Werner Helwig

Werner Helwig (pseudonim: Einar Halvid; ur. 14 stycznia 1905 r. w Friedenau koło Berlina; zm. 4 lutego 1985 r. w Thônex w Szwajcarii) - niemiecki pisarz i członek Nerother Wandervogel (organizacja młodzieżowa propagująca rozwój patriotyczny poprzez m.in. krajoznawstwo i bunt przeciw nowoczesności, moralności mieszczańskiej i dotychczasowym autorytetom).

Genealogia

Ojciec Willy Helwig (1879-1957), grafik, malarz, ilustrator, nauczyciel w berlińskiej szkole artystycznej; matka Jakobine Helwig Wiencken (1879-1968); - ożenił się 1) w 1941 r. w Zurychu z Yvonne Germaine Diem (zm. 1978), 2) w 1981 r. z Gerdą Heimes; miał 2 synów z pierwszego małżeństwa.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Werner Helwig uczęszczał od 1912 r. do gimnazjum realnego w Berlinie-Friedenau, od 1916 r. do szkoły gminnej i od 1918 r. do miejskiej szkoły ludowej w Berlinie-Wilmersdorf. Nauki jednak nie ukończył z powodu sytuacji wojennej i rozwodu rodziców w 1917 roku. Po rozwodzie rodziców prawo opieki nad synem przypadło ojcu, który w 1919 r. oddał go do placówki wychowawczej Rauhes Haus w Hamburgu. Ostatecznie młody Helwig pobierał nauki rolnicze w meklemburskim majątku. Przez krótki czas pracował jako pomocnik ogrodnika i robotnik w zakładzie ceramicznym. Mimo, że nie ukończył nauki zawodu udał się w 1922 r. do Hamburga i jako samouk przyswajał sobie wiedzę z zakresu literatury, sztuki, muzyki oraz etnologii.[1]

Spotkanie z ruchem młodzieżowym

W 1923 r. został aresztowany z powodu udziału w zabronionej komunistycznej demonstracji. Po zwolnieniu z więzienia otrzymał pomoc w kręgu Wandervogel od Waltera Höstereya (1888-1966), wydawcy czasopism Der Fackelreiter,Junge Menschen, Junge Republik i Wandervogel, w których ukazały się pierwsze wiersze Helwiga. Dzięki temu kontaktowi rozpoczął się dla niego okres życia będący pod silnym wpływem ruchu młodzieżowego.[2] Od 1923 r. odbywał liczne wędrówki i podróże m.in. do Skandynawii (Szwecji i Norwegii, zwłaszcza Laponii) oraz odwiedzał znane postacie świata literackiego, które szczególnie wielbił np. w 1923 r. Knuta Hamsuna (1859-1952), w 1925 r. Thomasa Manna (1875-1955) i Rainera Maria Rilke (1875-1926).[3]

Nerother Wandervogel

Jedna z jego wędrówek zaprowadziła go w góry Hunsrück do ruin zamku Waldeck, siedziby Nerother Wandervogel. Wstąpił tam do związku młodzieżowego i przebywał między 1927 a 1933 r. wielokrotnie tygodniami i miesiącami na zamku Waldeck. W tym okresie pisał wiersze i pieśni oraz wziął udział w wielkiej wyprawie związku.[4] W tym czasie poznał pisarza Rudolfa Pannwitza (1881-1969) i Hansa Henny Jahnna (1894-1959), z którym połączyła go prawie 40-letnia przyjaźń.[5] Od 1929 r. kierował w Hamburgu własną grupą młodzieżową i odbywał z nimi wycieczki. W 1931 r. został pojmany z powodu naruszenia paragrafu 176 StGB (nierząd z dzieckiem) i odbył w 1932 r., po zaliczeniu dotychczasowego aresztu, dodatkową sześciomiesięczną karę więzienia.

Okres nazizmu i emigracji

30 stycznia 1933 r. po przejęciu władzy przez nazistów opuścił Niemcy i przez Szwajcarię, Sycylię udał się do Tunisu. Przez Capri, gdzie poznał śmiertelnie chorego poetę Theodora Däublera (1876-1934) wrócił w tym samym roku do Niemiec i razem z przyjaciółmi z Nerother Wandervogel wstąpił pro forma do Hitler-Jugend, aby umożliwić w ten sposób przetrwanie grupie.[6] Krótka działalność Helwiga jako referenta kulturalnego w Oberbann I Frankfurt we Frankfurcie nad Menem i wykonywane w tym czasie zadania naraziły go później na podejrzenie, że był sympatykiem nazizmu. W 1934 r. uniknął fali aresztowań członków związku dzięki ucieczce. W następnych latach żył na emigracji we Włoszech, na Capri (1934, 1936, 1938) i Ischii (1935, 1937). W 1935, 197/1938 i 1938 przebywał na zaproszenie przyjaciela Alfonsa Hochhausera (1906-1981) w Grecji. Hochhauser stał się wzorem Clemensa, postaci z jego powieści »Raubfischer in Hellas«.[7] W latach 30-tych podróżował także na Islandię (w 1937 r. razem z przyjacielem Richardem Lohmannem), kilkakrotnie odwiedził przebywającego również na emigracji Jahnna na wyspie Bornholm (1937, 1938, 1939)[8], był w Londynie (1937), Paryżu (1937, 1938) oraz w Szwajcarii (1937, 1938, 1939).

Pierwsze publikacje

Kilkakrotnie Werner Helwig wracał na krótko do Niemiec, aby wydawać swoje pisma. Dzięki Victorowi Otto Stompowi (1897-1970) ukazały się w 1934 i 1935 r. w jego wydawnictwie Rabenpresse pierwsze wydania książek Helwiga (»Die Ätna-Ballade«, »Nordsüdliche Hymnen«).[9] Za granicą Helwig stał się jednak znany dopiero po publikacji w 1939 r. powieści »Raubfischer in Hellas« w Asmus Verlag. Powieść ta, będąca częścią trylogii Hellas była wielokrotnie ponownie wydawana i doczekała się wielu przekładów. Jej wersja filmowa wywołała w 1959 r. ostry konflikt między Helwigiem a A. Hochhauserem, który w późniejszych latach został przez obu załagodzony.[10]

Ucieczka do Szwajcarii

W 1939 r., krótko przed wybuchem wojny, Helwig był w Szwajcarii w Zurychu, miejscu ucieczki wielu emigrantów. Tam spotkał w 1940 r. Jamesa Joyce'a, ale także Yvonne Germaine Diem, z którą ożenił się w 1941 roku. W 1942 r. musiał opuścić Szwajcarię z powodu naruszenia przepisu, obowiązującego od początku wojny, o zakazie publikacji przez cudzoziemców i do 1949 r. mieszkał z rodziną w Księstwie Liechtenstein, a od 1950 r., po otrzymaniu zezwolenia na powrót, w Genewie.

Działalność literacka w Szwajcarii

W Szwajcarii napisał większość swoich książek, był współpracownikiem licznych niemieckich i szwajcarskich czasopism oraz zyskał uznanie jako eseista, krytyk i recenzent. Chociaż wybrano go na członka związku pisarzy PEN-Zentrum Deutschland, jak również został korespondencyjnym członkiem Mogunckiej Akademii Nauki i Literatury i pomimo różnorodnym wyróżnieniom nie wrócił do Niemiec, lecz pozostał w Szwajcarii. W 1978 r. został współzałożycielem P.E.N.-Club Liechtenstein. Z Genewy podróżował z rodziną m.in. do Południowej Ameryki, Japonii i Indii. W 1978 r. zmarła jego małżonka. W 1981 r. ożenił się powtórnie z Gerdą Heimes.

Werner Helwig zmarł 4 lutego 1985 r. w Thônex koło Genewy i został pochowany na swoją prośbę w ojczyźnie swojej drugiej żony na cmentarzu Wormbacher Friedhof w Schmallenberg (Nadrenia Północna-Westfalia).

Twórczość

Werner Helwig był literackim autsajderem. Jego twórczość obejmuje powieści, opowiadania i lirykę, jak również dalekowschodnie przekłady poetyckie z języka japońskiego i chińskiego. Jego pisma zostały opublikowane w około 30 wydawnictwach niemieckich, jednak za wyjątkiem »Raubfischer in Hellas« były to nakłady o niskiej ilości. Sporadycznie Helwig publikował także pod pseudonimem "Einar Halvid".

Pisma Helwiga zawierają wiele treści autobiograficznych. Swoje życie pełne przygód przetworzył przede wszystkim w swoich powieściach.[9] Jego grecka powieść kusi jeszcze dzisiaj wielu, żeby ten kraj, zwłaszcza Pelion, zbadać podążając śladami Helwiga. Wielu uważa za szczególnie warte uwagi książki »Capri. Magische Insel« i »Totenklage«, które oceniane też są jako jego najbardziej dojrzałe dzieła.[10] Doświadczenia Helwiga z okresu działalności w związku Nerother Wandervogel znalazły odzwierciedlenie w autobiograficznej książkach »Auf der Knabenfährte«, »Die Blaue Blume des Wandervogels«, jak również w wielu pieśniach. Pieśni Helwiga są do dzisiaj śpiewane w związkach młodzieżowych. W czasopismach ruchu młodzieżowego zajmuje nadal istotne miejsce jako autor ukształtowany przez tenże ruch.

Nazwisko wyrobił sobie jako wolny współpracownik wielu renomowanych gazet i czasopism (FAZ, Akzente, Atlantis, Frankfurter Hefte, Merkur, Neue Rundschau, Rheinischer Merkur, Rheinische Post i Westermanns Monatshefte) dzięki przejrzystym felietonom, recenzjom, esejom o sztuce, literaturze, etnologii i historii, a także portretom wielu pisarzy i artystów.[11] Ponieważ Werner Helwig znał wiele osobistości swojego czasu m.in. Hanas Henny Jahnna, Theodora Däublera, Rudolfa Pannwitza, Hermanna Hesse (1877-1962), Ernsta Jüngera (1895-1998) i Monikę Mann (1910-1992), dlatego duże znaczenie ma dzisiaj jego korespondencja z nimi.[12]

Dzieła (wybór)

  • Die Ätna-Ballade. 1934.
  • Raubfischer in Hellas. 1939.
  • Im Dickicht des Pelion. 1941.
  • Gegenwind. Hellas-Roman. 1945.
  • Das Wagnis. 1947.
  • Die Widergänger. 1952.
  • Die singenden Sümpfe. 1955.Das Steppenverhör. 1957.
  • Capri. Lieblicher Unfug der Götter. 1959.
  • Die Parabel vom gestörten Kristall. 1977.
  • Totenklage. 1984.

Literatura

  • Artykuł powstał na podstawie „Werner Helwig” w de. wikipedia.org (online).

Przypisy

  1. ↑ Richard Bersch: Pathos und Mythos.
  2. ↑ Helwig: Auf der Knabenfährte. Wspomnienia. 1951.
  3. ↑ Helwig: Im letzten Jahr Rilkes. Erinnerungen an Begegnungen mit Thomas Mann und Rilke. W: Rheinische Post vom 8 kwietnia 1972.
  4. ↑ Hotte Schneider (Hrsg.): Die Waldeck. Lieder, Fahrten, Abenteuer. Die Geschichte der Burg Waldeck von 1911 bis heute. Verlag für Berlin-Brandenburg, Potsdam 2005. ISBN 3-935035-71-3.
  5. ↑ Thomas Freeman: Hans Henny Jahnn. Hamburg 1986.
  6. ↑ Hotte Schneider: Die Waldeck.
  7. ↑ In memoriam Alfons Hochhauser. Zielfigur des Romans „Raubfischer in Hellas“. W: Stichwort. Nr. 3-1981. Heidenheim.
  8. ↑ Helwig: Bei Hans Henny Jahnn auf Bondegaard. W: Merian-Heft Bornholm. 1969.
  9. ↑ Helwig: Geschichte meiner Veröffentlichungen in der Rabenpresse. W: Das große Rabenbuch. Merlin, Hamburg 1977.
  10. ↑ Erik Martin: Werner Helwig und Alfons Hochhauser. Freundschaft und jahrzehntelanger Streit um die „Raubfischer in Hellas“. W: Muschelhaufen. Viersen 2000, Nr.39/40.
  11. ↑ Jean Améry: Bildnisse berühmter Zeitgenossen: Jenseits der bürgerlichen Tradition.
  12. ↑ Joachim Günther: Totenklage. W: Neue Deutsche Hefte. 184. s. 824–825. 4/1984 ISSN 0028-3142.
  13. ↑ Muschelhaufen 26A. Sonderausgabe Werner Helwig. 1991
  14. ↑ Ursula Prause: Nicht ins Leere geschrieben. Werner Helwig im Spiegel seiner Briefe. W: Muschelhaufen. Nr. 45-2005.
Autor: Roman Penkała