Maurice de Vlaminck

Maurice de Vlaminck (pseudonim Maurice Devlaeminck; ur. 4 kwietnia 1876 w Paryżu; zm. 11 października 1958 w Rueil-la-Gadelière (Eure-et-Loir) – francuski malarz, ceramik, rytownik, przedstawiciel fowizmu oraz pisarz. Malował portrety, akty, pejzaże, martwe natury oraz ilustrował książki. Jako pisarz opublikował 26 książek w tym powieści, eseje i zbiory wierszy.

André Derain i Maurice de Vlaminck (z prawej) w 1942 roku. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Edmond Julien de Vlaminck, nauczyciel gry na skrzypcach, kompozytor i tenor, syn krawca;
• Matka: Joséphine Caroline Grillet, nauczycielka gry na fortepianie;
• Siostra: Solange de Vlaminck, aktorka;
• Żona: 1) od 1896 (rozwód ok. 1918) Suzanne Berly, 2) ok. 1918 Berthe Combe;
• Dzieci: 3 córki z 1) małżeństwa i 2 córki z 2) małżeństwa.

Życiorys

Maurice de Vlaminck przyszedł na świat 4 kwietnia 1876 w Paryżu przy rue Pierre Lescot, w rodzinie muzyków. Pochodząca z Lotaryngii matka, pianistka i nauczycielka gry na fortepianie, laureatka drugiej nagrody w klasie fortepianu Konserwatorium Paryskiego, Joséphine Caroline Grillet, wychowywała syna w wierze protestanckiej. Ojciec, Edmond Julien de Vlaminck był niewierzącym, niepokornym Flamandem, który emigrował do Francji i uczył gry na skrzypcach. Młodsza siostra Maurice'a zagrała w niemych filmach La vierge du portail (1923) i Bénitou (1922). Dzieciństwo spędzał w Le Vésinet, a w latach 1893–1905 mieszkał w Chatou. Oczywiście rodzice przewidywali dla niego karierę muzyczną. Około siedemnastego lub osiemnastego roku życia odbył praktykę w fabryce rowerów i stał się zapalonym cyklistą. Jednak najbardziej pociągało go malarstwo. Pierwszy obraz namalował około 1893 roku, a w czasie służby wojskowej zaczął pisać.

Po zwolnieniu z wojska zarabiał na utrzymanie jako skrzypek w zespole grającym w lokalach. 18 czerwca 1900 roku spotkał w pociągu André Deraina, z którym odtąd przyjaźnił się do końca życia. Wspólnie wynajęli atelier w Chatou, w obecnym Maison Levanneur. W następnym roku Derain został powołany do służby wojskowej i przyjaciele do 1904 roku utrzymywali kontakt listowy. W tym czasie napisał razem z Fernandem Sernadą powieść o zabarwieniu erotycznym D'un lit dans l'autre (1902), do której ilustracje wykonał André Derain.

Obrazy powstałe między 1903 a 1905 rokiem wykazują wyraźny wpływ impresjonistycznego malarstwa Vincenta van Gogha, co szczególnie widać w obrazie La partie de campagne, w którym malarz zastosował czyste kolory („prosto z tuby”) i wirowe efekty. W 1905 roku zamieszkał z rodziną w Rueil-Malmaison. Tego samego roku wystawił swoje prace w Salonie Niezależnych (fr. Salon des indépendants) oraz pięć obrazów olejnych (La Vallée de la Seine à Marly, La Maison de mon père, Crépuscule, Le Jardin, L'Étang de Saint-Cucufa) w Salonie Jesiennym (fr. Salon d'automne), gdzie swoje prace zaprezentowali także inni przedstawiciele fowizmu m.in. Henri Matisse, André Derain, Georges Braque i Raoul Dufy. Twórczością de Vlamincka zainteresował się handlarz dziełami sztuki Ambroise Vollard, który kupił jego prace i wystawił je w swojej galerii w 1906 roku. Jednocześnie nawiązał kontakt z innym znanym wówczas marszandem, Danielem-Henry Kahnweilerem, co pozwoliło mu zakończyć nocną działalność muzyczną i skupić się na malarstwie. Jako jedyny z grona fowistów nie malował w blasku południowego słońca Francji. Po 1907 roku coraz większy wpływ na twórczość artysty miały dzieła Paula Cézanne'a, co spowodowało, że paleta barw artysty stała się ciemniejsza. Kubistyczne obrazy stanowiły jedynie epizod w twórczości de Vlamincka. W tym okresie zaczął też tworzyć ceramiki. Chociaż był jednym z pierwszych kolekcjonerów sztuki afrykańskiej, nie wpłynęło to na jego sztukę, tak jak w przypadku André Deraina czy Pablo Picassa.

Maurice de Vlaminck, jako ojciec trzech córek, nie został zmobilizowany podczas I wojny światowej. Przydzielono go natomiast do pracy w fabryce w pobliżu Paryża. Po wojnie uwidoczniły się w malarstwie Vlamincka wpływy ekspresjonistyczne. Zredukował paletę barw, pojawiły się jasno-ciemne kontrasty oraz znalazł własny styl, pokrewny postimpresjonizmowi. Zarówno w malarstwie, jak i w pisarstwie podejmował temat niszczącego wpływu człowieka i techniki na naturę.

W 1925 roku zamieszkał w Rueil-la-Gadelière. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej bronił w 1939 roku antysemickie pamflety Louis-Ferdinanda Céline'a. W zamian za obietnicę uwolnienia francuskich więźniów podróżował w listopadzie 1941 roku m.in. razem z Paulem Belmondo, Paulem Landowskim, André Derainem i André Dunoyerem de Segonzac do Niemiec. W swoim domu „La Tourillière” gościł regularnie oficera niemieckiej propagandy (Propagandastaffel) Wernera Lange, którego znał jeszcze z okresu międzywojennego, gdy ten był zastępcą dyrektora muzeum w Berlinie. Werner Lange w książce Les artistes en France sous l'Occupation (Artyści we Francji w czasie okupacji) sugeruje, że Maurice de Vlaminck zamieszany był w czarnorynkowy handel mięsem.

W czerwcu 1942 roku Vlaminck w opublikowanym w czasopiśmie „Comœdia” artykule zatytułowanym Opinions libres… sur la peinture (Wolne opinie… na temat malarstwa) oskarżył Pablo Picassa o doprowadzenie w latach 1900–1930 malarstwa francuskiego „do śmiertelnego impasu, do nieopisanego zamętu”. Artykuł, który ukazał się w czasie retrospektywnej wystawy paryskiej niemieckiego rzeźbiarza Arno Brekera, sprowokował wzburzone odpowiedzi malarzy Jeana Bazaine'a i André Lhote. Kolejne ataki Maurice de Vlaminck podjął 5 września 1942 roku w artykule Sur la peinture… l'invention et le don (O malarstwie…inwencja a dar) oraz w książce Portraits avant décès (Portret przed śmiercią, 1943), w której skrytykował twórczość Edgara Degas'a, Pabla Picassa i Henriego Matisse'a. Po wyzwoleniu Francji oskarżano de Vlamincka o kolaborację z niemieckim okupantem, a Komitet Narodowy Pisarzy (fr. Comité national des écrivains) pozbawił go prawa do publikowania.

Po II wojnie światowej wycofał się w zacisze domu „La Tourillière” w Rueil-la-Gadelière, gdzie zmarł 11 października 1958 roku. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu komunalnym.

Dzieła (wybór)

Pisma (wybór)

• D'un lit à l'autre (1902),
• Tout pour ça (1903),
• Âmes de mannequins (1907),
• Tournants dangereux (1929),
• Le Ventre ouvert (1937),
• Portraits avant décès (1943),
• Paysage et personnages (1953).

Obrazy (wybór)

Dostęp do linków 9.03.2021.

• 1900: Portret ojca Bouju (Portrait du père Bouju), alternatywny tytuł „Mężczyzna z fajką” (L'Homme à la pipe), olej na płótnie, 72 x 48,5 cm, Centrum Pompidou, Paryż, online.
• 1904–1905: Portret Guillaume'a Apollinaire'a, olej na płótnie, 53,98 × 44,45 cm, LACMA, Los Angeles.
• ok.1905: Domy w Chatou (Maisons à Chatou), 81,3 × 101,6 cm, Art Institute of Chicago.
• 1905: Kuchnia (wnętrze) (La Cuisine (Intérieur)), olej na płótnie, 55 x 46 cm, Centrum Pompidou, Paryż, online - inspirowany obrazem „La Chambre à coucher” Vincenta van Gogha (1889, Musée d'Orsay, Paryż).
• 1905: Kobieta w kapeluszu, olej na płótnie, 56,5 x 47,6 cm, National Gallery of Art, Washington, online.
• 1905: Zbieracze ziemniaków (Les Ramasseurs de pommes de terre), Fondation Merzbacher, Küsnacht.
• 1906: Domy w Chatou z czerwonymi drzewami (Maisons à Chatou avec arbres rouges), Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork.
• 1906: Sekwana w Chatou (La Seine à Chatou, olej na płótnie, 81,6 × 101 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, online.
• 1906: André Derain, olej na płótnie, 27 × 22,2 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, online.
• 1906: Różowe drzewa (Les arbres rouges), olej na płótnie, 65 x 81 cm, Centrum Pompidou, Paryż, online.
• 1907–08: Kąpiące się (Les Baigneuses), olej na płótnie, 89 × 116 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork, online.
• 1909: Miasto nad brzegiem jeziora, olej na płótnie, 81,3 x 100,3 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg, online.
• ok.1909: Bougival, olej na płótnie, 73 x 92 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg, online.
• 1910: Topole (Les Peupliers), olej na płótnie, 73 x 92 cm, Centrum Pompidou, Paryż, online.
• ok.1910: Rzeka, olej na płótnie, 60 x 73 cm, National Gallery of Art, Washington, online.
• 1913: Stary port w Marsylii (Le Vieux Port de Marseille), olej na płótnie, 73 x 90,4 cm, National Gallery of Art, Washington, online.
• 1913: Krajobraz w pobliżu Martigues, olej na płótnie, 65,1 × 81,9 cm, Tate Gallery, Londyn, online.
• 1918–20: Carrières-Saint-Denis, olej na płótnie, 73,4 x 92,1 cm, National Gallery of Art, Washington, online.
• 1918–19: W pobliżu Pontoise, olej na płótnie, 81 × 99,7 cm, Art Institute, Chicago, online
• ok.1925–26: Krajobraz z domem na wzgórzu, olej na płótnie, 33 x 41 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg, online.
• ok.1930: Kościół w śniegu (Église sous la neige), Centrum Pompidou, Paryż.
• 1933: Domy kryte strzechą (Les Chaumières), Centrum Pompidou, Paryż.

Ceramika (wybór)

• 1910–20: Wazon (Vase), Centrum Pompidou, Paryż, online.
• 1910–20: Talerz (Assiette), średnica 25 cm, Centrum Pompidou, Paryż, online.

Literatura

• André Mantaigne: „Maurice Vlaminck”, G. Crès, Paryż, 1928.
• Werner Lange: „Les artistes en France sous l'occupation”, Éd. du Rocher, 2015, s. 93–101.

Linki

• Maurice de Vlaminck w: fr.wikipedia.org, online.