Wilhelm Heinrich Riehl

Wilhelm Heinrich Riehl, od 1883 von Riehl (ur. 6 maja 1823 w Biebrich: zm. 16 listopada 1897 w Monachium) – niemiecki publicysta, pisarz, historyk kultury i socjolog. W swoich pracach wcześnie akcentował znaczenie struktur społecznych i wpłynął na rozwój etnologii w XIX wieku. (wyznanie ewangelickie)

Wilhelm Heinrich Riehl
Wilhelm Heinrich Riehl (ok. 1860).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Friedrich Wilhelm (1789–1839 popełnił samobójstwo), tapeciarz, później zarządca zamku księcia Nassau-Weilburg w Biebrich;
  • Matka: Elisabeth (1793–1856), córka nauczyciela i książęcego ochmistrza Johanna Philippa Giesena (ok. 1760–1832) z Palatynatu;
  • Żona: 1) od 1846 śpiewaczka Bertha von Knoll (1824–94), 2) od 1896 Antonie Eckardt (zm. 1916);
  • Dzieci: 5 synów i 4 córki z 1) pierwszego małżeństwa.

Biografia

Po ukończeniu szkoły łacińskiej w Wiesbaden i gimnazjum w Weilburgu Wilhelm Heinrich Riehl studiował teologię na uniwersytetach w Marburgu (1841), Tybindze (1842/43 u Ferdinanda Christiana Baura) i Gießen (1843). Po egzaminie teoretycznym w 1843 roku w Herborn słuchał wykładów z filozofii, historii i historii sztuki w Bonn, gdzie jego nauczycielami byli między innymi Ernst Moritz Arndt, Friedrich Christoph Dahlmann i Gottfried Kinkel. Następnie studia kontynuował w Gießen. Po zdaniu egzaminu teologicznego nie podjął służby duszpasterskiej, ale postanowił zostać pisarzem, zajmować się historią sztuki i polityką społeczną.

Wilhelm Heinrich Riehl prowadził już od 1841 roku działalność pisarską i dziennikarską. Był redaktorem w Frankfurter Oberpostamtszeitung (1845/46) i Karlsruher Zeitung (1847) oraz współwydawcą Nassauische Allgemeine Zeitung (1848–51). W trakcie rewolucji reprezentował stanowisko liberalno-konserwatywne. Jego zaangażowanie polityczne znalazło w kwietniu 1848 roku wyraz w apelu o założenie „partii demokratyczno-monarchistycznej”. W grudniu 1850 roku Georg von Cotta pozyskał go dla gazety Allgemeine Zeitung w Augsburgu, w której redaktorem był do 1854 roku.

W 1851 roku ukazała się książka Die bürgerliche Gesellschaft, drugi tom głównego dzieła Riehla Die Naturgeschichte des Volkes als Grundlage einer deutschen Social-Politik. Ukazanie się pierwszego tomu Land und Leute w 1854 roku zwróciło na niego uwagę bawarskiego króla Maksymiliana II, który powołał go do Monachium na stanowisko „naczelnego redaktora ds. prasowych domu królewskiego i spraw zewnętrznych”. W ten sposób Wilhelm Heinrich Riehl kierował od 1854 roku czasopismem Neue Münchener Zeitung i stał się doradcą króla. W tym samym roku otrzymał też tytuł honorowego profesora na Uniwersytecie Monachijskim. Od 1855 roku był także członkiem zarządu Biura statystycznego. W 1859 roku został profesorem zwyczajnym historii sztuki i statystyki. Rektorem uniwersytetu był w latach 1873/74 i 1883/84. W 1861 otrzymał nominacją na członka Bawarskiej Akademii Nauk.

Na zlecenie króla Maksymiliana II opublikował antologię etnograficzną Bawaria, a w latach 1870-80 wydał założoną przez Friedricha von Raumera serię Historisches Taschenbuch. W latach 1876/77 wykładał historię muzyki w Królewskiej Szkole Muzycznej w Monachium. Dodatkowo w latach 1885-97 Wilhelm Heinrich Riehl był również dyrektorem Bawarskiego Muzeum Narodowe i Generalnym Konserwatorem Zabytków Sztuki i Starożytności Bawarii.

Poglądy Wilhelma Heinricha Riehla

Naukowe zainteresowanie Wilhelma Heinricha Riehla dotyczyło folkloru narodu niemieckiego. Był jednym z pierwszych, który w sposób naukowy zajmował się zagadnieniami społeczno- i kulturowo-historycznymi. Jego najbardziej znanym dziełem jest Die Naturgeschichte des Volkes als Grundlage einer deutschen Social-Politik (Historia naturalna narodu jako podstawa niemieckiej polityki społecznej, 4 tomy, 1851-1869), w którym wyróżnił czynniki geograficzne, warunki społeczne oraz niemiecką kulturę i sposób życia. W pierwszym tomie Land und Leute (Kraj i ludzie, 1854) powiązał charakter narodowy ludów europejskich z otaczającym ich środowiskiem. W trzecim tomie Die Familie (Rodzina, 1855) analizował rodzinę jako podstawę rozwoju społecznego i jako zalążek społeczeństwa. Podkreślił w nim też nierówności społeczne w odniesieniu do mężczyzn i kobiet. Postępującą w tym czasie urbanizację, wynikającą z rosnącej industrializacji, oceniał krytycznie i widział w niej zagrożenie dla rodziny. Krytykował rozrost miast kosztem przyrody. Miasta Wilhelm Heinrich Riehl postrzegał jako „wylęgarnię socjalistycznego ducha egalitaryzmu” w wyniku izolacji zdesperowanych jednostek, co z kolei wynikało z niszczenia rodzin.

Pozycja naukowa Riehla pozostaje kontrowersyjna, zwłaszcza jeśli chodzi o metodykę i raczej literacki charakter jego dzieł. Odrzucał procedury analityczne oraz „uczoność książkową” i przeciwstawiał im obrazowość własnych obserwacji poczynionych w czasie wędrówek. Jego konserwatywny ideał społeczeństwa miał decydujący wpływ na prowadzone przez niego badania. W tym kontekście wypowiedział w książce Die bürgerliche Gesellschaft (Społeczeństwo mieszczańskie) pogląd: „Nauka o narodzie […] musi doprowadzić do wytłumaczenia konserwatywnej polityki społecznej.” W swoim głównym dziele podkreślał także społeczne nierówności. Jego teoria odróżniała stany trwałe (szlachtę i chłopstwo) od zmiennych (mieszczaństwo i czwarty stan-klasa robotnicza).

Dzieła (wybór)

  • Die Geschichte vom Eisele und Beisele, 1848.
  • Die Naturgeschichte des Volkes als Grundlage einer deutschen Social-Politik, 1851–1869
    • Tom 1: Land und Leute, 1854
    • Tom 2: Die bürgerliche Gesellschaft, 1851
    • Tom 3: Die Familie, 1855
    • Tom 4: Wanderbuch, 1869
  • Musikalische Charakterköpfe, 1853
  • Hausmusik, Fünfzig Lieder deutscher Dichter in Musik gesetzt von W.H.Riehl, 1855
  • Culturgeschichtliche Novellen, 1856
  • Die Pfälzer. Ein rheinisches Volksbild, 1857
  • Kulturstudien aus drei Jahrhunderten, 1859
  • Die deutsche Arbeit, 1861
  • Geschichten aus alter Zeit, 1863–1864
  • Über den Begriff der bürgerlichen Gesellschaft, Vortrag, 1864
  • Neues Novellenbuch, 1867
  • Gotthold Ephraim Lessing als Universitätsfreund, 1873
  • Burg Neideck, nowela, 1875
  • Am Feierabend, 6 nowel, 1880
  • Lebensräthsel, 5 nowel, 1888
  • Kulturgeschichtliche Charakterköpfe, 1891
  • Religiöse Studien eines Weltkindes, 1894
  • Ein ganzer Mann, powieść, 1897.

Literatura

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.