Theodor Mundt

Theodor Mundt (ur. 19 września 1808 w Poczdamie; zm. 30 listopada 1861 w Berlinie) – niemiecki pisarz, publicysta i krytyk literacki.

Theodor Mundt
Theodor Mundt.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Żona: od 1839 Clara Müller (pseudonim Luise Mühlbach, 1814–73), pisarka;
  • Dzieci: 2 córki.

Życiorys i twórczość

Theodor Mundt urodził się 19 września 1808 w Poczdamie jako syn urzędnika rachunkowego. Uczęszczał do Joachimsthalsche Gymnasium w Berlinie, gdzie zaprzyjaźnił się z Gustavem Kühnem. Od 1825 roku studiował na uniwersytecie w Belinie prawo, filologię i filozofię. Jego nauczycielami byli m.in. August Boeckh, Karl Lachmann, Friedrich von Raumer, Leopold von Ranke i Hegel. Od 1828 roku kontynuował studia w Halle, a w 1830 doktoryzował się w Erlangen pracą z zakresu filologii klasycznej i retoryki.

Od 1832 roku mieszkał w Lipsku, gdzie był współredaktorem Blätter für litterarische Unterhaltung i członkiem liberalnej, krytycznej wobec władzy opozycji. Po powrocie do Berlina zabiegał o habilitację na uniwersytecie, aby rozpocząć karierę akademicką. Jednak jego starania okazały się bezskuteczne, ponieważ uważano go za przedstawiciela ruchu literackiego Młode Niemcy (Junges Deutschland). To sprawiło, że coraz bardziej poświęcał się pisarstwu. Jego pierwsze próby literackie wykazują wpływ E. T. A. Hoffmanna, Ludwiga Tiecka i Jeana Paula. W pismach Mundta z lat 30-tych zanikały granice między nowelistyką, rozważaniami filozoficznymi, krytyką literacką, religijną i społeczną oraz politycznym apelem (Moderne Lebenswirren, [Zawirowania współczesnego życia], 1834). Poprzez utrzymaną w duchu Henriego de Saint-Simona powieści Madonna, Unterhaltungen mit einer Heiligen (Madonna, rozmowy ze świętym, 1835), która była zdecydowanie antykatolicka i prowokacyjnie odnosiła się do „przywrócenia ciała”, Theodor Mundt znalazł się w kręgu zainteresowania cenzury federalnej i stanowej. W Prusach wszystkie jego pisma zostały zakazane. W postanowieniu przeciwko Młodym Niemcom z 10 grudnia 1835 roku uznano go za jednego z głównych przedstawicieli rzekomo niemoralnej, antyreligijnej i wrogiej państwu szkoły. Po długotrwałych dyskusjach z berlińską cenzurą podróżował w 1837/38 po Francji, Anglii i Szwajcarii, co odzwierciedlił m.in. w książce Spaziergänge und Weltfahrten (Spacery i podróże po świecie, 1838/39). W czasie pobytu w Hamburgu nawiązał kontakt z wydawnictwem Verlag Hammerich, w liberalnej duńskiej Altonie, aby potajemnie tam publikować. W 1839 roku nie powiodła się kolejna próba habilitacji w Berlinie. Dzięki wsparciu żony został zrehabilitowany przez rząd pruski i zniesiono cenzurę na jego pisma, ale musiał wyrzec się poprzednich poglądów. Dzięki pośrednictwu Friedricha Wilhelma Josepha von Schellinga został w 1842 roku Privatdozentem na fakultecie filozoficznym na uniwersytecie w Berlinie. W 1848 roku był przez krótki czas profesorem literatury i historii na uniwersytecie we Wrocławiu. Od 1850 roku pracował wprawdzie nadal jako nauczyciel akademicki, przeważnie jednak jako bibliotekarz na uniwersytecie w Berlinie. Po sporze z głównym bibliotekarzem Georgiem Heinrichem Pertzem przeniesiono go w 1853 roku na wcześniejszą emeryturę.

Czasopisma i almanachy Mundta (Literarischer Zodiakus, 1835/36; Dioskuren für Kunst und Wissenschaft, 1836/37; Der Delphin, 1838/39; Der Freihafen, 1838-11; Der Pilot, 1840-43) wykazywały ambicje naukowe, ale w większości działały przez krótki okres, co wynikało z dużej konkurencji i cenzury. Nowele i powieści Mundta wzbudzają dzisiaj jedynie zainteresowanie kulturalno- i literacko-historyczne. Dokumentują one przedrewolucyjną technikę łączenia niejednorodnych typów tekstów, form dyskursu i tematów, która częściowo wywodzi się z poetyki niemieckiego romantyzmu. Nawet współcześni krytycy wątpili w żywotność tego „hybrydowego gatunku poezji i rozumowania” (Ludwig Wihl, 1838). Większym zainteresowaniem cieszą się jego reportaże z podróży i obrazy z życia kulturalnego, jak również pisma biograficzne (Charlotte Stieglitz, Ein Denkmal, 1835). Poklasku nie znalazły też zbyt obszerne i duszące się w historiograficznej masie powieści historyczne (Thomas Müntzer, 3 tomy, 1841; Graf Mirabeau, 4 tomy, 1858; Robespierre, 3 tomy, 1859). Cenione jako dokument przedmarcowej literatury i historiograficznej teorii są Die Kunst der deutschen Prosa (Sztuka niemieckiej prozy, 1837), Geschichte der Literatur der Gegenwart vom Jahre 1789 bis zur neuesten Zeit (Historia literatury współczesnej od roku 1789 do czasów najnowszych, 1842) oraz Ästhetik (Estetyka, 1845).

Theodor Mundt zmarł 30 listopada 1861 w Berlinie, w wieku 53 lat i pochowano go na cmentarzu Alter St.-Matthäus-Kirchhof w Schönebergu (Berlin-Schöneberg). Grób się nie zachował.

Pisma (wybór)

  • Die Einheit Deutschlands in politischer und ideeller Entwickelung. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1832.
  • Moderne Lebenswirren. Briefe und Zeitabenteuer eines Salzschreibers. Reichenbach, Leipzig 1834.
  • Madonna. Unterhaltungen mit einer Heiligen. Reichenbach, Leipzig 1835.
  • Charaktere und Situationen. Vier Bücher, Novellen, Skizzen, Wanderungen auf Reisen und durch die neueste Literatur. 2 tomy, Schmidt & Cossel, Wismar, Leipzig 1837.
  • Die Kunst der deutschen Prosa. Aesthetisch, literargeschichtlich, gesellschaftlich. Veit und Comp., Berlin 1837.
  • Spaziergänge und Weltfahrten. 3 tomy, Hammerich, Altona 1838–1839.
  • Heine, Börne und das sogenannte Junge Deutschland. Bruchstücke. 1.-9. W: Der Freihafen. Altona, 1840, Heft 4, s. 182–274.
  • Thomas Müntzer. Ein deutscher Roman. Hammerich, Altona 1841.
  • Carmela oder die Wiedertaufe. Ein Roman. Kius, Hannover 1844.
  • Aesthetik. Die Idee der Schönheit und des Kunstwerks im Lichte unserer Zeit. M. Simion, Berlin 1845.
  • Dramaturgie oder Theorie und Geschichte der dramatischen Kunst. 2 tomy, M. Simion, Berlin 1848.
  • Die Matadore. Ein Roman aus der Gegenwart. 2 tomy, Brockhaus, Leipzig 1850.
  • Niccolò Machiavelli und der Gang der europäischen Politik. Leipzig 1851.
  • Geschichte der Literatur der Gegenwart. Vorlesungen. Von dem Jahre 1789 bis zur neuesten Zeit. Simion, Leipzig 1853.
  • Geschichte der deutschen Stände nach ihrer gesellschaftlichen Entwickelung und politischen Vertretung. Berlin 1854.
  • Pariser Kaiser-Skizzen. 2 tomy, Janke, Berlin 1857.
  • Italienische Zustände. Druga część: Rom und Pius IX. Otto Janke, Berlin 1859.

Literatura

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.