Samuel Lublinski

Samuel Lublinski (ur. 18 lutego 1868 w Piszu (niem. Johannisburg) na Mazurach (wówczas Prusy Wschodnie, niem. Ostpreußen); zm. 26 grudnia 1910 w Weimarze) – niemiecki pisarz, historyk literatury, krytyk i filozof religii. Uważany jest za pioniera socjologii literatury w Niemczech. (wyznanie mojżeszowe)

Samuel Lublinski
Samuel Lublinski.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Nathan, handlarz zbożem; matka N. N.; siostra Ida (1862–1942), etnolożka i badaczka religii; – kawaler.

Życiorys i twórczość

Samuel Lublinski dopiero jako dwunastolatek rozpoczął naukę w gimnazjum w Królewcu, którą potem kontynuował w kilku prowincjonalnych gimnazjach. Jednak zmuszony został do przerwania nauki przed maturą z powodu konfliktów z nauczycielami i współuczniami z powodu ukształtowanego poczucia sprawiedliwości i niepohamowanego temperamentu.

Dopiero w 1887, kiedy rozpoczął pracę w antykwariacie Leo Olschkiego w Weronie, który później przeniesiony został do Wenecji, rozpoczął systematycznie studiować historię i filozofię. Także jego pierwsze prace poetyckie, które później zniszczył, powstały we Włoszech. W 1892 r. wrócił do Niemiec, pracował jako księgarz w Heidelbergu, ale w 1895 r. zrezygnował ostatecznie z tego zawodu. Przeprowadził się do Berlina, gdzie próbował swoich sił jako publicysta. Już pierwsze artykuły i recenzje zdradzały szeroki zakres jego zainteresowań. Pisał o kwestiach politycznych i społecznych, jak również o teatrze i literaturze, a od 1897 r. zasadniczą stała się dla niego "kwestia żydowska". Uwagę zwrócił na niego Theodor Herzl (1860–1904) i uczynił go współpracownikiem swojego czasopisma Die Welt. Samuel Lublinski stał się gorliwym agitatorem syjonizmu, ale od początku reprezentował własne jego pojmowanie, dążył przede wszystkim do kulturowo-politycznej odnowy i już w 1899 r. wyznał, że jest tylko "filosyjonistą", a nie "czystej krwi Żydem". Jego pierwsza książka Jüdische Charaktere bei Grillparzer, Hebbel und Otto Ludwig (Żydowski charakter u Grillparzera, Hebbela i Otto Ludwiga, 1899), w której z poetyckiego znaczenia żydowskich postaci wywodził elementy pewnego judaistycznego charakteru narodowego, odzwierciedla tą ambiwalentną postawę. Zerwanie z Herzlem stało się nieuchronne i od 1901 r. przyznawał się ponownie do asymilacji. Krótki syjonistyczny okres znalazł oddźwięk w wielu pismach Lublinskiego. Jego liczne artykuły inspirowały go w późniejszych pracach związanych z filozofią religii, które analizowały stosunek między judaizmem a chrześcijaństwem.

Jego pierwsza wielka literacka praca Litteratur und Gesellschaft (Literatura i społeczeństwo, 1899/1900), która w czterech tomach przedstawia rozwój literatury od wczesnego romantyzmu do końca XIX stulecia, uważana jest za pierwsze socjologiczne rozważanie literatury w niemieckim obszarze językowym. Swoją metodę, która powołuje się na społeczny byt czasu przejawiający w najróżniejszych formach pojawienia się twórczej świadomości, kontynuował potem w Die Bilanz der Moderne (Bilans moderny, 1904) i Ausgang der Moderne (Schyłek moderny, 1909). Obie książki dzięki jasnej analizie i jednoznacznym osądom są do dzisiaj dziełami sztandarowymi dotyczącymi naturalizmu i neoromantyzmu. Pewność jego opinii jako krytyka literackiego potwierdza także jego recenzja z 1902 r. powieści Thomasa Manna Buddenbrooks – Verfall einer Familie (Buddenbrookowie : dzieje upadku rodziny). Z tej recenzji Thomas Mann cytuje: "Ta książka z czasem uzyska na znaczeniu i będzie czytana przez następne pokolenia."

Między 1901 a 1910 r. napisał sześć tragedii, ale nie dożył premiery żadnej z nich. Tylko Kaiser und Kanzler (1910) została wystawiona w lutym 1913 r. w Heidelbergu. Rola Lublinskiego w wykształceniu pewnej neoklasycystycznej teorii dramatu, którą dyskutował z Paulem Ernstem (1866–1933), Otto Stoesslem (1875–1936) i Wilhelmem von Scholzem (1874–1969), nie została dotąd właściwie doceniona.

Samuel Lublinski często był uwikłany w waśnie literackie, i tak w pismach Der Polizeileutnant in der Literatur, eine Abwehr gegen Arno Holz (1904) i Holz und Schlaf, Ein zweifelhaftes Kapitel Literaturgeschichte (1905) zaatakował twórcę "konsekwentnego naturalizmu" Arno Holza (1863–1929) W satyrze Samuel zieht die Bilanz und Tomi melkt die Moralkuh oder Zweier Könige Sturz. Eine Warnung für Deutsche, Satiren zu schreiben. Von Theodor Lessing. Mit Literarischen Beiträgen von Thomas Mann, Samuel Lublinski und den vierzig sittlichsten deutschen Dichtern und Denkern (1910), która wywołała skandal literacki, został Samuel Lublinski ostro zaatakowany przez Theodora Lessinga (1872–1933). Waśń ta rzuciła cień na ostatnie miesiące jego życia.

W 1906 r. prowadził studia związane z pismem Der urchristliche Erdkreis und sein Mythus (1910). Po powrocie przeprowadził się z siostrą Idą, która miała duży udział w jego pracach i planach, do Weimaru, gdzie zmarł nagle 26 grudnia 1910 roku.

Dzieła (wybór)

  • Der Antisemitismus, 1896.
  • Jüdische Charaktere bei Grillparzer, Hebbel und Otto Ludwig. Litterarische Studien, 1899.
  • Litteratur und Gesellschaft im 19. Jahrhundert, 4 tomy, 1899–1900.
  • Der Imperator, 1901 (tragedia).
  • Gescheitert, 1901 (nowela).
  • Die Entstehung des Judentums. Eine Skizze, 1903.
  • Die Bilanz der Moderne, 1904.
  • Vom unbekannten Gott. Ein Baustein, 1904.
  • Friedrich Schiller. Seine Entstehung und seine Zukunft, 1905.
  • Peter von Russland, 1906 (tragedia).
  • Die Humanität als Mysterium, 1907.
  • Gunther und Brunhild, 1908 (dramat).
  • Der Ausgang der Moderne. Ein Buch der Opposition, 1909.
  • Die Entstehung des Christentums aus der antiken Kultur, 1910.
  • Das werdende Dogma vom Leben Jesu, 1910.
  • Falsche Beweise für die Existenz des Menschen Jesus, 1910.
  • Kaiser und Kanzler, 1910 (tragedia).

Literatura

  • Renate Heuer: Lublinski, Samuel w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 15, Duncker & Humblot, Berlin 1987, s. 266.

Linki

Autor: Roman Penkała