Rudolf Erich Raspe

Rudolf Erich Raspe (ochrzczonyh 28 marca 1736 w Hanowerze; zm. 16 listopada 1794 w Muckross koło Killarney, Irlandia ) – niemiecki pisarz, historyk sztuki, geolog i mineralog. (wyznanie luterańskie)

Rudolf Erich Raspe
Rudolf Erich Raspe.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Christian Theophilus (1700–81), pierwszy księgowy w królewskim kantorze handlu górniczego, zbieracz minerałów i skamieniałości;
  • Matka: Luise Catharina z domy Viet (ur. 1715);
  • Ożenił się: w 1771 (rozwód po 1782) z Elisabeth (Babette) z domu Lange;
  • Dzieci: syn i córka.

Życiorys

Rudolf Erich Raspe studiował prawo w Getyndze (1755/56), Lipsku (1756–59) i do egzaminu w 1760 ponownie w Getyndze. Od 1761 roku był trzecim pisarzem w bibliotece królewskiej w Hanowerze, a od 1762 sekretarzem biblioteki. W pierwszej publikacji z zakresu geologii Specimen naturalis historiae (1763), będącej zbiorem hipotez o historii Ziemi, opowiedział się za teorią geologiczną Roberta Hooke. W 1765 roku wydał dotąd nieopublikowane filozoficzne i matematyczne rozprawy Gottfrieda Wilhelma Leibniza pt. Oeuvres philosophiques […] du feu.

Pomimo kontaktów międzynarodowych z wpływowymi uczonymi nie widział w Hanowerze możliwości stosownego awansu. Dzięki pośrednictwu generała Ludwiga von Wallmoden-Gimborn powołano go w 1767 roku na kuratora powstającego w Kassel Museum Fridericianum. Przez krótki czas wydawał w 1772 roku periodyk „Der Casselische Zuschauer“, jak również dalsze rozprawy geologiczne, w których opowiedział się za teorią wulkanicznego początku heskiego bazaltu, co prowadziło do sporu z Abrahamem Gottlobem Wernerem, twórcą neptunizmu. W Beytrag zur alleraeltesten und natuorlichen Historie von Hessen (1774) zdiagnozował m.in. na podstawie badań geologicznych i mineralogicznych powstanie Habichtswald.

Po roztrwonieniu monet z powierzonej mu kolekcji Rudolf Erich Raspe uciekł w marcu 1775 roku do Anglii. Aby poprawić swoją sytuację finansową przetłumaczył pisma geologiczne oraz Nathana der Weise (Natan mędrzec) Lessinga na język angielski, jak również Gesetzbuch der Gentoo's, oder Sammlung der Gesetze der Pundits na język niemiecki. Dla Reinholda i Georga Forstera oraz ich wydawcy Johanna Carka Spenera pracował nad przekładem Voyage round the World Forstera. (1777, Podróż dookoła świata). W niemieckim czasopiśmie z anegdotami Vade Mecum für lustige Leute Friedricha Nicolai opublikował Raspe anonimowo w 1781 16 a w 1783 kolejne dwie krótkie historie, w których pierwszy raz pojawiła się literacka postać „barona Münchhausena” jako narratora. Końcem 1785 roku 17 z nich Raspe przetłumaczył na język angielski, przy czym uporządkował ich kolejność w ten sposób, że poprzednio niezależne anegdoty stanowiły teraz spójną narrację „barona Münchhausena” i wydał pt. Baron Munchausen’s Narrative of his Marvellous Travels and Campaigns in Russia. Baron Münchhausen był zirytowany tą publikacją, ponieważ przyniosła mu wątpliwą reputację „barona kłamcy”.

W bibliotece uniwersyteckiej w Cambridge Raspe odkrył rękopis De arte pingendi zakonnika Teofila Prezbitera, który popierał pogląd Horatio Walpole i Lessinga, że malarstwo olejne rozwinęło się przed braćmi Hubertem i Janem van Eyck, oraz manuskrypt Heraclius de caloribus et artibus Romanorum, które wydał razem ze swoją rozprawą o malarstwie olejnym pt. A Critical Essay On Oil-Painting; Proving That The Art Of Painting In Oil Was Known Before The Pretended Discovery Of John And Hubert Van Eyck; To Which Are Added, Theophilus De Arte Pingendi Eraclius De Artibus Romanorum. And A Review Of Farinator's Lumen Animæ, By R.E. Raspe (1781).

W 1782 roku Rudolf Erich Raspe otrzymał posadę w Kornwalii u przemysłowca i właściciela kopalni rudy Matthew Boultona i urządził tam laboratorium do badania metali i rudy. W 1790 roku zaczął porządkować kolekcję antycznych gemm i medalionów ich producenta James'a Tassie, czego wynikiem była dwutomowa publikacja Verkaufskatalog der Tassie'schen Kollektion (1791). Później został też udziałowcem w przedsiębiorstwie Tassie'ego. W 1790/91 podróżował na zaproszenie Highland Society do północnej Szkocji, aby poszukiwać tam opłacalnych do eksploatacji złóż rudy. W latach 1792–94 przebywał na zlecenie Boultona w Kornwalii, zachodniej Walii i Irlandii, gdzie zmarł 16 listopada 1794 w Muckross koło Killarney.

Dzieła (wybór)

  • Specimen historiae naturalis globi terraquei ..., 1763.
  • Oeuvres philosophiques latines et françois, 1765.
  • Hermin und Gunilde, 1766.
  • Beytrag zur allerältesten und natürlichen Historie von Hessen; oder Beschreibung des Habichwaldes und verschiedner andern Niederheßischen alten Vulcane in der Nachbarschaft von Cassel, 1774.
  • An account of some German volcanos, 1776.
  • Gesetzbuch der Gentoo's; oder Sammlung der Gesetze der Pundits, 1778.
  • A critical essay on oil-painting, 1781.
  • Wunderbare Reisen zu Wasser und Lande, Feldzüge und lustige Abentheuer des Freyherrn von Münchhausen, (pl. wyd. Niezwykłe przygody Barona Münchhausen) 1786.
  • Gulliver revived. Baron Munchausen's narrative of his marvellous travels or the singular travels, campaigns, voyages, and adventures of Baron Munikhouson, commonly called Munchausen, 1786.
  • Account of the present state and arrangement of Mr. James Tassie's collection of pastes and impresssions from ancient and modern gems: with a few remarks on the origin of engraving on hard stones, ... By R. E. Raspe, 1786.
Autor: Roman Penkała