Olaf Scholz
Olaf Scholz (ur. 14 czerwca 1958 w Osnabrück) – niemiecki polityk (SPD) i prawnik. Od 8 grudnia 2021 jest nowym kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec. Poprzednio był od maja do października 2001 r. senatorem w Hamburgu, od listopada 2007 do października 2009 ministrem pracy i spraw społecznych, od marca 2011 do marca 2018 pierwszym burmistrzem Hamburga, jak również wicekanclerzem i ministrem finansów Republiki Federalnej Niemiec.
Od kwietnia 2000 do czerwca 2004 oraz od listopada 2009 do marca 2018 był przewodniczącym Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) w Hamburgu, od października 2002 do marca 2004 pełnił funkcję generalnego sekretarz SPD, jak również od listopada 2009 do grudnia 2019 jej wiceprzewodniczącego. Po ustąpieniu Martina Schulza kierował od lutego do 22 kwietnia 2018 partią komisarycznie.
 |
| Olaf Scholz (2023). Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Gerhard Scholz;
- Matka: Christel z domu Grünewald;
- Rodzeństwo: Jens Scholz (* 1959) , anestezjolog, od 2009 przewodniczący zarządu Universitätsklinikums Schleswig-Holstein, Ingo Scholz (* 1961) pracuje w branży IT;
- Żona:od 1998 Britta Ernst, członkini SPD.
Biografia
Rodzina, studia i zawód
Olaf Scholz urodził się 14 czerwca 1958 r. w Osnabrücku jako najstarszy z trzech synów ówczesnego przedstawiciela handlowego Gerharda Scholza j jego żony Christel z domu Grünewald. Rodzice jego pracowali w przemyśle tekstylny, ojciec doszedł do kierowniczych stanowisk w różnych przedsiębiorstwach tekstylnych. Scholz wyrastał początkowo w Osnabrücku, następnie w Hamburg-Rahlstedt. Olaf Scholz został ochrzczony i konfirmowany w Christianskirche w Hamburgu. Później wystąpił z Kościoła ewangelickiego, odtąd pozostaje bezwyznaniowy i jest pierwszym bezwyznaniowym kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec. Jednakże podkreśla wysoką wartość społeczną jaką przedstawia dla niego kościół i chrześcijaństwo, ponieważ ukształtowały one kulturę Niemiec.
Po ukończeniu szkoły podstawowej uczęszczał do Gymnasium Am Heegen, gdzie zdał maturę w 1977 roku. Od 1978 r. studiował prawo na uniwersytecie w Hamburgu. Po zdanym w 1984 r. egzaminie odbył do lipca 1985 r. szesnastomiesięczną służbę cywilną (służbę zastępczą) w domu opieki.
Od 1985 r. pracował jako adwokat. Jest partnerem kanzelarii prawniczej Zimmermann, Scholz und Partner w Hamburgu, do wyboru w 1998 r. do Bundestagu specjalizował się w prawie pracy i od 1990 r. do 1998 r. był syndykiem w Zentralverband der deutschen Konsumgenossenschaften (Centralne Stowarzyszenie Niemieckich Spółdzielni Konsumenckich). Od 2018 r. posiada niewielkie udziały w dzienniku „taz”.
Olaf Scholz ożenił się w 1998 r. z Brittą Ernst, z którą mieszka od 2017 r. w wynajmowanym mieszkaniu przy placu Alten Markt w Poczdamie. Czytanie literatury popularnonaukowej należy do jego ulubionych zajęć.
Kariera partyjna
Młody socjalista i kontakt z SED
Olaf Scholz już jako gimnazjalista został w 1975 r. członkiem młodzieżowej organizacji SPD Juso (Jungsozialistinnen und Jungsozialisten in der SPD, pol. Młode socjalistki i młodzi socjaliści SPD) . Od 1982 do 1988 r. był zastępcą przewodniczącego Juso, od 1989 do 1989 dodatkowo wiceprezydentem International Union of Socialist Youth (Międzynarodowa Unia Młodych Socjalistów ). W tym czasie wspierał Freudenberger Kreis ( marksistowskie skrzydło Staatsmonopolistischer Kapitalismus (SMK) studenckich grup Juso-Hochschulgruppen oraz czasopismo „spw” i w artykułach reklamował przezwyciężenie ekonomii kapitalistycznej. Krytykował w nich agresywne i imperialistyczne NATO, Republikę Federalną Niemiec jako „twierdzę europejską wielkiego kapitalizmu”, jak również społeczno-liberalną koalicję, która przedkłada utrzymanie władzy ponad każdą formę treściwej debaty”.
 |
| Olaf Scholz na kongresie Juso (1984). Źródło: Wikimedia Commons |
Dokumenty Stasi wskazują, że Scholz jako zastępca przewodniczącego Juso utrzymywał ścisłe kontakty z funkcjonariuszami DDR. Między 1983 a 1988 dziewięć razy odwiedził DDR, prowadził tam rozmowy polityczne, występował jako mówca na imprezach publicznych i brał udział w organizowanym przez SED/FDJ międzynarodowych obozach młodzieżowych. 4 stycznia 1984 r. podróżował z delegacją Juso do DDR, gdzie przyjęty został przez sekretarza komitetu centralnego SED Egona Krenza i Herbert Häbera. Ostatniego dnia delegacja prowadziła rozmowę w Instytucie ds. Polityki Międzynarodowej i Gospodarki.Zgodnie z informacją na ten temat członkowie Juso „nie postawili prowokacyjnych pytań”, lecz raczej ogłosili, że obraz NRD w mediach NRF musi ulec poprawie. W 1987 Scholz wystąpił jako wiceprzewodniczący Juso na manifestacji pokojowej na rzecz rozbrojenia enerdowskiej organizacji młodzieżowej FDJ w Wittenberdze. W 1988 r. delegacja Juso pod przewodnictwem Scholza zapewniła swoich partnerów z FDJ, "że prawdziwych wrogów pokoju należy szukać (...) w kompleksie wojskowo-przemysłowym USA", a także w frakcji prawicowej koalicji partii CDU/CSU. SED uważała Scholza za ważnego sojusznika w walce przeciw NATO. Z drugiej strony doniesienia medialne, że Państwowa Służba Bezpieczeństwa przez lata szpiegowała go na Zachodzie, są fałszywe.
Kariera w SPD
Olaf Scholz był od 1994 do 2000 r. przewodniczącym partii SPD w okręgu Altona. Od 2000 do 2004 r. oraz od 6 listopada 2009 do 24 marca 2018 r. był przewodniczącym SPD w Hamburgu. W latach 2001–2019 pełnił różne funkcje w zarządzie SPD, m.in. od 20października 2002 do 21 marca 2004 r. był generalnym sekretarzem SPD. Po ustąpieniu Gerharda Schrödera z funkcji przewodniczącego SPD również Scholz zrezygnował z zajmowanego stanowiska.
W listopadzie 2009 r., krótko po wyborach do Bundestagu w 2009 r., wybrano go na zjeździe SPD na jednego z czterech zastępców przewodniczącego SPD. Stanowisko to powierzono mu także w grudniu 2011, w listopadzie 2013, w grudniu 2015 i w grudniu 2017 roku. Po bezskutecznym kandydowaniu w 2019 r. na przewodniczącego SPD, nie ubiegał się już o stanowisko federalnego zastępcy przewodniczącego partii.
Po ustąpieniu Martina Schulza objął 13 lutego 2018 r. na podstawie postanowienia prezydium partii jako najstarszy służbą zastępca przewodniczącego partii komisaryczne przewodnictwo partii SPD. Jednocześnie prezydium nominowało przewodniczącą frakcji Andreę Nahles na regularnego następcę. Istniały prawne i polityczne zastrzeżenia co do jej natychmiastowego mianowania na pełniącą obowiązki lidera partii. Komisaryczne przewodnictwo Scholza skończyło się po wyborze Nahles na przewodniczącą partii 22 kwietnia 2018 roku.
W czerwcu 2019 r., po ustąpieniu Andrei Nahles, zrezygnował z kandydowania na przewodniczącego partii. Wyjaśnił, że nie jest możliwe jednoczesne sprawowanie funkcji ministra finansów RFN i przewodniczącego partii. Jednak w sierpniu poinformował, że jednak chce kandydować na przewodniczącego partii, w duecie z Klarą Geywitz. Uzasadnił to tym, że wielu z tych , których uważał za odpowiednich na to stanowisko nie kandydowało i wynikającą z tego odpowiedzialnością. Team Klara Geywitz i Olaf Scholz przegrał jednak z parą Saskia Esken i Norbert Walter-Borjans, którzy 30 listopada 2019 r. zostali nowymi przewodniczącymi SPD.
10 sierpnia 2020 r. Olaf Scholz został oficjalnym kandydatem SPD na kanclerza w wyborach do Bundestagu w 2021 roku. W tym czasie był ulubionym politykiem SPD, ale kontrowersyjnym dla frakcji lewicowej partii. W przeprowadzonym 9 maja 2021 r. online zjeździe SPD otrzymał 96,2 % oddanych głosów jako proponowany kandydat na kanclerza. 26 września 2021 r. SPD wygrała wybory, a Olaf Scholz uzyskał mandat do Bundestagu z okręgu wyborczego Potsdam – Potsdam-Mittelmark II – Teltow-Fläming II.
Członek Bundestagu
Olaf Scholz był od 1998 do 2001 i od 2002 do 10 marca 2011 r. członkiem Bundestagu. W komisji śledczej ds. afery wizowej przewodził frakcji SPD.
13 października 2005 r. został przywódcą frakcji SPD w Bundestagu. Funkcję tę pełnił do nominacji na ministra pracy i spraw społecznych, co nastąpiło 21 listopada 2007 roku. Jego następcą został Thomas Oppermann. Poza tym do chwili wejścia do rządu należał do Parlamentarnego Zespołu Nadzoru (niem. Parlamentarisches Kontrollgremium, PKGr), który nadzoruje pracę federalnych służb wywiadowczych.
22 października 2009 r. parlamentarna frakcja SPD wybrała go na jej nowego zastępcę przewodniczącego. Z funkcji tej zrezygnował 10 marca 2011 r. wraz z oddaniem mandatu poselskiego, po tym jak trzy dni wcześniej został wybrany na burmistrza Hamburga, którą to funkcję pełnił do 2018 roku.
Wraz z utworzeniem parlamentarnej koalicji CDU, CSU i SPD (czwarty gabinet Angeli Merkel) został 14 marca 2018 r. ministrem finansów i zastępcą kanclerza. Wcześniej negocjował dla SPD umowę koalicyjną.
W początkowej fazie pandemii koronawirusa uwagę zwróciło stwierdzenie Scholza, że państwo złagodziło wywołane przez nią ograniczenia gospodarcze „pomocą wartą miliardy, aby wszyscy - firmy, pracownicy, rodziny - przeszli przez ten trudny czas bez szwanku”. Wypracowany w marcu 2020 r. pierwszy pakiet pomocy przewidywał między innymi 3,5 miliarda euro na znalezienie szczepionki, 50 miliardów euro dla małych i indywidualnych przedsiębiorców oraz 100 miliardów euro dla fundacji stabilizacji gospodarki.
W kontekście ogłoszonej w czerwcu 2020 r. niewypłacalności firmy Wirecard AG, dostawcy usług finansowych i technologii, Scholz znalazł się pod ostrzałem krytyki. Po poważnych uchybieniach ze strony Federalnego Urzędu Nadzoru Finansowego (BaFin), krytycy uważali, że Federalne Ministerstwo Finansów jest odpowiedzialne za kontrolowanie BaFin. 29 stycznia 2021 r. Olaf Scholz ogłosił, że chce na nowo obsadzić stanowisko prezesa w BaFin i zainicjował tam reformy.
Na szczycie G7 w St Ives w 2021 r. państwa członkowskie zgodziły się w czerwcu 2021 r. na zaproponowany przez Scholza światowy podatek minimalny w wysokości przynajmniej 15 % dla przedsiębiorstw działających międzynarodowo, po tym jak przekonał prezydenta USA Joe Bidena do minimalnego opodatkowania.
Również w czerwcu 2021 r. zlecił Federalnemu Centralnemu Urządowi Podatkowemu (niem. Bundeszentralamt für Steuern) zakup informacji o potencjalnych przestępcach podatkowych z Dubaju. Dane dotyczące kilku milionów podatników zawierają informacje o aktywach ukrywanych przed organami podatkowymi w Dubaju i mają być wykorzystywane do wykrywania znaczących przestępstw podatkowych w różnych krajach związkowych Niemiec.
Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec (od 2021)
Z wyborów do Bundestagu 26 września 2021 r. SPD wyszła zwycięsko z Scholzem jako kandydatem na kanclerza. Następnie SPD zawiązała koalicję z Zielonymi i FDP. Gabinet Olafa Scholza na początku okresu legislacyjnego składał się z równej liczby kobiet i mężczyzn. 8 grudnia wybrano Olafa Scholza większością głosów na kanclerza RFN. Jest dziewiątym kanclerzem RFN i pierwszych bezwyznaniowym.
Po rosyjskim ataku na Ukrainę Olaf Scholz zwrócił się wieczorem 24 lutego 2022 r. w przemówieniu telewizyjnym do narodu niemieckiego. 27 lutego 2022 r. ogłosił na posiedzeniu Bundestagu zmianę niemieckiej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa narodowego. Bezpośrednio po tym jego rząd zatwierdził wydanie dodatkowych 100 miliardów na obronność.
W październiku 2022 r., powołując się na swoje uprawnienia do wydawania dyrektyw, Scholz zdecydował, po tym jak Zieloni i FDP nie zgodzili się w kwestii stopniowego wygaszania elektrowni atomowych lub przedłużenia okresu ich eksploatacji, że wszystkie (trzy) ostatnie czynne elektrownie jądrowe w Niemczech pozostaną w eksploatacji po 31 grudnia 2022 r. najdłużej do 15 kwietnia 2023 roku.
Olaf Scholz był krytykowany z powodu niezdecydowanej postawy wobec kwestii dostarczania broni na Ukrainę. Ukazywał dobre intencje, tylko po to, by później użyć/znaleźć/wymyślić każdy możliwy powód, aby je opóźnić lub im zapobiec. Wall Street Journal, międzynarodowa prasa, w tym także polskie media, również wielokrotnie atakowały Scholza za jego politykę wobec Ukrainy.
We wrześniu 2023 r., w obliczu ponownego kryzysu uchodźczego w Europie, Scholz zdecydował, że sprzeciw jego partnera koalicyjnego Zielonych wobec unijnego rozporządzenia w sprawie kryzysu azylowego (które jest częścią reformy Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego (CEAS)) nie będzie już wspierany przez niemiecki rząd.
Stanowisko polityczne
Olaf Scholz zaliczany jest obecnie raczej do prawicowej frakcji SPD.
Rosja
Jako federalny minister finansów przez długi czas bronił budowę rurociągu Nord Stream 2, który we wrześniu 2020 r. określił jako czysto prywatny projekt. Sprzeciwił się sankcjom, dodając, że Niemcy nie uzależniają się od Rosji poprzez gazociąg, który doprowadzi rosyjski gaz do Europy Zachodniej. Gazowe zaopatrzenie Niemiec jest „bardzo zdywersyfikowane”. Dopiero jako kanclerz określił gazociąg jako inwestycję prywatną, niezależną od aktualnych stosunków do Rosji. Zieloni, partner koalicyjny SPD, krytykowali tę jego wypowiedź. W obronie byłego kanclerza Niemiec Schrödera powiedział: „Gerhard Schröder ma wielkie zasługi dla naszego kraju. Co teraz robi w swoim życiu zawodowym, nie jest kwestią, którą dyskutowalibyśmy podczas posiedzeń zarządu SPD. Dopiero dwa dni przed rosyjskim atakiem na Ukrainę wstrzymał proces zatwierdzania gazociągu 22 lutego 2022 r., po tym jak Rosja uznała samozwańcze „republiki ludowe” Doniecka i Ługańska. Żądanie dostarczenia czołgów dla Ukrainy spotkało się w 2022 r. kilka razy z jego odmową. W rządzie i z Marie-Agnes Strack-Zimmermann, przewodniczącą Komisji Obrony Bundestagu, pojawiły się w 2023 r. rozbieżne oświadczenia dotyczące konfliktu na Ukrainie.
Polityka społeczna
Podczas rządów Gerharda Schrödera (1998-2005) popierał jego politykę reform i zaliczany był do kręgu jego popleczników. W marcu 2003 r. Olaf Scholz określił plan reform niemieckiego systemu opieki społecznej oraz rynku pracy „Agendy 2010” jako „politykę socjaldemokratyczną”, a także „rozsądną, wyważoną, a zatem również dopuszczalną”. Jako minister pracy w wielkiej koalicji 2005-2009 odegrał kluczową rolę w podniesieniu wieku emerytalnego do 67 lat. W 2007 r. Scholz chciał trzymać się bardziej rygorystycznych zasad racjonalności w kwestii bezrobocia i odrzucił żądania lewego skrzydła SPD dotyczące ogólnego podniesienia standardowych stawek dla bezrobotnych (Hartz-IV-Regelsätze). W tym czasie Scholz deklarował, że chce bronić rdzenia reform Agendy 2010 przed krytyką ze strony związków zawodowych i własnej bazy partyjnej.
W 2021 r. sprzeciwił się propozycjom Ministerstwa Gospodarki kierowanego przez CDU, aby podnieść wiek emerytalny do 68 lat. Wezwał również do ustabilizowania poziomu emerytury na poziomie 48% do 2040 r., a nie tylko do 2025 r., jak to miało miejsce do tej pory, przy pomocy dotacji podatkowych. Scholz skomentował: „Jeśli w Niemczech jest wiele miejsc pracy z przyzwoitymi zarobkami, emerytura jest bezpieczna”.
Polityka rodzinna
Jako sekretarz generalny opowiadał się w 2002 r. za rozbudową opieki całodziennej dla dzieci. W szczególności co piąte dziecko poniżej trzeciego roku życia powinno otrzymać miejsce w żłobku, a całodzienne szkoły powinny zostać rozbudowane. Podczas pandemii koronawirusa domagał się w maju 2020 r. jednorazowej wypłaty dla rodziny w wysokości 300 euro na dziecko.
Płaca minimalna
Po tym, jak w 2003 r. razem z SPD wystąpił o wprowadzenie ogólnokrajowej płacy minimalnej w wysokości ok. 6,50 euro i jego partii nie udało się to z powodu sprzeciwu CDU, opowiadał się od 2007 r. jako minister pracy za wprowadzeniem płacy minimalnej w gałęziach przemysłu, w których umożliwiała to ustawa „Arbeitnehmer-Entsendegesetz” (AEntG). Podczas rozmów koalicyjnych w 2017 r. na Jamajce domagał się podniesienia płacy minimalnej do 12 euro. W 2021 r. ponownie podniósł kwestię podwyżki płacy minimalnej do 12 euro, która ostatecznie została podniesiona do tej kwoty w październiku 2022 roku. Płaca minimalna dotyczy wszystkich pracowników zatrudnionych na terenie Niemiec, w tym obcokrajowców i pracowników sezonowych.
Polityka gospodarcza i finansowa
Od kilku lat Olaf Scholz żąda wprowadzenia podatku od transakcji finansowych. Eksperci krytykują ten pomysł, twierdząc, że dotknie to przede wszystkim drobnych akcjonariuszy. W grudniu 2019 r. forsował wprowadzenie tego podatku w Unii Europejskiej. Zgodnie z projektem, opodatkowaniu mają podlegać zakupy akcji spółek o wartości co najmniej miliarda euro. Hermann-Josef Tenhagen skrytykował tę wersję podatku transakcyjnego, ponieważ jego idea, polegająca na wyższym opodatkowaniu bogatszych, zostałaby w rzeczywistości odwrócona. W 2020 r. ekspertyza zlecona przez niemiecki rząd Instytutowi Gospodarki Światowej (niem. Kiel Institut für Weltwirtschaft) potwierdziła krytykę Tenhagena w tym zakresie.
Od 2018 r. Olaf Scholz zabiega o wprowadzenie globalnego podatku minimalnego, aby zapobiec coraz niższym stawkom podatkowym na całym świecie. Latem 2021 r. 131 krajów pod patronatem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD), organizacji krajów uprzemysłowionych, wstępnie zgodziło się na porozumienie, a na początku lipca 2021 r. zgodziły się kraje G20. Porozumienie zostało w dużej mierze przypisane pracy Scholza.
Polityka środowiskowa i klimatyczna
We wrześniu 2019 r. Olaf Scholz wynegocjował w roli lidera SPD pakiet klimatyczny, który chwalił jako „wielki sukces”, podczas gdy klimatolodzy niemal jednogłośnie skrytykowali wynik jako niewystarczający. W 2020 r. zaproponował rządowi amerykańskiemu promowanie terminali skroplonego gazu ziemnego w północnych Niemczech w zamian za porzucenie sprzeciwu wobec gazociągu Nord Stream 2.
Znowelizowana ustawa o ochronie klimatu przedstawiona rządowi przez Svenję Schulze i Olafa Scholza przewiduje redukcję emisji CO2 o 65% do 2030 r., redukcję o 88% do 2040 r. i neutralność klimatyczną do 2045 r.
W maju 2021 r. zaproponował utworzenie międzynarodowego klubu klimatycznego, który służyłby wypracowaniu wspólnych minimalnych standardów w zakresie polityki klimatycznej i skoordynowanego postępowania. Ponadto wśród członków powinny obowiązywać jednolite zasady dotyczące rozliczania emisji CO2.
Pisma
- Hoffnungsland. Eine neue deutsche Wirklichkeit. Hoffmann und Campe Verlag, Hamburg 2017, ISBN 978-3-455-00113-6.
Literatura
- Lars Haider: Olaf Scholz. Der Weg zur Macht. Klartext, Essen 2021, ISBN 3-8375-2489-2.
- Mark Schieritz: Olaf Scholz. Wer ist unser Kanzler? S. Fischer, Frankfurt a. M. 2022, ISBN 978-3-10-397158-3.
- Oliver Schröm, Oliver Hollenstein: Die Akte Scholz. Der Kanzler, das Geld und die Macht. Ch. Links Verlag, Berlin 2022, ISBN 978-3-96289-177-0.