Walter Serner

Walter Serner (do 1909 Walter Eduard Seligmann; pseudonimy : Wladimir Senakowski, A.D., Christian Schad; ur. 15 stycznia 1889 w Karlowych Warach (Czechy); zm. przypuszczalnie 23 sierpnia 1942 w lesie Biķernieki koło Rygi) – pochodzenia żydowskiego niemieckojęzyczny eseista, pisarz i dadaista. Jego manifest Letzte Lockerung (manifest dada) uważany jest za jeden z najważniejszych tekstów dadaistów. (wyznanie mojżeszowe, od 1909 katolickie)

Genealogia

  • Ojciec : Berthold Seligmann (1852–1925), redaktor, od 1880 właściciel restauracji w Karlowych Warach
  • matka : Emilie Gerstner
  • Żonaty : ze śpiewaczką Dorotheą Her(t)z (1889–po sierpniu 1942) z Frankfurtu nad Menem
  • Dzieci : bezdzietny.

Życiorys

Serner uczył się w miejskim gimnazjum w Karlowych Warach. W latach 1909–12 studiował prawo w Wiedniu, w 1913 r. uzyskał tytuł doktora prawa. W czasie studiów pisał artykuły do wydawanej przez ojca i wuja w Karlowych Warach gazety Karlsbader Zeitung. W czasie wiedeńskiego pobytu trwały wpływ wywarli na niego Karl Kraus (1874–1936) i Oskar Kokoschka (1886–1980). W 1912 r. przeprowadził się z Wiednia do Berlina i wkrótce awansował na jednego z najważniejszych współpracowników Franza Pfemferta (1879–1954) w czasopiśmie Die Aktion. W Zurychu, dokąd przeniósł się w 1915 r., został obok Hugo Kerstena (1892–1919) i Emila Szittya (1886–1964) współwydawcą pierwszego awangardowego czasopisma emigracyjnego Der Mistral. Po szybkim końcu tego czasopisma założył własne Sirius, które ukazywało się od października 1915 do maja 1916 roku. W czasopiśmie znajdowały się także ilustracje jego przyjaciela malarza Christiana Schada (1894–1982). Chociaż już wcześnie utrzymywał ścisłe stosunki z zuryskimi dadaistami takimi jak Hugo Ball (1886–1927) i Tristan Tzara (właśc. Samuel Rosenstock; 1896–1963), to dopiero od 1918 r. uczestniczył w tym ruchu artystycznym. Jego pismo Letzte Lockerung manifest dada (napisane w 1918, opublikowane w całości w 1920) stanowi jeden z najważniejszych literackich dokumentów dadaizmu.

W czasie powojennym nie mógł i nie chciał zakorzenić się w obu centrach dadaizmu, Berlinie i Paryżu. W 1920/21 podejmował liczne podróże po Europie, żył bez stałego mieszkania i zaczął pisać historie kryminalne. Często w tych historiach nie chodziło o odkrycie przestępcy, lecz pokazanie procesów społecznych, postrzeganych przez okulary półświatka. Apogeum tej twórczości stanowiła powieść Die Tigerin (1925, nowe wydanie 1998). Alfred Döblin (1878–1957) nazwał ją „wyśmienitym dziełem sztuki”.

Pisma Sernera zostały zakazane przez nacjonalistów. Po aneksji Austrii Serner przeprowadził się z żoną do Pragi, skąd 10 sierpnia 1942 r. trafił razem z żoną do getta w Theresienstadt. Jeszcze w tym samym miesiącu nastąpiła jego deportacja na Wschód, gdzie przypuszczalnie został zamordowany w jednej z mobilnych komór gazowych.

Zainteresowanie literaturą Sernera wzrosło dopiero w 1960 roku, kiedy odkryli go ponownie dawni dadaiści tacy jak Hans Richter (1888–1976) i Max Ernst (1891–1976), autorzy tacy jak Helmut Heißenbüttel (1921–1996), jak również germaniści jak Jörg Drews (1938–2009).

Dzieła (wybór)

  • Die Haftung des Schenkers wegen Mängel im Rechte und wegen Mängel der verschenkten Sache. Nach dem Bürgerlichen Gesetzbuch für das Deutsche Reich. Berlin: Ebering, 1913 (dysertacja)
  • Letzte Lockerung. manifest dada. Hannover / Leipzig / Wien / Zürich: Steegemann, 1920.
  • Zum blauen Affen. Dreiunddreißig hanebüchene Geschichten. Hannover: Steegemann, 1921.
  • Der elfte Finger. Fünfundzwanzig Kriminalgeschichten. Hannover: Steegemann, 1923.
  • Der Pfiff um die Ecke. Zweiundzwanzig Spitzel- und Detektivgeschichten. Berlin: Elena Gottschalk, 1925.
  • Die Tigerin. Eine absonderliche Liebesgeschichte. Berlin: Gottschalk, 1925.
  • Die tückische Straße. Neunzehn Kriminal-Geschichten. Wien: Dezember, 1926.
  • Posada oder Der Große Coup im Hotel Ritz. Ein Gauner-Stück in drei Akten. Wien: Dezember, 1926.

Literatura

  • Andreas Puff-Trojan: Serner, Walter Eduard w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 270 f. (online).

Linki