Karl Rahner

Karl Josef Erich Rahner (ur. 5 marca 1904 we Fryburgu Bryzgowijskim; zm. 30 marca 1984 w Innsbrucku) – niemiecki jezuita, pisarz, filozof religii, dogmatyk i profesor teologii katolickiej, wykładający przede wszystkim w Innsbrucku i Monachium.

Karl Rahner uchodzi za przedstawiciela teologii kerygmatycznej i obok Karla Bartha, Dietricha Bonhoeffer, Rudolfa Bultmanna za jednego z najbardziej wpływowych teologów XX wieku. Oddziaływał na przełomowe otwarcie się teologii katolickiej na myśl dwudziestowieczną, a jego teologia wywarła wpływ na Sobór Watykański II (1962–65), przy którego przygotowywaniu i przeprowadzeniu brał udział jako ekspert.

Pod wpływem jezuity Ericha Przywary, francuskich filozofów i jezuitów Pierre'a Rousselot i Josepha Maréchal oraz zainspirowany studiami u Martina Heideggera próbował przeprowadzić syntezę tradycji teologicznej z myślą współczesną. Rozwinął teologię transcendentalną opartą na doświadczeniu transcendentalnym.

Razem z Josefem Höferem wydał w latach 1957–1968 drugie wydanie „Lexikon für Theologie und Kirche” i w ten sposób wywarł wpływ na całą niemieckojęzyczną teologię katolicką. Coraz częściej krytykował narastające niedociągnięcia wewnątrz Kościoła katolickiego, popierał międzynarodową komunikację teologiczną i przyśpieszył dialog teologii z naukami przyrodniczymi i marksizmem.

Karl Rahner
Karl Rahner w 1974 roku.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Karl (1868–1934), nauczyciel w szkołach w Pfullendorf, Emmendingen i Fryburgu Bryzgowijskim, syn nauczyciela Leopolda (1830–94) w Horben i Karoline Spitzmüller (1837–1923);
  • Matka: Luise (1875–1976), córka młynarza i gastronoma Georga Anselma Treschera (1836–1902) w Günterstal i Anny Rees (1839–1930);
  • Rodzeństwo: Anna, po mężu Deppe (1897-1987), nauczycielka, Georg (1899-1952), radca szkolny (Studienrat), Hugo (1900-1968), jezuita i historyk Kościoła, Rudolf (ur. 1907), lekarz, Elisabeth, po mężu Cremer (ur. 1909), docent w instytucjach socjalnych, Albrecht (ur. 1914), lekarz.

Biografia

Karl Rahner wyrósł w tradycyjnej rodzinie katolickiej. W młodości blisko związany był z powstałym w 1909 r. w Nysie na Dolnym Śląsku ruchem Quickborn, który w owym czasie był mocno ukształtowany przez Romano Guardiniego. Po maturze w fryburskim gimnazjum realnym wstąpił w 1922 r. do Towarzystwa Jezusowego, SJ (łac. Societas Jesu) w Tisis (część miasta Feldkirch). Od 1924 do 1933 r. studiował filozofię i teologię katolicką w wyższych szkołach zakonnych w Feldkirch, Pullach i Valkenburg aan de Geul w Holandii. Po zwyczajowo długim w zakonie okresie edukacji, podczas którego Rahner w 1932 r. otrzymał w Monachium święcenia kapłańskie, nastąpiły w latach 1934–36 studia doktoranckie we Fryburgu Bryzgowijskim, które miały zakończyć się promocją u Martina Honeckera. Ten jednak zażądał ponownego opracowania złożonej pracy, która w 1939 r. opublikowana została pt. „Geist in Welt. Zur Metaphysik der endlichen Erkenntnis bei Thomas von Aquin” (Duch w świecie. Odnośnie metafizyki skończonego poznania u Tomasza z Akwinu). Ważny dla Rahnera w tym czasie był udział w seminariach Martina Heideggera. Później o nim powiedział, „że wprawdzie wielu miał dobrych nauczycieli słowa mówionego, ale tylko jednego, którego może czcić jako swojego nauczyciela, właśnie Martina Heideggera.” Ponieważ właśnie zajmował się ontologią fundamentalną Martina Heideggera został przez Ericha Przywarę zaliczony razem z Maxem Müllerem i Gustavem Siewerthem do „katolickiej szkoły Heideggera”.

Po przerwaniu promocji z filozofii we Fryburgu początkowo myślał o historii filozofii, ale kierownictwo zakonu postanowiło, że zostanie docentem dogmatyki, która stanowi główny przedmiot teologii katolickiej. W 1936 r. udał się do Innsbrucku, gdzie jeszcze w tym samym roku doktoryzował się, a w 1937 r. habilitował. Został docentem dogmatyki i zaczął prowadzić wykłady i odczyty. Już w 1937 r. prowadził religijno-filozoficzne i teologiczne wykłady podczas Salzburger Hochschulwochen (letni uniwersytet w Salzburg), które opublikował pt. „Hörer des Wortes” (1941). W 1939 r. ukazało się jego obszerne opracowanie francuskiego dzieła „Aszese und Mystik in der Väterzeit” (1939), poza tym pierwszy zbiór modlitw i medytacji „Die Worte ins Schweigen” (1937).

W 1939 r. narodowi socjaliści zajęli w Innsbrucku wszystkie zabudowania należące do jezuitów. Karl Rahner, który otrzymał tzw. zakaz „Gauverbot”, nie mógł nadal przebywać w Tyrolu i udał się stamtąd do Wiednia, gdzie w 1939 r. objął swoją pierwszą posadę docenta i przebywał do 1944 r. pod ochroną tamtejszego kardynała Theodora Innitzera. W ten sposób „narodził się” podróżujący wykładowca Rahner, który do końca wojny na obszarze całej Rzeszy przeciwstawiał wizerunkowi człowieka NS cechy chrześcijańskiego rozumienia człowieka. Antropologia teologiczna, nauka o człowieku jako o partnerze radykalnie poważanym i kochanym przez Boga, niezależnie od przynależności rasowej, klasowej i religijnej, zawsze znajdowała się w centrum wysiłków teologicznych Rahnera. W tym czasie zajmował się jednak przede wszystkim sprawami zakonnymi, a także różnorodną działalnością referendalną, m. in. w Wiener Seelsorgeramt lub jako docent dogmatyki na Wiedeńskich Kursach Teologicznych.

W 1944/1945 żył częściowo w Dolnej Bawarii, gdzie pracował w kilku wiejskich parafiach jako duszpasterz. Od 1945 do 1949 uczył i kazał w Monachium; jako docent dogmatyki prowadził wykłady w Jesuiten-Hochschule w Pullach.

Od 1949 r. uczył jako profesor zwyczajny dogmatyki i historii dogmatów na wydziale teologicznym Collegium Canisianum w Innsbrucku, gdzie pracował także jego brat Hugo Rahner. Powstało tam wiele artykułów i wykładów, które tworzyły podstawę jego teologicznej pracy i pism dotyczących teologii. Zaplanował i zrealizował 14-tomowy „Lexikon für Theologie und Kirche ” (Leksykon teologii i Kościoła (wydanie II)), 5-tomowy „Handbuch der Pastoraltheologie” (Podręcznik teologii duszpasterskiej), serię „Quaestiones disputatae”. Jego zbiór pastoralno-teologicznych esejów „Sendung und Gnade” (Sesja i łaska, 1959), przetłumaczony na języki europejskie, sprawił, że stał się znany na całym świecie.

Od 1961 r. badał dla wiedeńskiego kardynała König'a projekty ogłoszonego Soboru Watykańskiego II. Choć jeszcze formalnie był  cenzurowany przez kierownictwo zakonu, to przez papieża Jana XXIII został mianowany teologiem Soboru, przy którego organizacji miał znaczny udział. Znaczący był jego wkład w nauczanie o Objawieniu i przywrócenie stałego diakonatu.

Przez wiele lat Karl Rahner brał udział w ekumenicznych spotkaniach ewangelickich i katolickich teologów w ramach Ökumenischer Arbeitskreis evangelischer und katholischer Theologen (ÖAK).

W 1964 roku rozpoczął się dla niego okres wielkich publicznych wyróżnień; Rahner otrzymał pierwszy z 15 doktoratów honorowych. Trasy z wykładami zaprowadziły go do niemal wszystkich krajów europejskich. Dzięki zaangażowaniu na rzecz pokoju i dialogu różnych światopoglądów, nawet w okresie „zimnej wojny” był w stanie wygłaszać wykłady w prawie wszystkich krajach bloku wschodniego. Wielokrotnie wykładał w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Skandynawii. Aktywnie uczestniczył w spotkaniach towarzyskich Görres-Gesellschaft, które dążyło do dialogu teologii z naukami przyrodniczymi. Uczestniczył także w Paulus-Gesellschaft, które stało się znane z dialogu z marksizmem.

Od 1964 roku Rahner, jako następca Romano Guardini, prowadził katedrę chrześcijańskiego światopoglądu na Uniwersytecie Ludwiga i Maximiliana w Monachium. Wykłady wprowadzające do pojęcia chrześcijaństwa stały się podstawą do opublikowanego w 1976 r. podsumowującego wstępu do dzieła „Grundkurs des Glaubens” (Podstawowy wykład wiary : wprowadzenie do pojęcia chrześcijaństwa).

W latach 1967–1971 był profesorem zwyczajnym nauk dogmatycznych i historii dogmatycznej na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münster. W tym czasie mieszkał w Collegium Marianum, akademiku w centrum miasta.

W 1969 r. został powołany przez papieża Pawła VI na członka nowo utworzonej papieskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej, ale opuścił ją, ponieważ jego poglądy były tam niewykonalne. W 1971 powrócił do Monachium, gdzie został mianowany przez Wyższą Szkołę Filozofii profesorem honorowym w dziedzinie zagadnień granicznych teologii i filozofii. W latach 1971–1975 brał czynny udział w synodzie biskupów zachodnioniemieckich, dla którego opublikował książkę programową „Strukturwandel der Kirche als Chance und Aufgabe”.

Karl Rahner opowiedział się w 1971 r. za utrzymaniem Katolickiego Niemieckiego Związku Studentów (Katholische Deutsche Studenten-Einigung, KDSE), stowarzyszenia wszystkich studentów katolickich w ówczesnej Republice Federalnej Niemiec. Wraz z Johannem Baptistem Metzem sprzeciwił się Josephowi Ratzingerowi, przedstawicielowi Niemieckiej Konferencji Episkopatu.

W 1981 r. przeprowadził się do Innsbrucku, gdzie położył podwaliny pod zbiory swoich rękopisów, które przekształciły się w obecne Archiwum Karla Rahnera (od 2008 r. w Monachium). W 1983 r. opublikował wspólnie z monachijskim teologiem Heinrichem Fries przełomową książkę „Einigung der Kirchen – reale Möglichkeit” (Zjednoczenie Kościołów - realna możliwość). Rahner pomagał Georgowi Sporschillowi w założeniu Domu Młodzieży Caritas w Wiedniu, który zapewnił schronienie m. in. młodzieży uzależnionej od narkotyków. Kiedy przebywał w Wiedniu, demonstracyjnie mieszkał w tym domu, podziwiając tatuaże młodych ludzi lub zapraszając ich na wizytę w parku publicznym Wiener Prater. Karl Rahner zmarł w 1984 r. w Innsbrucku i pochowano go w krypcie innsbruckiego kościoła Jezuitów (Jesuitenkirche).

Od 1995 roku ukazały się wszystkie dzieła Rahnera, opublikowane przez Karla Lehmanna, Johanna Baptist Metza, Karla-Heinza Neufeld SJ i Andreasa R. Batlogga SJ, Alberta Raffelta i Herberta Vorgrimlera pod redakcją Josefa Heislbetza i Alberta Raffelta. Seria jest wydawana przez Fundację Karla-Rahnera w wydawnictwie Herder i została ukończona w 2018 roku jako całościowa edycja licząca 38 części.

Znaczenie

W artykułach prasowych i w bardzo wielu wykładach, na które Rahner udawał się po rozpoczęciu normalizacji w Europie, pozwalał sobie na to, aby różnorodność tematów odpowiadała pragnieniom ludzi. To spowodowało, że teologia Rahnera nie stanowi systematycznej „całości”, lecz dostępna jest w zebranych artykułach, w dziele „Schriften zur Theologie“ (16 tomów, 1954-1984), które stało się podstawą reorientacji w niemieckojęzycznej teologii katolickiej. W ten sposób zyskał dużo większe uznanie w międzynarodowym świecie teologicznym, niż dzięki przełomowej odnowie myśli katolickiej w okresie między obu wojnami światowymi. Dla teologii katolickiej przyczynił się na płaszczyźnie światowej do przezwyciężenia skostniałego systemu neoscholastycznego. W Rzymie z podejrzliwością obserwowano jego prace, ujawnianie uwarunkowanych czasowo myśli i okrycia doktryny kościelnej czy ostrzeżenia przed kościelnym „triumfalizmem”, rozważano objęcie go częściowymi zakazami mówienia, czy tymczasową rzymską cenzurą itp. Z drugiej strony, wkrótce wszyscy uznali, że w latach 1954-1962 Rahner zwrócił międzynarodową uwagę na teologię niemieckojęzyczną i sferę religijno-teologiczną.

Jego szczerość, wnikliwa siła argumentacji, połączone z opanowaniem języka łacińskiego i doskonałą znajomością tradycji sprawiły, że stał się wpływowym teologiem Soboru Watykańskiego II (1962-1965). W literaturze specjalistycznej stwierdzono, że 13 z 16 dokumentów soborowych ujawnia teologię Rahnera. Hans Küng podkreśla znaczenie Rahnera dla młodszego pokolenia teologów niemieckich w czasach Soboru, nazywając go „protagonistą wolności w teologii” (Hans Küng: Erkämpfte Freiheit. s. 334f). Na Soborze i w bezpośrednim okresie po soborze, aż do synodu biskupów Republiki Federalnej (1971-1975) w Würzburgu, Rahner był bardzo poszukiwanym doradcą; kardynałowie Döpfner, König i Volk, czasami także papież Paweł VI wysłuchali go. W tym samym czasie inne osobliwości w pracy Rahnera stały się widoczne publicznie. Jego zdolność rozumienia i pozytywnego doceniania osób o odmiennych poglądach, a nawet niewierzących, sprawiła, że Rahner stał się znaczącym uczestnikiem, po części inicjatorem dialogu Kościoła i „świata”. To, że miał znaczący głos w rozmowie ekumenicznej – do końca życia występował ze śmiałymi praktycznymi propozycjami dotyczącymi zjednoczenia Kościoła, które nie zostały przyjęte przez oficjalne kręgi i które po dziś dzień są pionierskie – jest niemal oczywiste. Wspierał również zrozumienie różnych metod i obszarów pracy teologii i nauk przyrodniczych. Jego udział w dialogu chrześcijańsko-marksistowskim doprowadził do zwrócenia na niego uwagi i szacunku w sferze religijnej w ówczesnym bloku wschodnim. Karl Rahner był głęboko zakorzenioną w Kościele, lojalną, ale niezależną postacią krytyczną, a także politycznie wypowiadał się przeciwko dominującym poglądom.

W ostatnich latach życia Rahner był często krytykowany. Z jednej strony teologowie „postępowi” nazywali jego myślenie jako „bezprecedensowe i historyczne”, „idealistyczne”, zbyt mało konkretne. W kręgach tradycjonalistów był oczerniany jako heretyk za rzekome jednostronne zredukowanie wiary. Rzymscy teologowie, tacy jak Joseph Ratzinger czy Hans Urs von Balthasar, uważali, że jego pogląd na świat i człowieka jest zbyt optymistyczny; brakowało im szerszego omówienia grzechu, zła i krzyża. Wiele zarzutów polegało, jak pokazała fachowa dyskusja, na powierzchownej lekturze pism Rahnera.

Szerokie docenienie publiczne Rahnera nastąpiło po jego śmierci. W Innsbrucku, Monachium, Fryburgu i Kolonii nazwano jego imieniem ulice, place i akademie. W świecie teologicznym zainteresowanie nim pozostaje niezmienne. Dziesiątki prac doktorskich poświęcono dziełom Rahnera, w wielu innych znajduje co najmniej jeden rozdział. Efektem jego oddziaływania jest nagroda im. Karla Rahnera (Karl-Rahner-Preis), ufundowana w 1984 r. , wspierająca młode pokolenie teologiczne, a także praca Archiwum Karla Rahnera pod opieką jezuitów z Innsbrucka.

Do głównych dzieł Rahnera należą: „Grundkurs des Glaubens” (Podstawowy wykład wiary) oraz tezy na temat ekumenii w piśmie „Einigung der Kirchen – reale Möglichkeit” (Zjednoczenie Kościołów - realna możliwość) z 1983 roku, napisanym wspólnie z Heinrichem Friesem. Zasługi zdobywał również za wydanie drugiego wydania „Lexikon für Theologie und Kirche” (Leksykon teologii i Kościoła); był współautorem leksykonu „Sacramentum Mundi” (1967–1969), serii „Quaestiones disputatae” (1958–1984) i „Theologische Akademie” (1965–1975), czasopism „Concilium” (1965 i nast. ) i „Internationalen Dialog-Zeitschrift” (1968–1984), encyklopedii wiary chrześcijańskiej we współczesnym społeczeństwie „Christlicher Glaube in moderner Gesellschaft” (1980–84), podręcznika teologii pastoralnej „Handbuch der Pastoraltheologie” (1964–1972).

Charakterystyka teologii

Teologia Rahnera jest związana z filozofią, którą zresztą wcześniej studiował. W relacji teologii i filozofii istnieją trzy zasadnicze „problemy”:

  • stwierdzenie faktu, że owa relacja jest w swojej istocie wymiarem odniesienia natury i łaski;
  • kwestia owej relacji (teologii i filozofii) odsłania problem autonomii rzeczy doczesnych;
  • wysokie prawdopodobieństwo, że w przyszłości głównym odniesieniem teologii nie będzie - jak dotychczas - filozofia, lecz nauki z ich wizjami świata i jego dynamizmów.

Relacja teologii i filozofii, widziana od strony samej teologii, może zostać sensownie podjęta w obrębie teologii łaski i jej związków z naturą. Karl Rahner stwierdza, że : „Katolicka nauka o Bogu będzie zawsze zakładać i podtrzymywać pierwotną jedność między teologią i metafizyką”, ale „to wszystko nie oznacza oczywiście, że dawne przymierze między teologią a metafizyką (filozofią) pozostaje dokładnie takie samo, jak kiedyś w przeszłości” (Pisma wybrane, t. 1, Kraków 2005, s. 236 i 237).

Podstawowe stwierdzenia biblijne, zwłaszcza dotyczące powszechnej, nie wyłączającej nikogo bożej woli zbawienia, łączył z własnymi filozoficznymi spostrzeżeniami na temat człowieka jako istoty nieograniczonej transcendencji. W ten sposób jego myśli teologiczne krążyły wokół dwóch fundamentalnych dróg, którymi nieskończona tajemnica dociera do człowieka: transcendentnej wewnętrznej, jako drogi miłosiernego „samopodarowania się” Boga (Selbstmitteilung Gottes) oraz historyczno-konkretnej drogi objawienia słowa i wcielenia się w Jezusa z Nazaretu. Według Rahnera jedność obu dróg doprowadziła do jedności miłości Boga i człowieka. Teologia łaski jest centralnym punktem dzieła Karla Rahnera. Łaska nie jest pierwotnie „łaską stworzoną”, ale aktem boskiego „samopodarowania” (Selbstmitteilung Gottes). Doświadczenie łaski jest sednem chrześcijaństwa. Łaska nie jest rzeczą materialną, lecz „przeznaczeniem podmiotu duchowego, który dzięki łasce osiąga bezpośredniość do samego Boga”. Tylko przez to, że łaska jest pojmowana przez podmiot, nie jest rozumiana w sposób mitologiczny lub uwarunkowany.

Ta myśl katolicka odpowiadała w sposób niezależny temu, czym były po stronie ewangelicznej troski K. Bartha i R. Bultmanna, z których pierwszy podkreślał absolutną suwerenność Boga, a jednocześnie jego swobodną bliskość w słowie, drugi zachowywał transcendencję Boga w szczególny sposób, odróżniając „właściwie” wspólny rdzeń, „treść” Słowa Bożego Objawienia, od niezbędnej, lecz zależnej od czasu formy językowej. Karl Rahner zawsze łączył swoje dogmatyczne wysiłki z duszpasterskim motywem, aby uświadomić ludziom bliskość Boga i Jego przejaw w historii. W ten sposób przekazywał pozytywne podejście do Kościoła, ponieważ nie można po prostu zrezygnować z historycznego konkretu na rzecz transcendentnego, jeśli tylko ten ostatni w pierwszym może dojść do siebie i do niezbędnej skuteczności. Z drugiej strony, ta wizja oznaczała relatywizowanie Kościoła i religii instytucjonalnej, ponieważ Rahner, potwierdzając własną strukturę istoty człowieka, to jest ufne przyjęcie własnego życia, dostrzegł zasadniczy akt religijny człowieka, istotę jego wiary.

Teologia Rahnera, opierając się na teologicznym podejściu do „samopodarowania” się Boga, od wczesnych prac teologicznie ukierunkowana jest na Trójcę Świętą. Uwzględniając najnowszą egzegezę protestancką, w swoim eseju „Theos im Neuen Testament” wypracował w czasie II wojny światowej egzegetyczny fundament. Jego wykład teologiczny nazywa się „De Gratia Christi” (zamiast „De Gratia”). Dogmat o Trójcy Świętej jest rozwijany z aksjomatu tożsamości ekonomicznej (zbawczo-historycznej) i immanentnej Trójcy Świętej, to znaczy z „samopodarowania” Boga w stworzeniu, w duchu i historii, jako przesłanie o rzeczywistości samego Boga w Trójcy.

Pytanie Rahnera o adresata tego „samopodarowania”, czy też przewidziane w podmiocie warunki zrozumienia objawienia chrześcijańskiego, stanowi „antropologiczną zmianę” w teologii (katolickiej). Kwestia transcendentalna nie jest jednak stawiana teologii, ale stawia ją sama z konieczności. W wszystkich stadiach swojej myśli interpretował z tej perspektywy doktrynę wiary chrześcijańskiej. W związku z tym pytanie od człowieka nie oznacza również tematycznego „antropocentryzmu”, ponieważ jest to przede wszystkim pytanie formalne, a z drugiej strony Karl Rahner rozumie bycie człowiekiem jako zależne od rzeczywistości Boga.

Punkt wyjścia związany z doktryną łaski - określony przez jego zadania nauczania w historii jego pracy - prowadzi do pytania o ogólną wolę Boga dotyczącą zbawienia. Interpretacja encykliki „Mystici Corporis” Piusa XII stawia pytanie o możliwość zbawienia poza (konfesyjnym) chrześcijaństwem i wąską fiksację na tym. Intensywne zajmowanie się sakramentem pokuty oraz jego osobistymi i kościelnymi komponentami znalazły wyraz w jego pismach. Interesował go „chrześcijanin i jego niewierzący krewni”, jak również pytanie o zbawienie pierwotnych ludzi. Hasło „anonimowy chrześcijanin” formułuje pytanie obrazowo, ale przy powierzchownym spojrzeniu zaciemnia kwestię konkretnego sposobu osobistego spełnienia zbawienia i jego inkarnacyjnego komponentu. Obfitość zastosowań, także społecznych i kościelnych, powinna być zawsze odczytywana na tle transcendentalnego doświadczenia łaski, bliskości Boga w jego „samopodarowaniu”, która uniemożliwia wszelkie przywłaszczanie ideologiczne. W tej „mistycznej” stronie Karl Rahner widzi przyszłość chrześcijaństwa. Każe mu także opowiadać się za Kościołem odważnym, otwartym na „świat”, świadomym swojej sytuacji diaspory w społeczeństwie pluralistycznym.

Podsumowanie jego transcendentalnych rozważań teologicznych w najściślejszym zakresie oferują tak zwane krótkie formuły wiary „Kurzformeln des Glaubens” („Sämtliche Werke”, t. 26).

Pisma

  • O możliwości wiary dzisiaj; tł. Anna Morawska. Kraków : Wydawnictwo Znak, 1965.
  • Kiedy się modlisz...; tł. z jęz. niem. Anna Morawska.Paris : Éditions du Dialogue : Société d'Éditions Internationales, 1968.
  • Wierzę w Jezusa Chrystusa; tł. z jęz. niem. Danuta Szumska. Paris : Éditions du Dialogue : Société d'Éditions Internationales, 1977.
  • Bóg stał się człowiekiem : medytacje; przekł. z niem. Marek Węcławski. Poznań : Księgarnia św. Wojciecha, 1978.
  • Ryzyko chrześcijanina; przeł. z niem. Tadeusz Mieszkowski. Warszawa : "Pax", 1979.
  • Przez Syna do Ojca; tł. z niem. Anna Morawska, Danuta Szumska. Kraków : "Znak", 1979.
  • Słowa z krzyża; tł. z niem. Juliusz Zychowicz. Kraków : Wydaw. Apostolstwa Modlitwy, 1985.
  • Podstawowy wykład wiary : wprowadzenie do pojęcia chrześcijaństwa (Grundkurs des Glaubens); przeł. z niem. Tadeusz Mieszkowski. Warszawa : "Pax", 1987.
  • Modlitwy życia ; wstęp Karl Lehmann ; przekł. z niem. Juliusz Zychowicz. Kraków : Wydaw. Apostolstwa Modlitwy, 1988.
  • Mały rok kościelny ; przekł. z niem. Juliusz Zychowicz. Kraków : Wydaw. Apostolstwa Modlitwy, 1988.
  • Ignacy Loyola (tekst Karl Rahner, Paul Imhof, zdjęcia Helmuth Nils Loose) ; przekł. z niem. Bernard Białecki. Kraków : Wydaw. Apostolstwa Modlitwy, 1990.
  • Mój problem : Karl Rahner odpowiada na pytania młodzieży; przełożył Tadeusz Szafrański. Warszawa : Instytut Wydawniczy PAX, 1996.
  • Mały słownik teologiczny (Karl Rahner, Herbert Vorgrimler) ; przeł. z niem. Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek ; słowo wstępne Alfons Skowronek. Warszawa : "Pax", 1996.
  • Mały rok kościelny ; przekł. z niem. Juliusz Zychowicz. Kraków : Wydaw. Apostolstwa Modlitwy, 1988.
  • Sakramenty Kościoła : medytacje ; przekł. Juliusz Zychowicz. Kraków : Wydaw. WAM, 1997.
  • Modlitwa i wiara ; przekł. Grzegorz Sowinski ; wstęp Alfons J. Skowronek. Kraków : "Znak", 2000.
  • Pisma wybrane. T. 1 ; wybór tekstów i przekł., [wprow.] Grzegorz Bubel. Kraków : Wydawnictwo WAM, 2005.

Literatura

Linki

Nowości

Popularne artykuły

Tematy pokrewne