Rudolf Pannwitz

Rudolf Pannwitz (ur. 27 maja 1881 r. w Krośnie Odrzańskim (wówczas niem. Crossen/Oder); zm. 23 marca 1969 r. w Astano w kantonie Ticino (Tessyn) w Szwajcarii) - niemiecki pisarz, poeta i filozof. (wyznania ewangelickiego)

Rudolf Pannwitz. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Eduard (1844-1940), nauczyciel w niemieckiej szkole w Trieście, rajca w Krośnie Odrzańskim; matka Therese (1847-1921), nauczycielka w niemieckiej szkole w Trieście, córka Roberta Selera ze Świebodzina (wówczas niem. Schwiebus), nauczyciela i kantora w Krośnie Odrzańskim; wujek ze strony matki Georg Eduard Seler (1849-1922), profesor amerykanistyki w Berlinie; - ożenił się 1) w 1906 r. (rozwiódł się w 1927) z Helene Otto (1887-1966), 2) w 1927 r. z Charlotte Dammann (1901-1978); miał 4 dzieci z czego 3 pozamałżeńskich.

Życiorys

Rudolf Pannwitz po okresie nauki w Krośnie Odrzańskim i Steglitz (dzielnica Berlina) studiował od 1901 r. historię, filologię klasyczną, filozofię i germanistykę w Marburgu i Berlinie. W 1905/06 był nauczycielem w domu filozofa Georga Simmela (1858-1918) i w domu malarza Reinhold Lepsius (1857-1922). Od 1908 r. był nauczycielem w szkole w Wickersdorfie, od 1911 r. pracował jako wolny pisarz w Oberau (Górna Bawaria), w 1915 r. żył w Południowym Tyrolu, od 1916 r. w Salzkammergut, w latach 1921-48 przebywał, z krótkimi przerwami, na wyspie Koločep i wreszcie osiadł w kantonie Ticino (Szwajcaria) najpierw w Carona (obecnie część miasta Lugano), a później w Astano.

Na rozwój literacki i filozoficzny Rudolfa Pannwitza duży wpływ wywarły prace Fryderyka Nietzsche (1844-1900) i Stefana George (1868-1933). Już w 1902 r. Pannwitz przez Gertrudę Kantorowicz (1876-1945) nawiązał kontakt z Karlem Wolfskehlem (1869-1948). Razem z Otto zur Linde (1873-1938) założył w 1904 r. czasopismo Charon. W książce »Die Krisis der europaeischen Kultur« (1921) rozwinął swoją antropologię, która wywodziła się z nierozłączności natury i kultury. Temat przezwyciężenie kulturalnego upadku poruszył w »Kosmos atheos« (1926). Po spotkaniu z Edmundem Husserlem (1859-1938) rozwinął jego teorię fenomenologii w historyczno-filozoficznym piśmie »Logos, eidos, bios« (1930).

Oprócz wczesnych prac z zakresu reformy szkolnictwa pisanych w latach 1907-1909 zyskał uznanie jako poeta. Jego wszystkie rodzaje literackich dzieł, które rozpoczęły w 1902 r. »Landschaftsmärchen aus Crossen an der Ode« i epos »Prometheus« opierały się wyraźnie na formie i materiale z antyku.

Trudno przypisać Rudolfa Pannwitza do określonego ruchu politycznego. Do wybuchu II wojny światowej reprezentował stanowisko antykomunistyczne (»Kommunismus, Faschismus, Demokratie«, 1961). Pomimo konserwatywnych poglądów przeciwstawiał się nacjonalizmowi i antysemityzmowi oraz opowiadał się razem z Theodorem Däublerem (1876-1934) i Alfredem Mombertem (1872-1942) za pokojowym organizowaniem Europy (»Der Geist der Tschechen«, 1919). W 1933 r. odmówił podpisania aktu lojalności wobec Hitlera i wystąpił z Pruskiej Akademii Sztuki, do której został wybrany w 1932 roku.

Po 1945 r. jego dzieła nie odniosły już sukcesu, ale stanowią w kontekście ich czasu powstawania pewien dokument ruchu reformacyjnego, ponieważ reprezentowana jest w nich filozoficzno-kulturalna pozycja, która wprawdzie nawiązuje do Nietzschego, jednakże nie realizuje się w ruchu narodowym. Dla badaczy istotna jest również korespondencja, którą prowadził m.in. z Wernerem Helwigiem (1905-1985).

Rudolf Pannwitz zmarł 23 marca 1969 r. w Astano w kantonie Ticino.

Dzieła (wybór)

• Der Volksschullehrer und die deutsche Sprache. 1908.
• Die Erziehung. 1909.
• Der Volksschullehrer und die deutsche Kultur. 1909.
• Dionysische Tragödien. 1913.
• Deutschland und Europa. 1918.
• Europäisches Zeitgedicht. 1919.
• Baldurs Tod. 1919.
• Märchen von den beiden Brüdern. 1920.
• Die Krisis der europaeischen Kultur. 1921.
• Dalmatinische Einsamkeiten. 1924.
• Kosmos Atheos. 1926.
• Die Freiheit des Menschen. 1926.
• Staatslehre. 1926.
• Logos, eidos, bios. 1930.
• Nietzsche und die Verwandlung des Menschen. 1939.
• Der Nihilismus und die werdende Welt. 1951.
• Kommunismus, Faschismus, Demokratie. 1961.
• Wasser wird sich ballen. 1963.

Literatura

• Stefan Jordan: Pannwitz, Rudolf. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, s. 35.

Linki

• Portret w Porträtsammlung des Münchner Stadtmuseums.