Samuel von Butschky

Samuel von Butschky (od 1654 r. Butschky von Rutinfeld; ur. 1612 r. w Namysłowie (niem. Namslau); zm. 13 marca 1678 r. w Ilnicy (niem. Illnisch), obecnie część Ramułtowic (niem. Romolkwitz)) - śląski pisarz popularno-filozoficzny i poeta w okresie baroku. (wyznania ewangelickiego, od 1654 katolickiego)

Samuel von Butschky
Samuel von Butschky.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Samuel Butschky (1578-1638), pastor w Namysłowie; matka z domu Malesius, prawdopodobnie córka pastora Andreasa Malesiusa w Praczach Widawskich (niem. Protsch an der Weide); ożenił się w 1654 r. z Marią Kathariną Neumeister z Wrocławia; miał syna Karla Samuela i córkę Marię Katharinę.

Życiorys

Od 1618 r. Samuel von Butschky mieszkał we Wrocławiu, gdzie jego ojciec został pastorem w kościele św. Krzysztofa (niem. St. Christophori). Po ukończeniu wrocławskiego gimnazjum Marii-Magdaleny studiował w latach 1632-1637 w Wittenberdze, Lipsku i Frankfurcie nad Odrą prawo i filozofię. Po studiach osiadł we Wrocławiu i pracował jako notariusz oraz księgarz. Filie księgarni miał w Lipsku i Świdnicy. Od 1647 r. nazywał siebie notarius publicus caesareus. W tym czasie zajmował się również pisarstwem. Dokonał licznych tłumaczeń i podejmował próby związane z rozwojem języka. Współcześni zarzucali mu plagiat w jego pracach związanych z gramatyką. Napisane pisma publikował w swoim wydawnictwie, ale nie otrzymał cesarskiej zgody na założenie własnej drukarni.

W 1654 r. Samuel von Butschky przestąpił na katolicyzm. U podstaw tego czynu znajdował się przypuszczalnie dalszy rozwój jego kariery, ponieważ w okresie kontrreformacji cesarskie urzędy przeznaczone były wyłącznie dla katolików. Krótko po konwersji, bo już 19 lutego tegoż roku, nastąpiła jego nobilitacja do stanu szlacheckiego i nazywał się odtąd Butschky und Rutinfeld auf Illnisch und Nieder Romolkwitz (Butschky und Rutinfeld Pan na Ilnicy i Dolnych Ramułtowicach), które to dobra nabył w tym samym roku. Po zmianie wiary Samuel von Butschky piastował różne cesarskie urzędy: w 1665 r. był cesarsko-królewskim nadsekretarzem w Urzędzie Zwierzchnim (niem. Oberamt) we Wrocławiu, w 1673 starszym krajowym Księstwa Wrocławskiego. W 1677 r. pojawiło się oskarżenie, które dotarło do cesarza i zahamowało dalszą karierę Butschkyego. Zarzucono mu, że wzbogacił się na powierzonym mu testamencie. Przed śmiercią uzyskał jeszcze tytuł cesarskiego radcy.

Twórczość Samuela von Butschkyego  była zupełnie ignorowana przez historyków literatury. Dopiero Heinrich Hoffmann von Fallersleben (1798-1874) ponownie docenił jego zasługi i opublikował jego prace w wydawanym przez siebie miesięczniku Monatsschrift von und für Schlesien. Jego mądrość życiowa i pobożna serdeczność przypominają niekiedy Jean Paula (1763-1825). Jego studium i tłumaczenie pism Seneki jest głębokie, wyraziste i nie jest zeszpecone bogactwem ozdób językowych. Typowa jest dla niego pisownia oparta oczywiście na śląskiej wymowie.

Dzieła (wybór)

  • Hochdeutsche Venus-Kanzeley … 1644.
  • Perfertischer Muusen Schlüssel, zur Schreibrichtigkeit der Hooch-deutschen Haupt-Sprache. 1645.
  • Der hochdeutsche Schlüssel zur Schreib-Richtigkeit oder Recht-Schreibung. 1648.
  • Euthymia. Von einem stillen und ruhigen Gemüthe aus dem Seneca. 1657.
  • A-Z! … Erweitere Hochdeutsche Kanzelley … 1660.
  • Erweiterte und verbässerteatszych Hochdeutsche Kanzelley … 4 tomy, 1666.
  • Pathmos, enthaltend sonderbare Reden und Betrachtungen. 1677.
  • Wohlbebautes Rosenthal etc. in sechshundert Sinnreichen, ungemeinen Reden und Betrachtungen. 1679.

Literatura

  • Hermann Palm: „Butschky, Samuel von” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 3, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 653 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała