Otto Mueller

Otto Mueller (także Otto Müller; ur. 16 października 1874 w Lubawce (wówczas niem. Liebau), zm. 24 września 1930 w Obornikach Śląskich (wówczas niem. Obernigk)) – niemiecki litograf i malarz ekspresjonista. Jego prace z lata 1900–1904 wykazują wpływ impresjonizmu, secesji i symbolizmu. Obecnie uważany za jednego z najwybitniejszych ekspresjonistów. Z powodu ostatnich pięciu lat twórczości Otto Mueller określony został jako „malarz cygański”. (wyznanie ewangelickie)

Otto Mueller, autoportret, ok. 1921. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Julian Müller (1839–1909), porucznik, urzędnik podatkowy w Lubawce, syn pedagoga i filologa Eduarda (1804–1875) i Josephine Hoschek (1811–69) z Czech;
• Matka: Marie Maywald (1858–1925) z Kuřívody (niem. Hühnerwasser, Czechy), adoptowana córka Juliusa Göhlera i Caroline Auguste Hauptmann (ur. 1821), ciotki poetów Carla (1858–1921) i Gerharta Hauptmann (1862–1946);
• Bracia dziadka: Otfried Müller (1797–1840), Julius Müller (1801–1878);
• Ożenił się: 1) w Schönfeld koło Drezna w 1905 (rozwód 1921) z Maschką (Maria) Meyerhofer, 2) w 1922 (rozwód 1927) z Elisabeth Lübke (1902–77), 3) w Obornikach Śląskich w 1930 z Elfriede Timm; 1 syn przedmałżeński oraz syn z drugiego małżeństwa.

Siedząca para, ok. 1920. Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Otto Mueller urodził się 16 października 1874 r. w Lubawce jako syn pruskiego porucznika i Josephine Hoschek (1811–69) z Czech. Uczęszczał do szkół w Lubawce i Görlitz, gdzie w 1890 r. ukończył naukę litografii. W latach 1894–96 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie u Carla Ludwiga Bantzera (1857–1941). W 1898 r. kontynuował studia w Monachium u Franza von Stucka (1863–1928). Rok później wrócił do Drezna, gdzie poznał Maschkę Meyerhofer. W 1900 r. podróżował razem z Gerhartem Hauptmannem do Szwajcarii, lato 1901 r. spędził z Huptmannem na wyspie Hiddensee. W latach 1901–04 pracował w różnych śląskich miejscowościach. W 1905 r. ożenił się z Maschką Meyerhofer (z którą miał już czteroletniego syna) i podróżował z Gerhartem Hauptmannem do Włoch. W następnych latach pracował z żoną przeważnie w Szklarskiej Porębie (wówczas niem. Mittelschreiberhau).

Trzy akty w lesie, 1911. Źródło: Wikimedia Commons

Od 1908 r. mieszkał w Berlinie. Ulubionym jego tematem malarskim w tym czasie były szczupłe postacie dziewczęce malowane farbami klejowymi. W 1910 r. był razem z Maxem Liebermannem (1847–1935) i innym założycielem Nowej Secesji (niem. Neue Secession) i został członkiem grupy artystycznej „Most" (niem. Die Brücke). W maju 1910 r. wystawił swoje prace podczas wystawy „Odrzuconych przez Secesję Berlińską 1910” (niem. Zurückgewiesene der Secession Berlin 1910) w berlińskiej galerii Maximiliana Machta. W lecie 1910 r. podróżował razem z Ernstem Ludwigiem Kirchnerem (1880–1938) do Czech. We wrześniu tego samego roku zaprezentował swoje obrazy na wystawie grupy „Most” w drezdeńskiej galerii kupca Ernsta Sigismunda Arnolda (1792–1840). W następnym roku pracował razem z Kirchnerem i Erichem Heckelem (1883–1970) nad Morzem Bałtyckim, w lipcu był z Kirchnerem drugi raz w Czechach, a w sierpniu nad Moritzburskimi Stawami. W 1912 r. wystawiał obrazy m.in. z grupą „Błękitny Jeździec” (niem. Blauer Reiter) w Monachium i z grupą „Most” w Berlinie, która rozpadła się rok później. Nadal utrzymywał kontakt z byłymi członkami grupy, zwłaszcza w Kirchnerem, z którym spędził lato na wyspie Fehmarn. W 1914 r. przeprowadził się do nowego atelier i był współzałożycielem „Wolnej Secesji” (niem. Freie Sesession).

W czasie toczącej się I wojny światowej powołano go w 1916 r. do służby wojskowej. Początkowo przebywał na froncie we Flandrii, potem we Francji i po długim pobycie w lazarecie w Neuss trafił w 1917 r. na front rosyjski.

Akt leżący na sofie, 1919. Źródło: Wikimedia Commons

Dopiero w 1919 r. odbyła się pierwsza indywidualna wystawa Otto Muellera w galerii Paula Cassirera (1871–1926). W tym samym roku otrzymał profesurę w Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego we Wrocławiu, gdzie uczył do śmierci. Rok 1921 zaowocował rozwodem z Maschką Meyerhofer, z którą pozostał w kontakcie listowym i nadal odbywał wspólne podróże. Rok później ożenił się z Elisabeth Lübke. W 1924 r. podróżował po Bałkanach i Dalmacji czego owocem były pierwsze „obrazy cygańskie”. Podróże w kolejnych latach zaprowadziły go na Węgry, do Paryża, południowej Francji, Rumunii i Bułgarii. W 1927 r. ukończył sławny zbiór kolorowych litografii Teczka cygańska (Zigeuner-Mappe). W 1930 r. ponownie odwiedził Dalmację. Krótko przed śmiercią Otto Mueller ożenił się trzeci raz. Zmarł 24 września 1930 r., w wieku 55 lat, w Obornikach Śląskich na gruźlicę płuc.

Z powodu ostatnich pięciu lat twórczości Otto Mueller określony został jako „malarz cygański”. Obrazy cygańskie, które bez wątpienia należą do jego głównych dzieł – podobnie jak inne prace – są raczej wyrazem romantycznego podejścia do piękna niż przedstawieniem ponurego dnia powszechnego i społecznego wykluczenia Cyganów. Oprócz aktów w naturze istotną część twórczości Otto Muellera stanowią autoportrety i portrety podwójne z ówczesnymi partnerkami życiowymi. W 1937 r. nacjonaliści skonfiskowali z muzeów niemieckich 357 jego prac, które uznano za „sztukę wynaturzoną” i na wystawie „Entartete Kunst” w Monachium pokazano jego obrazy Trzy kobiety (1915), Dwa akty kobiece (1921), Cyganka (1926), Chłopiec przed dwoma stojącymi i jedną siedzącą dziewczyną (1919).

Dzieła (wybór)

Dwie cyganki, 1926–27. Źródło: Wikimedia Commons

• Wiosna miłości II (podwójny portret Maschki i Otto Muellera) (Liebesfrühling II (Doppelbildnis Maschka und Otto Mueller), 1903, Stiftung Schlesisches Museum w Görlitz
• Trzy akty w lesie (Drei Akte im Walde), 1911, Sprengel Museum w Hanowerze.
• Leśne jezioro z dwoma aktami (Waldsee mit zwei Akten), 1915, Museum am Ostwall w Dortmundzie.
• Para kochanków między murami ogrodu (Liebespaar zwischen Gartenmauern), 1916, Brücke-Museum w Berlinie.
• Para kochanków (Liebespaar), 1919, Museum der bildenden Künste w Lipsku.
• Dwie siostry (Zwei Schwestern), 1919, Wallraf-Richartz-Museum w Kolonii.
• Dwa akty kobiece (Zwei weibliche Akte), 1921
• Dwie dziewczyny (Zwei Mädchen), 1924, Villa Grisebach w Berlinie.
• Stojące dzieci cygańskie (Stehende Zigeunerkinder), 1926/28, Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.

Literatura

• Mario-Andreas von Lüttichau: "Mueller, Otto", w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 18, Duncker & Humblot, Berlin 1997, ISBN 3-428-00199-0, s. 328, online.

Linki

• Prace Otto Muellera w Zeno.org.