku przez niemiecki Legion Condor baskijskiego miasta Gernika. Już 1 maja Pablo Picasso rozpoczął studia do monumentalnego obrazu Guernica, który 12 lipca 1937 roku zawisł na ścianie hiszpańskiego pawilonu na światowej wystawie w Paryżu.

Od 1936 roku malarz wspierał republikański rząd w Hiszpanii, który walczył z puczystą i przyszłym dyktatorem Franco. Bezskutecznie starał się nakłonić francuski rząd do interwencji. Rząd republikański Hiszpanii mianował artystę w 1937 roku zaocznie dyrektorem Muzeum Prado w Madrycie. Po wystawie w Paryżu obraz Guernica wystawiono w USA, Oslo, Sztokholmie, Kopenhadze, Londynie, Leeds i Liverpoolu, zabiegając o poparcie dla hiszpańskiego rządu republikańskiego. Dochód z biletów wstępu Picasso przekazał dla ofiar wojny domowej. Ponieważ Picasso zapisał obraz w testamencie przyszłej republice hiszpańskiej, Guernica była od 1939 do 1981 roku wystawiana w Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Dopiero po śmierci Franco i nastaniu demokratycznych rządów w Hiszpani obraz trafił w 1981 roku do Prado w Madrycie, a od 1992 roku znajduje się w salach Museo Reina Sofía, również w Madrycie.

Lata 1940–1945

Pablo Picasso pracował od 1936 roku w paryskim atelier przy Rue des Grands-Augustins 7, w którym mieszkał od wiosny 1939 roku. Tam też spędził cały okres okupacji niemieckiej Paryża do jego wyzwolenia 25 sierpnia 1944 roku. Z powodu wrogości artysty wobec dyktatora Franco objęty został przez nazistów zakazem wystawiania. Wystąpienie w 1940 roku Picassa o przyznanie obywatelstwa francuskiego zostało odrzucone. Kolaboranci francuscy nie tolerowali nowoczesnej sztuki. Malarz André Lhote wspominał o pojawiających się okrzykach „Matisse'a do kosza na śmieci” a „Picassa do domu dla obłąkanych”. Po wyzwoleniu lewica polityczna uznała Picassa za artystę, który „najskuteczniej symbolizował ducha oporu francuskiego”.

W 1944 roku Pablo Picasso został członkiem Francuskiej Partii Komunistycznej, której pozostał wierny do końca życia. Szczerość jego wstąpienia poddawano w wątpliwość i obwiniano go, że jego barwy i formy w jego pracach posiadają określone znaczenie symboliczne, co artysta skontrował: „Tylko dla przyjemności bycia zrozumianym, nie będę pracował w zwykłym stylu”^[13]. Stwierdzenie to, między innymi, doprowadziło do zarzutu, że jego komunizm był powierzchowny i że nie wierzył w nierozerwalność sztuki i polityki. Na swoją obronę napisał: „Jak Pan sądzi, kim jest artysta? Imbecylem, który ma tylko oczy, jeśli jest malarzem, tylko uszy, jeśli jest muzykiem, nawet tylko lirę dla wszystkich pozycji serca, jeśli jest poetą, lub nawet mięśnie, jeśli jest bokserem? Wręcz przeciwnie! Jest on jednocześnie istotą polityczną, która żyje nieustannie w świadomości niszczących, palących lub radosnych wydarzeń świata i formuje się całkowicie na ich obraz. […] Nie, malarstwo nie zostało wymyślone do dekorowania mieszkań! Jest to broń do ataku i obrony przed wrogiem”^[13].

Lata 1945–1973

Po wojnie Pablo Picasso często przebywał w Antibes i Nicei, gdzie często odwiedzał Matisse'a, którego styl malowania wyraźnie widać w jego późnych pracach. Jego towarzyszką w tych latach była malarka Françoise Gilot, którą poznał w Paryżu w 1943 roku. Ich związek trwał do 1953 roku. Efektem ich pożycia był syn Claude urodzony w 1947 i córka Paloma urodzona w 1949 roku. Razem z Françoise Gilot mieszkał od 1948 roku w willi „La Galloise“ w Vallauris, miejscowości znanej z garncarstwa. Tam zaczął zajmować się ceramiką.

W 1951 roku namalował obraz Masakra w Korei, co rozzłościło Amerykanów, a w 1953 Portret Józefa Stalina czym rozzłościł komunistów, ponieważ w ZSRR uważany był za dekadenta. Picasso jednak, gdy tylko go o to poproszono, angażował się na rzecz pokoju. W 1949 roku zaprojektował plakat z gołębiem na Światowy Kongres Pokoju w Paryżu. Gołąb stał się później symbolem pokoju na całym świecie. W 1952 roku stworzył dwa malowidła ścienne Wojna i Pokój dla „Świątyni Pokoju” w Vallauris.

Od 1953 roku nową towarzyszką życia Picassa została sprzedawczyni ceramiki w Vallauris Jacqueline Roque, którą uwiecznił na wielu portretach m.in. Portret Madame Z. z 1954 roku i Jacqueline w atelier (Jacqueline przy sztaludze) z 1956 roku. Od 1954 roku często modelką malarza była 19-letnia Sylvette David, którą w kilka miesięcy uwiecznił na 60 portretach.

W 1955 roku Pablo Picasso kupił willę „La Californie“ w Cannes. O jego zwrocie ku klasycznym interpretacjom arcydzieł świadczyły takie dzieła jak Kobiety z Algieru według Eugène'a Delacroix z 1955 roku, seria 58 obrazów Las Meninas według Diego Velazqueza z 1957 oku czy Śniadanie na trawie według Édouarda Maneta z 1961 roku. Już w 1946 r. na wystawie w Luwrze zestawiono jego obrazy z dziełami mistrzów klasycznych.

Natarczywość turystów i miłośników jego sztuki oraz budowa wieżowców w pobliżu jego willi „La Californie“ skłoniła malarza do kupna w 1958 roku zamku w miejscowości Vauvenargues w Aix-en-Provence z widokiem na ulubiony motyw Paula Cézanne'a, Górę Świętej Wiktorii (fr. Montagne Sainte-Victoire). Tam urządził swoje studio, ale wciąż wracał też do willi „La Californie“.

Po śmierci żony Olgi ożenił się w 1961 roku z Jacqueline Roque. Małżonkowie przeprowadzili się do Mougins do dworku „Mas Notre-Dame de Vie”, na północ od Cannes. Małżeństwo pozostało bezdzietne. Zamek w Vauvenargues używał jako magazyn dla olbrzymiej ilości obrazów.

W 1962 roku Pablo Picasso otrzymał Międzynarodową Leninowską Nagrodę Pokoju. W następnym roku otworzono w Barcelonie Museu Picasso, które po śmierci malarza otrzymało znaczną część jego spuścizny. U podstaw powstania Museu Picasso legła darowizna 574 prac przyjaciela i sekretarza artysty Jaime'a Sabartés. Przy okazji publikacji wspomnień Françoise Gilot, Vivre avec Picasso (Życie z Picassem) w 1964 roku, doszło do rozdźwięku z dziećmi Claude'em i Palomą Picasso, które pochodziły z tego związku. W 1971 roku odbyła się w Luwrze retrospektywna wystawa prac Picassa z okazji jego 90-tych urodzin. Był pierwszym artystą, którego takie wyróżnienie spotkało za życia.

Pablo Picasso zmarł na zawał serca 8 kwietnia 1973 roku w swoim domu w Mougins. Pochowany został w ogrodzie swojego zamku w Vauvenargues. Picasso nie pozostawił testamentu. Spadkobiercy zapłacili podatek spadkowy jego dziełami i obrazami z jego kolekcji, do której należały dzieła Matisse'a i obraz Jadwiga Rousseau. Stały się one podstawą kolekcji Musée Picasso w Paryżu. W 2003 roku krewni zainaugurowali muzeum poświęcone Picassowi w jego rodzinnym mieście Maladze, Museo Picasso, i pozostawili mu wiele eksponatów. Żona Picassa, Jacqueline, odebrała sobie życie w 1986 roku w domu w Mougins^[14].

Obrazy (wybór)

• 1897: Nauka i miłosierdzie, olej na płótnie, 197 × 249,5 cm, Museu Picasso, Barcelona
• 1901: Ewokacja – Pogrzeb Casagemasa, olej na płótnie, 150 × 90 cm, Musée Picasso, Paryż.
• 1901: La Gommeuse, olej na płótnie, 81,3 × 54 cm, kolekcja prywatna.
• 1902: Pijąca absynt (Buveuse assoupie), olej na płótnie, 80 × 60,5 cm, Kunstmuseum, Berno
• 1902: Dwie siostry, olej na płótnie, 152 × 100 cm, Eremitaż, Sankt Petersburg
• 1902: Kobieta melancholijna (Melancholia), olej na płótnie, 100 × 69,2 cm, Detroit Institute of Arts, Detroit
• 1903: Rodzina Solerów, olej na płótnie, 150 × 200 cm, Le Musée d’Art moderne et d’Art contemporain, Liège
• 1903: Życie (La Vie), olej na płótnie, 197 × 127 cm, Cleveland Museum of Art
• 1904: Skromny posiłek (Le repas frugal), rycina, 46,3 × 37,7 cm, Ulmer Museum, Ulm
• 1904: Prasowaczka, olej na płótnie, 116 × 73 cm, The Solomon R. Guggenheim Museum, Nowy Jork
• 1904: Kobieta z krukiem, węgiel, pastela i akwarela na papierze, 64,6 × 49,5 cm, Toledo Museum of Art
• 1905: Siedzący arlekin, akwarela i tusz na kartonie, 57,2 × 41,2 cm Sammlung Berggruen, Berlin
• 1905: Chłopiec z fajką, olej na płótnie, 100 × 81,3 cm, własność prywatna
• 1905: Żonglerzy (Les Saltimbanques), olej na płótnie, 212 × 229 cm, National Gallery of Art, Washington
• 1906: Portret Allana Steina, gwasz na kartonie, 74 × 59,7 cm, Baltimore Museum of Art
• 1906: Portret Gertrude Stein, olej na płótnie, 100 × 81 cm, The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• 1906: Autoportret, olej na płótnie, 93 × 73 cm, The Philadelphia Museum of Art
• 1907: Panny z Awinionu (Les Demoiselles d’Avignon), olej na płótnie, 243,9 × 233,7 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1908: Driada, olej na płótnie, 185 × 108 cm, Eremitaż, Sankt. Petersburg
• 1910: Portret Ambroise'a Vollarda, olej na płótnie, 92 × 65 cm, Muzeum Puszkina, Moskwa
• 1910: Portret Daniela-Henry Kahnweilera, olej na płótnie, 101 × 73 cm, The Art Institute of Chicago
• 1910: Kobieta z garnkiem musztardy, olej na płótnie, ok. 29 × 24 cm, Gemeentemuseum Den Haag
• 1919: Śpiący chłopi, tempera, akwarela i ołówek, 31,1 × 48,9 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1920: Dwie siedzące kobiety, olej na płótnie, 195 × 163 cm, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf
• 1921: Trzej muzykanci, olej na płótnie, 200,7 × 222,9 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1921: Trzy kobiety przy fontannie, olej na płótnie, 203,9 × 1744 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1923: Fletnia Pana, olej na płótnie, 205 × 174,5 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1924: Paolo jako arlekin, olej na płótnie, 130 × 97 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1925: Pocałunek, 130,5 × 97,7 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1925: Trzy tancerki (Les Trois Danseuses), olej na płótnie, 215 × 142 cm, Tate Modern, Londyn
• 1927: Siedząca kobieta, olej na drewnie, 130 × 97 cm, The Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1932: Akt, zielone liście i popiersie, olej na płótnie, 162 × 130 cm, własność prywatna
• 1932: Dziewczyna przed lustrem, ojej na płótnie, 162,5 × 130 cm, The Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1932: Marzenie (Le Rêve), olej na płótnie, 130 × 98 cm, własność prywatna
• 1935: Wnętrze z rysującą dziewczyną, olej na płótnie, 130 × 195 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1937: Portret Dory Maar, olej na płótnie, 92 × 65 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1937: Płacząca kobieta, Tate Modern, Londyn
• 1937: Guernica, olej na płótnie, 349,3 × 776,6 cm, Museo Reina Sofia, Madryt
• 1939: Nocne łowienie ryb w Antibes, olej na płótnie, 205,7 × 345,4 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1941: Dora Maar z kotem (Dora Maar au Chat), olej na płótnie, 130 × 97 cm, własność prywatna
• 1942: Poranna serenada (L'aubade, Serenade), olej na płótnie, 195 × 265 cm, Centre Pompidou, Paryż
• 1945: Kostnica, olej na płótnie, 199,8 × 250,1 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 1946: La femme-fleur, portret Francoise Gilot, olej na płótnie, 146 × 89 cm, Collection Particuliére, Paryż
• 1951: Masakra w Korei, olej na sklejce, 109,5 × 209,5 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1954: Portret Sylvette, olej na płótnie, 81 × 65 cm, własność prywatna
• 1954/55: Kobiety z Algieru (Les Femmes d’Alger), 15 wersji, inspirowany obrazem Delacroix „Kobiety z Algieru”
• 1956: Atelier „La Californie“ w Cannes, olej na płótnie, 89 × 116 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1957: Las Meninas według Velazqueza, olej na płótnie, 194 × 260 cm, Museu Picasso, Barcelona
• 1958: Upadek Ikara, 800 × 1000 cm, obraz na ścianie w UNESCO, Delegates’ Lobby, Paryż
• 1961: Śniadanie na trawie (Le déjeuner sur l'herbe) według Maneta, olej na płótnie, 60 × 73 cm, Museum Ludwig, Kolonia
• 1963: Kobieta z lustrem, olej na płótnie, 116 × 89 cm, własność prywatna
• 1964: Kobieta z kotem siedząca na fotelu, olej na płótnie, 130 × 81 cm, Christie’s, Nowy Jork
• 1965: Naga kobieta, olej na płótnie, 115,8 × 88,5 cm, Christie’s, Londyn
• 1961: Mężczyzna z fajką, olej na płótnie, 130,2 × 97,2 cm, Sotheby’s, Londyn
• 1972: Młody malarz III, olej na płótnie, 91 × 72,5 cm, Musée Picasso, Paryż
• 1972: Autoportret, ołówek woskowy na papierze, 65,7 × 50,5 cm, Fuji Television Gallery, Tokio
• 1973: Siedzący mężczyzna, czerwona kredka na papierze, 33,7 × 26,7 cm, Sotheby’s, Londyn

Literatura

• Siegfried Gohr: „Pablo Picasso. Leben und Werk. Ich suche nicht, ich finde.” DuMont, Köln 2006, ISBN 3-8321-7743-4.
• Roland Penrose: „Pablo Picasso. Sein Leben – sein Werk”. 1958.

Linki

• Pablo Picasso w de.wikipedia.org (online).
• Biografia i prace Pabla Picassa w: pablo-ruiz-picasso.net.

Przypisy

1. ↑ Klaus Herding: „Pablo Picasso: Les Demoiselles d’Avignon. Die Herausforderung der Avantgarde”. Frankfurt a. M. 1992, s. 5
2. ↑ Wilfried Wiegand: „Picasso”, s. 7–11.
3. ↑ Wilfried Wiegand: „Picasso”, s. 13.
4. ↑ Wilfried Wiegand: „Picasso”, s. 50.
5. ↑ Wilfried Wiegand: „Picasso”, s. 41.
6. ↑ Thomas Altmann: Eine der Musen in Bronze und Öl. W: Mitteldeutsche Zeitung. 15. Mai 2007 (dostęp 23.02.2021).
7. ↑ Judith Cousins: „Vergleichende biographische Chronologie”. W: William Rubin: „Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus”. Prestel, München 1990, s. 335.
8. ↑ Siegfried Gohr: „Pablo Picasso. Leben und Werk. Ich suche nicht, ich finde.” DuMont, Köln 2006, s.64.
9. ↑ Biografia André Salmon André Salmon Website.
10. ↑ Pablo Picasso: „Über Kunst Diogenes”, Zürich 1988, s. 69.
11. ↑ Carsten-Peter Warncke, Ingo F. Walther (wydawcy): „Pablo Picasso”, tom 1, s. 327–328.
12. ↑ Katja von Nagy: „Ich habe 60 Tänzerinnen und komme spät ins Bett”. W: Welt am Sonntag, 1 marca 1998.
13. ↑ Charles Harrison, Paul Wood (wydawcy.): „Kunsttheorie im 20. Jahrhundert. Künstlerschriften, Kunstkritik, Kunstphilosophie, Manifeste, Statements, Interviews”. Verlag Gerd Hatje, Ostfildern-Ruit 1998, s. 777, ISBN 3-7757-0739-5.
14. ↑ Ein Gemälde von einem Haus. W: spiegel.de.