Wilhelm Weber

Wilhelm Eduard Weber (ur. 24 października 1804 w Wittenberdze; zm. 23 czerwca 1891 w Getyndze) – niemiecki fizyk, badacz magnetyzmu i elektryczności. W Międzynarodowym Układzie Jednostek Miar (fr. Système international d'unités, SI) nazwano na jego cześć jednostkę strumienia magnetycznego weberem (symbol Wb). Razem z Wilhelmem Eduardem Albrechtem, Heinrichem Ewaldem, Georgiem Gottfriedem Gervinusem, braćmi Jacobem i Wilhelmem Grimm oraz Friedrichem Christophem Dahlmannem (1785–1860) należał do „getyńskiej siódemki”. (wyznanie luterańskie)

Wilhelm Weber
Wilhelm Weber.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Michael Weber (1754–1833), profesor teologii luterańskiej na uniwersytecie w Wittenberdze;
  • Matka: N.N.;
  • Rodzeństwo: miał 7 rodzeństwa m.in. braci Ernsta Heinricha (1795–1878, anatom, fizjolog i psycholog) oraz Eduarda Friedricha (1806–1871, fizjolog i anatom);

Życiorys

Podczas ostrzału Wittenbergi w dniu 27 września 1813 r. dom, w którym mieszkała rodzina Weberów spłonął. W wyniku tego nieszczęścia opuścili oblegane miasto i udali się najpierw do Schmiedebergu, a następnie do Halle. Tutaj Wilhelm Weber uczęszczał do Franckesche Stiftungen i od 1822 studiował matematykę na uniwersytecie w Halle. Razem z bratem Ernstem Heinrichem, który był już profesorem na uniwersytecie w Lipsku, prowadził badania ruchu falowego, których wyniki zawarli w książce Wellenlehre, auf Experimente gegründet (Teoria fal powstała na podstawie eksperymentów, Leipzig 1825).

W 1826 Wilhelm Weber doktoryzował się dysertacją pt. Theoriam efficaciae laminarum maxime mobilium arcteque tubas aërem sonantem etc. continens, w następnym roku habilitował się w Halle pracą na temat piszczałek organowych (Compensation der Orgelpfeifen) i został tam Privatdozentem. Za zgodą ministra kultury przebywał przez rok w Getyndze, gdzie słuchał wykładów Carla Friedricha Gaussa (1777–1855), jak również odbył podróż do Paryża, gdzie w tym okresie miał miejsce rozkwit nauk matematyczno-fizycznych.

Jesienią 1828 został w Halle profesorem nadzwyczajnym. We wrześniu tegoż roku wygłosił w Berlinie wykład pt. Compensation der Orgelpfeifen in bezug auf die Stärke der Töne, który ściągnął na niego uwagę Alexandra von Humboldta (1769–1859) i Carla Friedricha Gaussa. 17 października 1828 ponownie podróżował do Berlina, gdzie pozostał przez dłuższy czas i zawarł liczne znajomości z tamtejszymi uczonymi. 22 stycznia 1829 udał się z Berlina do Altony i stamtąd wrócił do Halle. W 1831 powołany został na profesora zwyczajnego fizyki na uniwersytet w Getyndze. Tutaj ściśle współpracował z Carlem Friedrichem Gaussem i razem skonstruowali w 1833 telegraf elektromagnetyczny. Ponadto rozciągnęli w Getyndze po dachach drut miedziany i na Wielkanoc 1833 stworzyli połączenie telegraficzne między Instytutem Fizyki a obserwatorium magnetycznym. W 1836 założył razem z Gaussem i Alexandrem von Humboldtem „Magnetischer Verein” (Stowarzyszenie Magnetyczne). 14 grudnia 1837 stracił stanowisko profesora, gdy razem z Wilhelmem Eduardem Albrechtem, Heinrichem Ewaldem, Georgiem Gottfriedem Gervinusem, braćmi Jacobem i Wilhelmem Grimm oraz Friedrichem Christophem Dahlmannem (1785–1860) zaprotestował przeciw zniesieniu dotychczasowej konstytucji. W wyniku tego żył w Getyndze jako prywatny uczony lub odbywał długie podróże. Gauss podejmował starania o jego rehabilitację, ale nie powiodły się one.

W 1842 Wilhelm Weber przyjął powołanie na uniwersytet w Lipsku, gdzie pracę rozpoczął na Wielkanoc 1843 roku jako następca Gustava Theodora Fechnera (1801–1887). Podobnie jak w Getyndze zajmował się tutaj przede wszystkim badaniami magnetyzmu; zatroszczył się o zbudowanie wyizolowanego, magnetycznego obserwatorium. Następnie poświęcił się badaniom elektro-dynamicznym, których owocem było siedem rozpraw pt. Elektrodynamische Maaßbestimmungen (1846-1877).

Po rewolucji w 1848 król Hanoweru postanowił ponownie sprowadzić siedmiu profesorów („getyńska siódemka”), których przed dziesięcioma laty zwolnił.

16 kwietnia 1848 zwrócono się do Wilhelma Webera z zapytaniem, czy ewentualnie ponownie przyjąłby profesurę w Getyndze. Wilhelm Weber wahał się, jednak chęć współpracy z Gaussem wzięła górę i 16 października 1848 otrzymał oficjalne powołanie. Na Wielkanoc 1949 przeprowadził się do Getyngi, gdzie pracował do śmierci.

Dzieła (wybór)

  • Wellenlehre auf Experimente gegründet oder über die Wellen tropfbarer Flüssigkeiten mit Anwendung auf die Schall- und Lichtwellen : Mit XVIII Kupfertafeln. (razem z bratem Ernstem Heinrichem), 1825.
  • Compensation der Orgelpfeifen, 1828.
  • Ueber die zweckmäßige Einrichtung eines Monochords oder Tonmessers und den Gebrauch desselben, zum Nutzen der Physik und Musik, 1829.
  • Ueber die Construction und den Gebrauch der Zungenpfeifen, 1829.
  • Mechanik der menschlichen Gehwerkzeuge, 1836.
  • De tribus novis librarum construendarum Methodis, 1841.
  • Elektrodynamische Maassbestimmungen, 1846.
  • Elektrodynamische Maassbestimmungen, insbesondere über Diamagnetismus, 1852.
  • Elektrodynamische Maassbestimmungen insbesondere Widerstandsmessungen, 1852.
  • Zur Galvanometrie, 1862.
  • Elektrodynamische Maassbestimmungen insbesondere über das Princip der Erhaltung der Energie, 1871.

Literatura

  • Robert Knott: Weber, Wilhelm w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 41, Duncker & Humblot, Leipzig 1896, s. 358–361.

Linki

Autor: Roman Penkała