Susanne von Klettenberg

Susanne Katharina von Klettenberg (właściwie Susanna Katharina Seiffart von Klettenberg; ur. 19 grudnia 1723 we Frankfurcie nad Menem; zm. 13 grudnia 1774 tamże) – niemiecka diakonisa luterańska i pisarka religijna.

Genealogia

Ojciec Remigius Seiffart von Klettenberg (1693–1766), dr medycyny, lekarz, radca miejski, ławnik i burmistrz, członek towarzystwa Zum Frauenstein we Frankfurcie, syn dr prawa Johanna Erasmusa (tytuł szlachecki 1671, 1657-1716) i Anny Cathariny Briem; matka Susanna Margaretha (1687–1756), córka dr medycyny Johanna Philippa Jordisa we Frankfurcie i Susanne de Neufville; rodzeństwo siostry Marianne Franziska (1725–65) i Maria Magdalena (1726–68); – panna.

Życiorys

Szósta księga Wyznania pewnej pięknej duszy (Bekenntnisse einer schönen Seele) powieści Lata nauki Wilhelma Meistra (Wilhelm Meisters Lehrjahre, 1795/96) Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832) odzwierciedla sposób myślenia i wypowiedzi Susanne von Klettenberg, przyjaciółki matki Goethego. To przedstawienie powstało, jak sam Goethe napisał w 8 księdze Zmyślenie i prawda (Dichtung und Wahrheit, 1811-1833) na podstawie rozmów i listów Susanne von Klettenberg.

W młodości Susanne von Klettenberg często chorowała. Brała udział w towarzyskim życiu miasta oraz uczyła się, w szczególności języka francuskiego i czytała liczne pisma. Zawarte w 1742 r. zaręczyny z prawnikiem frankfurckim Johannem Danielem Olenschlagerem (1711–78) zerwała w 1747 roku. Odtąd zwróciła się całkowicie ku życiu religijnemu, ale pozostawała w sprzeczności z panującą ortodoksją. Również nie odpowiadał jej system nawrócenia pietystów z Halle. Od 1751 r. dzięki prawnikowi i pisarzowi Friedrichowi Karlowi von Moserowi (1723–1798) poznała myśli przywódcy herrnhutów Nikolausa Ludwiga von Zinzendorfa (1700–1760). W 1754 r. Moser opublikował tom esejów Der Christ in der Freundschaft, w którym znalazło się 5 artykułów Susanne von Klettenberg. W 1757 r. doświadczyła decydującego przełomowego przeżycia religijnego: Chrystus objawił się jej jako "dla mnie ukrzyżowany". Stała się "herrnhucką siostrą", choć formalnie nie należała do tego zboru. W 1767 r. założyła we własnym domu małą klasztorną celę, w której zamieszkała.

W 1768 r., po śmierci młodszej siostry odnowiły się u niej dawne dolegliwości płucne. W tym czasie często przechadzała się z 19-letnim Goethe, który wrócił chory z Lipska. Oboje znajdowali się pod opieką lekarza dr. Metza. Goethe i Susanne von Klettenberg czytali razem religijne i mistyczno-kabalistyczne prace, m.in. Opus mago-cabalisticum et theosophicum Georga von Wellinga (1652-1727) i prowadzili wspólne studia alchemiczne. Dzięki Goethemu poznała Johanna Caspara Lavatera (1741–1801), z którym spotkała się w 1774 r. we Frankfurcie. W tym samym roku Goethe zadedykował jej wiersz Sieh in diesem Zauberspiegel …. Dzięki jej namowie Sebastian Friedrich Trescho (1733–1804) napisał "biblię życia" pt. Die Kunst glücklich zu leben, als eine Wochenschrift zur Erbauung abgefaßt (1765).

Na jej literacką twórczość przypada 5 moralno-religijnych esejów i pewna liczba wierszy religijnych. Neue Lieder von Fräulein von Klettenberg (1756) utrzymane są w tradycji barokowych pieśni kościelnych.

Dzieła (wybór)

• Philemon oder das Buch von der Freundschaft in Christo, 1741.
• Reliquien der Fraülein Susanna Catharina von Klettenberg, nebst Erl. zu d. Bekenntnissen e. schönen Seele von J[ohann] M[artin] Lappenberg, 1849.
• Der Christ und die Freundschaft, 1754.
• Neue Lieder, 1756.
• Die schöne Seele. Bekenntnisse, Schriften und Briefe der Susanne Katharina von Klettenberg. Heinrich Funck, (Hrsg.), 1911.

Literatura

• Detlev Lüders: Klettenberg, Susanna Katharina von w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 12, Duncker & Humblot, Berlin 1980, s. 54.
• Markus Britsch: Susanne von Klettenberg w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 4, Bautz, Herzberg 1992, s. 48–51.