Richard Kroner

Richard Kroner (ur. 8 marca 1884 we Wrocławiu; zm. 2 listopada 1974 Mammern, Szwajcaria) – niemiecki filozof i teolog, blisko związany ze szkołą badeńską neokantyzmu. Dostarczył ważne artykuły dotyczące neoheglizmu – przede wszystkim w piśmie „Von Kant bis Hegel”. (wyznanie ewangelickie)

Richard Kroner, 1938.

Genealogia

• Ojciec: Traugott (1854–99) z Kłodzka, dr med., Privatdozent, lekarz we Wrocławiu;
• Matka: Margarete Heymann pochodziła z wrocławskiej rodziny kupieckiej;
• Brat: Kurt (1885–1929), rzeźbiarz;
• Ożenił się we Wrocławiu w 1908 r. z Alice Kauffmann, córką wrocławskiego właściciela fabryki tekstylnej Maxa Kauffmanna i kuzynką fizyka Maxa Borna (1882–1970);
• Dzieci: 2 córki.

Biografia

Richard Kroner przyszedł na świat 8 marca 1884 we Wrocławiu jako syn dr medycyny Traugotta Kronera (1854–99) i jego żony Margarete z domu Heymann, pochodzącej z zamożnej rodziny kupieckiej. Od 1895 r. uczęszczał do wrocławskiego Gimnazjum św. Marii Magdaleny (niem. Gymnasium zu St. Maria Magdalena, obecne Liceum Ogólnokształcące im. Piastów Śląskich), w którym w 1902 r. zdał maturę. Jeszcze w trakcie nauki szkolnej został ochrzczony w wierze ewangelickiej. Studiował literaturoznawstwo i filozofię na uniwersytecie we Wrocławiu u filozofów Jakoba Freudenthala (1839–1907), Matthiasa Baumgartnera (1865–1933) oraz psychologię u Hermanna Ebbinghausa (1850–1909). W semestrze zimowym 1902 r. słuchał wykładów Wilhelma Diltheya (1833–1911) i Georga Simmela (1858–1918) w Berlinie, następnie kontynuował studia w Heidelbergu u Kuno Fischera (1824–1907) i Wilhelma Windelbanda (1848–1915), a także we Fryburgu Bryzgowijskim, gdzie doktoryzował się u Heinricha Rickerta (1863–1936) pracą „Über logische und ästhetische Allgemeingültigkeit“ („O logicznej i estetycznej uniwersalności”). Jest to jedno z najwcześniejszych zaangażowań w fenomenologię Edmunda Husserla (1859–1938). Następnie nadal we Fryburgu Bryzgowijskim kontynuował studia u Rickerta i przede wszystkim u Husserla, który w 1917 r. został następcą Rickerta.

W 1910 r. założył z niemieckimi i rosyjskimi przyjaciółmi czasopismo filozoficzne „Logos. Internationale Zeitschrift für Philosophie der Kultur“, które ukazywało się także w Rosji i Włoszech. Wydawcą niemieckiego wydania był początkowo Georg Mehlis (1878–1942), który od trzeciego tomu wydawał go do 1924 r. z Kronerem, a od 1924 do 1933 r. jego wydawcą był jedynie Kroner. To kulturalno-filozoficzne czasopismo szybko zyskało rozgłos, m.in. ze względu na udział w nim wybitnych humanistów z różnych dyscyplin o bliskich związkach z neokantyzmem. Celem było nie tylko wypracowanie stanowisk teoretycznych, ale także bezpośredni wpływ na aktualne pytania dotyczące kultury. W pierwszym tomie czasopisma ukazał się esej Kronera na temat Henriego-Louis Bergsona (1859–1941), w którym chciał spopularyzować francuskiego filozofa w Niemczech.

W 1912 r. Richard Kroner habilitował się we Fryburgu Bryzgowijskim pracą pt. „Zweck und Gesetz in der Biologie“ („Cel i prawo w biologii”, 1913), w której próbował wykazać, że Darwinowi nie udało się przezwyciężyć poglądu o ostatecznej przyczynowości w przyrodzie. Po udziale w pierwszej wojnie światowej został 14 marca 1919 r. nieopłacanym profesorem nadzwyczajnym we Fryburgu. W 1920 r. otrzymał trzyletnią płatną umowę na wykłady z filozofii idealizmu niemieckiego, co po raz pierwszy pozwoliło mu zarobić na utrzymanie siebie i rodziny. Jego zainteresowania w tych latach dotyczyły filozofii transcendentalnej Kanta. Wraz z Rickertem, Wilhelmem Windelbandem (1848–1915) i Emilem Laskiem (1875–1915) stał się wyrazicielem heidelbersko-freiburskiej („szkoły badeńskiej”) szkoły neokantyzmu. Obok szkoły marburskiej i austriackiej był to najważniejszy ośrodek badań nad Kantem w latach dwudziestych. W swoim rozumieniu Kanta „Heidelbergczycy” – jak ich nazywano – nie wychodzili przede wszystkim od „teoretycznego”, lecz od „praktycznego rozumu”.

Za sugestią Juliusa Ebbinghausa (1885–1981), przekonanego hegelianina, Kroner opublikował swoją pierwszą pracę filozoficzno-historyczną „Von Kant bis Hegel” („Od Kanta do Hegla”, 2 tomy, 1921–1924). Książka stanowi kontynuację „Kant's Weltanschauung” („Światopogląd Kanta”, 1914) i dokonuje w niej zwrotu ku Heglowi, przy czym sam nie staje się bezapelacyjnym heglistą. Richard Korner rozumie „idealizm absolutny” Hegla nie tylko jako historyczną, ale i logiczną konsekwencję transcendentalno-subiektywistycznego idealizmu Kanta. Kant rozwinął platoński idealizm idei w nadrzędny wobec niego idealizm jaźni. Kantyzm i wynikający z niego dalszy rozwój jawią się zatem Kronerowi jako „filozofia ego”.

W 1924 r. Richard Kroner został profesorem zwyczajnym filozofii na Drezdeńskim Uniwersytecie Technicznym. Tutaj zajmował się zwłaszcza pedagogiką filozoficzną (Comenius, Rousseau) oraz problemami etycznymi. Istotna dla niego była znajomość z Paulem Tillichem (1886–1965), który wpłynął na jego zainteresowanie filozofią religii. W 1928 r. ukazała się książka „Die Selbstverwirklichung des Geistes, Prolegomena zur Kulturphilosophie“ („Samourzeczywistnienie ducha, prolegomena do filozofii kultury”). W pracy tej Kroner zajmuje się wzajemnym kształtowaniem się filozofii sensu teraźniejszości i dialektycznej filozofii umysłu w postaci absolutnego idealizmu Hegla, ostatecznie syntezą między Heglem i niemieckim idealizmem z jednej strony a problemami sensu teraźniejszości z drugiej. Wyróżnia on cztery warstwy kultury: witalną (gospodarka i technika), racjonalną (nauka i polityka), refleksyjną (historia i filozofia) oraz, jako najwyższy wyraz kultury, warstwę intuicyjną (sztuka i religia). Kroner rozumie kulturę jako osiągnięcie umysłu w celu zjednoczenia przeciwieństw.

W 1929 r. Kroner został profesorem w Kiel, gdzie rozwinęła się jego owocna współpraca z Juliusem Stenzelem (1883-1935). Teraz głównym zainteresowaniem Kronera stała się filozofia antyczna (przede wszystkim Platon i Arystoteles). Jego „Kulturphilosophische Grundlegung der Politik” („Kulturowo-filozoficzne podstawy polityki”, 1931) opiera się na tych samych intencjach co "Die Selbstverwirklichung des Geistes" (1928). W 1930 r. Richard Kroner założył w Hadze międzynarodowe stowarzyszenie „Internationale Hegelgesellschaft“, którego był pierwszym prezydentem do 1934 roku. Wprawdzie w 1934 r. mianowano go profesorem we Frankfurcie nad Menem, ale wkrótce z powodu żydowskiego pochodzenia cofnięto mu prawo nauczania, a jego książki publicznie spalono.

W październiku 1938 r. Richard Kroner emigrował z rodziną do Wielkiej Brytanii. Na zaproszenie swojego ucznia Michaela Beresforda Fostera (1903–1959) osiadł w Oksfordzie i wykładał na tamtejszym uniwersytecie. Søren Kierkegaard (1813–1855) i Karl Barth (1886–1968), z którym wcześniej współpracował, Tillich i Martin Heidegger (1889–1976) znaleźli się teraz w centrum jego zainteresowań. W rezultacie całkowicie przerobił swoje „Samourzeczywistnienie ducha, prolegomena do filozofii kultury” z 1928 roku na „Culture and Faith“ („Kultura i wiara”, 1951). „The Religious Function of Imagination“ („Religijna funkcja wyobraźni”, 1941), będąca próbą połączenia filozofii i religii, jest jedną z najważniejszych prac Kronera z zakresu filozofii religii, a zarazem dokumentuje zwrot egzystencjalno-ontologiczny w jego myśleniu pod koniec lat 30–tych.

Wiosną 1940 r. Richard Kroner przeniósł się do USA, gdzie po pobytach w New Haven i Gambier (Ohio) zamieszkał w Nowym Jorku. Tutaj uczył do przejścia na emeryturę w 1952 r. w protestanckim Union Theological Seminary w Nowym Jorku i Temple University w Filadelfii. Schyłek życia spędził w Elkins Park (Pensylwania).

W 1974 roku Richard Kroner otrzymał Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (niem. Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland), jedno z najwyższych odznaczeń przyznawanych przez państwo niemieckie. W tym samym roku zmarł w wieku 90 lat w klinice Schloss Mammern nad Jeziorem Bodeńskim (Szwajcaria).

Pisma (wybór)

• Zweck und Gesetz in der Biologie: Eine logische Untersuchung, 1913.
• Kants Weltanschauung, 1914.
• Das Problem der historischen Biologie. Borntraeger, Berlin 1919.
• Von Kant bis Hegel, 2 tomy, 1921–1924.
• Die Selbstverwirklichung des Geistes, 1928.
• Kulturphilosophische Grundlegung der Politik, 1931.
• Hegel. Zum 100. Todestag, 1932.
• The religious function of imagination, 1941.
• The primacy of faith, 1951.
• Speculation and revelation in the history of philosophy, 3 tomy, 1957–1961.
• Selbstbesinnung. Drei Lehrstunden, 1958.
• Between faith and thought: Reflections and Suggestions, 1966.
• Freiheit und Gnade, 1969.

Literatura

• Friedbert Holz: "Kroner, Richard" w: Neue Deutsche Biographie 13 (1982), s. 84-86 (online).