Florence Nightingale

Florence Nightingale (ur. 12 maja 1820 we Florencji; zm. 13 sierpnia 1910 w Londynie) – brytyjska pielęgniarka, statystyk, założycielka nowoczesnej opieki nad chorymi, wpływowa reformatorka oświaty sanitarnej i opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii oraz Indiach Brytyjskich. Dzięki zdolnościom uważana jest za pionierkę wizualnego przedstawienia korelacji w statystyce. Zajmowała się między innymi wpływem środowiska na zdrowie. Jej model kształcenia przewidywał szkolenie nowicjuszy w zawodzie przede wszystkim przez doświadczone pielęgniarki.

Podczas wojny krymskiej (1853–1856) kierowała grupą pielęgniarek, które opiekowały się rannymi żołnierzami brytyjskimi w szpitalu wojskowym w tureckiej miejscowości Scutari (obecnie część Stambułu).

Florence Nightingale. Źródło: Wikimedia Commons

Biografia

Florence Nightingale pochodziła z zamożnej rodziny. Jej ojciec William Edward Nightingale (urodzony jako William Edward Shore) odziedziczył pokaźny majątek od wujka i zgodnie z wolą zawartą w testamencie musiał przyjąć nazwisko Nightingale. Jej matka Fanny Nightingale z domu Smith, pochodziła z rodziny liberalnych polityków. Dziadkiem Florence Nightingale ze strony matki był kupiec i polityk William Smith, który prowadził w brytyjskiej Izbie Gmin kampanię na rzecz praw klas niższych, ogólnoświatowego zniesienia niewolnictwa i wolności religijnej^[1]. Florence Nightingale urodziła się 12 maja 1820 we Florencji podczas dwuletniej podróży poślubnej rodziców, którzy pobrali się w 1818 roku. Wcześniej urodziła się w 1819 roku w Neapolu jej starsza siostra Parthenope. Rodzina wróciła w zimie 1820 roku do Wielkiej Brytanii i osiadła w Lea Hurst w Derbyshire. W 1825 roku William Nightingale kupił posiadłość Embley Park w Hampshire, która stała się główną siedzibą rodziny.

Florence Nightingale już jako dziewięcioletnie dziecko dobrze mówiła po francusku. Duży wkład w wychowanie córki miał ojciec, który był absolwentem Cambridge. Uczył ją łaciny, greki, niemieckiego, francuskiego i włoskiego oraz matematyki, historii i filozofii. Zatrudniona dodatkowo nauczycielka uczyła ją rysunku i muzyki. Rodzice byli zwolennikami unitarianizmu, liberalnego i wolnego od dogmatów kierunku wiary chrześcijańskiej. Trwały wpływ na Florence Nightingale wywarły niektóre elementy etosu unitariańskiego, takie jak wiara w społeczny postęp i w moralny obowiązek wobec społeczeństwa, a także wielka waga przywiązywana do służby na rzecz społeczności. Listy z lat 30-tych XIX wieku potwierdzają, że rodzina Nightingale organizowała i opłacała w tym czasie opiekę medyczną dla mieszkańców wsi w pobliżu Lea Hurst. Florence zbierała pierwsze doświadczenia w opiece nad chorymi, opiekując się chorymi członkami rodziny, ale już od najmłodszych lat towarzyszyła także matce i guwernantce podczas odwiedzin chorych w pobliskich wsiach. Zapiski z pamiętnika dziesięcioletniej Nightingale na temat samobójstwa młodej matki wskazują, że dzięki temu bardzo wcześnie poznała warunki życia ubogich^[2].

W styczniu 1837 roku nawiedziła południową Anglię epidemia grypy. Florence Nightingale, jako jedna z nielicznych, pozostała zdrowa i przez cztery tygodnie opiekowała się chorymi. W tym czasie nastąpiło u niej przebudzenie religijne, o którym 7 lutego 1837 roku napisała w swoim dzienniku: „Bóg przemówił do mnie i powołał mnie do swojej służby.^[3]” Rosnące zaangażowanie społeczne Nightingale zostało przerwane przez półtoraroczną podróż rodzinną po Francji i Włoszech. 9 kwietnia 1839 roku rodzina wróciła do Wielkiej Brytanii, a w maju została wprowadzona na dwór królowej Wiktorii. Dzięki kuzynce, która studiowała matematykę w Cambridge i kilka tygodni spędziła w ich domu w Lea Hurst, bardziej zainteresowała się matematyką. W domu Nightingalów w Embley Park przebywali też znani brytyjscy politycy jak Charles Shaw-Lefevre i Henry Temple, późniejszy premier oraz ludzie nauki i pióra, tacy jak Leopold von Ranke, Charles Darwin, botanik William Jackson Hooker, żona zmarłego lorda Byrona Anne Isabella Noel-Byron i ich córka Ada Lovelace. Na działalność Florence Nightingale miała też wpływ znajomość z pruskim ambasadorem Christianem von Bunsenem, który założył szpitale w Rzymie i Londynie. Bunsen zapoznał ją z pismami Arthura Schopenhauera, Friedricha Schleiermachera i Davida Friedricha Straußa (Życie Jezusa, niem. Das Leben Jesu). Bunsen sam zajmował się porównawczymi studiami religijnymi, a jego procesy myślowe były również podstawą znacznie późniejszej pracy Nightingale „Suggestions for Thought”^[4].

W lecie 1844 roku w ich domu przebywali amerykański lekarz Samuel Gridley Howe i jego żona Julia. Spotkanie z Howe, który założył w Stanach Zjednoczonych szkołę dla niewidomych, zdecydowało, że ostatecznie postanowiła poświęcić się opiece nad chorymi. Florence Nightingale zadała mu pytanie, czy uważa za niestosowne, gdyby młoda kobieta jak ona poświęciła się opiece nad chorymi jak czynią to siostry zakonne. Howe odpowiedział jej: „Moja droga panno Florence, to byłoby niezwykłe, a w Anglii to, co niezwykłe, jest zwykle uważane za niestosowne. Radziłbym jednak Pani, aby wybrała tę drogę, jeśli czuje się do tego powołana. Niech Pani postępuje zgodnie ze swoją intuicją, a przekona się, że nie będzie nic niestosownego ani niegodnego damy w pełnieniu obowiązków na rzecz innych..."^[5].

Przedstawiony rodzinie w lecie 1845 roku przez Florence Nightingale plan odbycia szkolenia dla pielęgniarek, trzymiesięcznej praktyki w szpitalu w Salisbury i kupna małego domu, aby razem z kobietami o podobnym pochodzeniu i wykształceniu opiekować się w nim chorymi na sposób protestanckich diakonis, spotkał się z dezaprobatą. Surowa odmowa rodziny wynikała nie tylko z wątłego zdrowia Florence, ale także ze złej reputacji zawodu pielęgniarki. Osoby opiekujące się chorymi, które pracowały w brytyjskich szpitalach w pierwszej połowie XIX wieku, były zazwyczaj byłymi służącymi lub wdowami, które nie mogły znaleźć zatrudnienia w innych miejscach i dlatego były zmuszone zarabiać na chleb poprzez tę pracę. Nie lepiej postrzegano pielęgniarki, które opiekowały się chorymi w ich domach. Charles Dickens karykaturalnie przedstawił taką pielęgniarkę jako niekompetentną, niedbałą, uzależnioną od alkoholu i skorumpowaną w postaci Sairey Gamp w swojej powieści „Martin Chuzzlewit”, opublikowanej w latach 1842–1843. Wzorem dla jego postaci była pielęgniarka, która tymczasowo opiekowała się chorym służącym w domu jego protektorki i przyjaciółki Angeli Burdett-Couttsa^[6]. Opinia, że zwłaszcza te pielęgniarki, które pracowały w nocy, spełniały także seksualne pragnienia swoich pacjentów, zbliżała ten zawód do prostytucji.

Florence Nightingale nie była jedyną, która czuła się powołana do opieki nad chorymi. W ramach anglikańskiego ruchu oksfordzkiego, zwolenników katolickiej tradycji kultu, powstały dwie organizacje kobiece niosące pomoc chorym. Elizabeth Fry, znana przede wszystkim jako reformatorka systemu więziennego, założyła w 1840 roku szkołę dla pielęgniarek Institution of Nursing Sisters, której uczennicami były osoby z tej samej warstwy społecznej, co fikcyjna Sairey Gamp Dickensa. Musiały jednak przynajmniej umieć czytać i pisać, nosić mundury i przechodzić trzymiesięczne szkolenie. Pielęgniarki kształcone w Institution of Nursing Sisters zajmowały się przede wszystkim zapewnianiem bezpłatnej opieki zdrowotnej ubogim, a finansowały się z prywatnych usług pielęgniarskich w zamożniejszych domach, a także z okazjonalnej pomocy szpitalnej. Elizabeth Fry zmarła w 1845 roku i jest prawdopodobne, że Florence ją spotkała.

18 stycznia 1846 roku ponownie poprosiła ojca o pozwolenie kształcenia się w zawodzie opiekunki nad chorymi, ale tym razem listownie, gdyż obawiała się tej rozmowy. I tym razem spotkała się z odmową. W tym czasie kandydatem na jej męża był filantrop, literat i polityk Richard Monckton Milnes. Zanim podjęła decyzję za lub przeciw Richardowi Milnesowi, odbyła podróż z małżeństwem Bracebridge do Rzymu, gdzie odwiedziła tamtejsze szpitale. Po powrocie do Wielkiej Brytanii odrzuciła propozycję małżeństwa z Milnesem.

W 1849 roku, ponownie z małżeństwem Bracebridge, podróżowała do Egiptu i Grecji. Także w trakcie tej podróży odwiedzała szpitale, wśród nich szeroko znany na świecie Hôtel-Dieu w Paryżu. Podróż powrotna z Grecji prowadziła przez Niemcy, gdzie wizytowała przez dwa tygodnie Diakonissenanstalt Kaiserswerth, założony w 1836 roku przez Theodora i Friederike Fliednerów. Placówka Fliednerów zajmowała się opieką nad więźniami, chorymi i starcami, wychowaniem i kształceniem dzieci, jak również przygotowaniem diakonis do zawodu pielęgniarek, nauczycielek i wychowawczyń. Diakonisy nie składały ślubów porównywalnych z katolickim życiem zakonnym i mogły w każdej chwili opuścić swoją posługę, jeśli chciały wyjść za mąż lub wrócić do rodziców. W liście do ojca opisała Diakonissenanstalt Kaiserswerth jako miejsce „biedne i brzydkie”, ale zaznaczyła, że pod wieloma względami jest przykładem dla Brytyjczyków. Na oddziałach męskich opiekę nad chorymi sprawowali męscy opiekunowie pod kierunkiem jednej z diakonis, przy czym pielęgniarki miały bezwzględny zakaz wstępu na oddziały męskie po godzinie 20.00.

Wiosną 1851 roku chorą siostrę Florence Parthenope Nightingale skierowano do kurortu w Karlowych Warach. Podczas gdy matka i Parthenope przebywały w Karlowych Warach, Florence Nightingale spędziła, za zgodą rodziców, trzy miesiące w Kaiserswerth. Tam nauczyła się opatrywać rany, przygotowywać lekarstwa, towarzyszyła umierającym i asystowała przy operacjach. Ostatecznie końcem 1852 roku rodzice zgodzili się na to, żeby Florence zrealizowała swoje plany, jeśli ją to uszczęśliwi. Pozwolili je wyjechać do Paryża, aby mogła zapoznać się z funkcjonowaniem kilku szpitali i kontynuować naukę praktycznego pielęgniarstwa u Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo; przerwała ją jednak w marcu 1853 roku, aby zaopiekować się umierającą babcią.

Miesiąc po śmierci babci kierowała od 12 października 1853 roku londyńskim Institute for the Care of Sick Gentlewomen (Instytut Opieki nad Chorymi Kobietami). W placówce tej przebywały kobiety z dobrych rodzin, które nie było stać na opiekę prywatną (guwernantki, wdowy po księżach, kupcach i oficerach). W domu opieki, którym zarządzała wprowadziła zmiany, które były konsekwencją zdobytego doświadczenia w odwiedzanych szpitalach. Florence Nightingale nie otrzymywała żadnego wynagrodzenia, a utrzymywała się z przyznanej jej przez ojca rocznej pensji w wysokości 500 funtów. Wówczas pielęgniarka zarabiała 20 funtów rocznie.

W 1854 roku postanowiła zrezygnować z kierownictwa w placówce, aby kierować pielęgniarkami w King’s College Hospital, na co zarząd domu opieki wyraził zgodę. Urlopowano ją także podczas epidemii cholery końcem sierpnia tegoż roku, żeby mogła otoczyć opieką chorych na cholerę w londyńskim szpitalu Middlesex Hospital. Jej plany zmieniła wojna krymska, która wybuchła w 1853 roku. Żołnierze brytyjscy, którzy w niej uczestniczyli od początku 1854 roku, już w czerwcu 1854 roku zaczęli chorować z powodu warunków klimatycznych i sanitarnych panujących w osmańskim (obecnie bułgarskim) porcie Warna, gdzie przebywało 60.000 brytyjskich i francuskich żołnierzy. 1000 z nich zmarło na cholerę, dyzenterię i inne choroby zanim ich jednostki wzięły udział w walkach. Po zwycięskiej bitwie pod Almą okazało się, że Brytyjczycy, w przeciwieństwie do Francuzów, nie byli przygotowani logistycznie do prowadzenia działań wojennych – brakowało noszy i wozów do transportowania rannych. Ranni czekali dniami i tygodniami na transport do Scutari (obecnie Üsküdar, dzielnica Stambułu), gdzie znajdował się główny szpital wojskowy. Dramatyczne wiadomościami z frontu spowodowały konsternację wśród brytyjskich czytelników, którzy zadawali pytanie, dlaczego francuska armia korzysta z pomocy zakonnic przy opiece swoich rannych i dlaczego armia brytyjska nie zapewnia takiej opieki swoim żołnierzom.

Po tych wiadomościach Florence Nightingale chciał zorganizować prywatną akcję pomocy, w czym poparli ją znajomi zajmujący wysokie stanowiska państwowe, między innymi sekretarz ds. wojny Sidney Herbert, który poprosił ją o kierowanie grupą pielęgniarek, z którą na zlecenie rządu miała udać się do Scutari. Początkowo chciała zabrać dwadzieścia pielęgniarek, ale ostatecznie zgodziła się na czterdzieści. Zebranie takiej liczby stosownych osób okazało się dość trudne. Szkoła Elizabeth Fry wzbraniała się przed oddelegowaniem swoich sióstr pod kierownictwo Nightingale. Kongregacje katolickie były bardziej przychylne, choćby dlatego, że co najmniej jedną trzecią żołnierzy walczących na Krymie stanowili irlandzcy katolicy, a także dlatego, że część przywódców Kościoła katolickiego miała nadzieję przeciwstawić się antykatolickim nastrojom szerzącym się wśród brytyjskiej opinii publicznej. Czternaście odpowiednich kandydatek znaleziono wśród wolontariuszek, które opiekowały się chorymi podczas ostatniej epidemii cholery, pod przewodnictwem filantropki Felicji Skene, oraz wśród bractw siostrzanych oksfordzkiego ruchu anglikańskiego. Czternaście innych osób, które miały podróżować z Nightingale, to były pielęgniarki o niskiej reputacji, które zazwyczaj pracowały w szpitalach w Wielkiej Brytanii.

Nightingale wyjechała do Scutari 21 października 1854 roku wraz z kilkoma siostrami. Selina i Charles Bracebridge przyjechali z resztą następnego dnia. Stan sanitarny, który zastała w Scutari był katastrofalny. Wszystkiego brakowało, za co odpowiedzialna była rozrośnięta biurokracja odpowiedzialna za zamówienia. Dzięki akcji charytatywnej londyńskiego czasopisma Times otrzymała wystarczające środki na zakup tysięcy koszul, kubków do picia i skarpet. Podobnie udało jej się zignorować oficjalną umowę armii na pranie pościeli, bandaży, ubrań i zorganizować na miejscu działającą pralnię. W porozumieniu z lekarzami 28 pielęgniarek zostało przydzielonych do oddziałów szpitala centralnego, a kolejnych 10 do sąsiedniego szpitala położonego pół mili na północ (życie Nightingale rozgrywało się między centralą Selimiye a szpitalem Haydarpaşa).

Florence Nightingale oceniała, że spośród 38 pielęgniarek, które zabrała do Scutari tylko między 10 a 16 nadawało się do tego zawodu. Obawiając się, że jej eksperyment może się nie powieść, zabroniła swoim podwładnym wchodzić na oddziały po godzinie 20.30. Pielęgniarki, które rekrutowały się ze szpitali londyńskich, musiały wykonywać swoją pracę pod nadzorem jednej z zakonnic. Teren szpitala mogły opuszczać tylko trójkami lub pod nadzorem, nie mogły przyjmować prezentów oraz bratać się z żołnierzami. Zarówno spośród pierwotnych, jak i później rekrutowanych pielęgniarek ochotniczek i etatowych, Nightingale odesłała kilka z nich do Wielkiej Brytanii w ciągu najbliższych miesięcy za pijaństwo, niekompetencję i niesubordynację. Jej surowe rządy, traktowanie pielęgniarek jak służące, wywołało spore niezadowolenie wśród niektórych sióstr.

Wprawdzie początkowo Florence asystowała przy operacjach, ale przeważnie zajmowała się sprawami organizacyjnymi: zdobyła odpowiednią ilość łóżek i pościeli, wyremontowała skrzydło szpitala, które wcześniej nie nadawało się do użytku, ponumerowała wszystkie łóżka, na przestronnych klatkach schodowych na każdym piętrze urządziła gabinety zabiegowe, zadbała o ogrzewanie wszystkich oddziałów i wystarczającą ilość cynkowych wanien do mycia pacjentów, zorganizowała dwie kuchnie, w których przygotowywano specjalne szpitalne posiłki, zleciła zakup warzyw, a w celu przeciwdziałania szerzącym się objawom szkorbutu rozprowadzała sok z gotowanej cytryny. Wprawdzie Nightingale nigdy nie twierdziła, że przyczyniła się do zmniejszenia śmiertelności w Scutari, chociaż spadek ten nastąpił wiosną 1855 roku, ale można go z pewnością przypisać mniejszemu obłożeniu domów i lepszemu stanowi zdrowia nowo przybyłych. W lecie i jesienią 1855 szpital w Scutari zajmował się głównie drobnymi chorobami i rekonwalescentami. Wczesnym latem 1855 roku Florence Nightingale ciężko zachorowała podczas wizyty w szpitalach wojskowych na Krymie. Dla żołnierzy zorganizowała też czytelnie w szpitalu, kawiarnię w pobliżu, liczne wykłady, wieczory muzyczne i występy teatralne. Jej siostra Parthenope dostarczała jej z Wielkiej Brytanii materiały do pisania, gry, piłki nożne, książki, partytury muzyczne itp. Żołnierze mogli przekazać jej część żołdu, którą wypłacała ich rodzinom w Wielkiej Brytanii. Wszystkie te środki, z uwagi na ich sukces, wprowadzono także w innych szpitalach wojskowych, a od stycznia 1856 roku w kilku urzędach państwowych w Scutari i Bałakławie żołnierze mogli dokonywać przelewów pieniężnych. Zachowały się również liczne listy kondolencyjne od Florence Nightingale do pogrążonych w żałobie rodzin zmarłych żołnierzy.

O działalności Florence Nightingale informowały liczne brytyjskie gazety. 24 lutego 1855 roku ukazała się w „Illustrated London News” ilustracja przedstawiająca Nightingale, jak z lampą w ręce odwiedza pacjentów szpitala. Chociaż była to fikcja, gdyż w tym czasie nie brała czynnego udziału w opiece nad chorymi, nazwano ją „Lady with the Lamp” (Dama z lampą). Ten szczegół jej pracy, wielokrotnie podejmowany w kolejnych tygodniach i miesiącach, stał się częścią jej osobistego mitu i metaforą ideału chrześcijańskiej kobiecości, który reprezentowała w oczach opinii publicznej. W 1855 osiągnęła w Wielkiej Brytanii sławę, którą przebiła jedynie królowa Wiktoria.

Stan zdrowia Florence Nightingale pogarszał się od czasu zagrażającej życiu choroby w maju 1855 roku. Końcem lipca 1856 roku opuściła Scutari. W sierpniu 1857 roku jej dolegliwości nasiliły się. Lekarz stwierdził u niej powiększenie serca i neurastenię. Dziś nie można już jednoznacznie określić, na co właściwie cierpiała. Literatura omawia szereg chorób, od gorączki krymsko-kongijskiej, zatrucia ołowiem i syfilisu po czysto psychosomatyczną reakcję na obciążenie pracą i trudne relacje z matką i siostrą.

Od jesieni 1857 roku prowadziła życie inwalidy, nie pojawiając się już publicznie, a czasami była tak chora, że nie przyjmowała nawet osobistości istotnych dla jej reform. Od grudnia 1861 roku cierpiała na zapalenie stawów kręgosłupa, duszności i skurcze mięśni. Dopiero na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku jej stan zdrowia nieco się poprawił i znów mogła pokonywać większe odległości pieszo. Przez kilka pierwszych lat po powrocie z Krymu Nightingale mieszkała w apartamencie w hotelu Burlington w londyńskiej dzielnicy West End, a następnie w kilku domach wynajmowanych w Londynie. W 1865 ojciec kupił dla niej dom przy South Street w Londynie, w którym mieszkała do końca życia.

Florence Nightingale w pokoju w South Street, 1906. Źródło: Wikimedia Commons

Od 1887 roku narastały dolegliwości Florence Nightingale do tego stopnia, że na początku XX wieku z trudem pisała czy czytała. Poza tym od 1895 roku uskarżała się na zaniki pamięci, a od 1896 była w dużej mierze przykuta do łóżka. Od 1898 roku mogli ją odwiedzać tylko najbliżsi krewni, a w domu przy South Street opiekowała się nią towarzyszka i pielęgniarka. Nie jest pewne, czy była jeszcze świadoma, gdy król Edward VII przyznał jej Order Zasługi (ang. Order of Merit), a wkrótce potem miasto Londyn przyznało jej Freedom of the City. Florence Nightingale zmarła 13 sierpnia 1910 roku podczas snu. Ponieważ nie zgodziła się na oficjalny pogrzeb państwowy w Opactwie Westminsterskim, a wolała pochówek prywatny, została pochowana w grobie rodzinnym, tak jak sobie tego życzyła. Przeniesienie z Londynu odbyło się przy dużym udziale społeczeństwa.

Reformy i działalność Florence Nightingale

Choroba Nightingale miała znaczący wpływ na sposób jej pracy. Nie mogąc na własne oczy przekonać się, jak wygląda sytuacja w koszarach, szpitalu czy przytułku, skupiła się na zbieraniu danych, ich przetwarzaniu i analizowaniu, a następnie wyciąganiu z nich wniosków. Kwestionariusze były dla niej podstawowym narzędziem pracy, a ponadto korzystała z już istniejących danych. Wśród osób, z którymi ściśle współpracowała, w niektórych przypadkach przez dziesiątki lat, są liczni eksperci, tacy jak epidemiolog William Farr, lekarz John Sutherland czy inżynier Arthur Cotton. Wykorzystywała swoją popularność, zwłaszcza po wojnie krymskiej, aby wywrzeć wpływ na polityków. Często cytowana jest jej groźba skierowana do ministerstwa wojny, że w razie dalszej zwłoki w zwołaniu komisji śledczej opublikuje swój tajny raport o przeżyciach z czasów wojny krymskiej. Charakterystyczną cechą wielu jej raportów jest wizualna prezentacja materiału statystycznego, dzięki czemu nawet osoby mniej obeznane z matematyką mogły zrozumieć jej wnioski. Jako kobieta nigdy nie była oficjalnym członkiem komisji zwołanej przez rząd.

Analiza przeprowadzona przez Florence Nightingale na potrzeby rządowego raportu ujawniła poważne problemy w wojskowej służbie zdrowia: chociaż brytyjscy żołnierze byli zwykle w wieku od 20 do 35 lat, a więc należeli do grupy wiekowej o niskim wskaźniku śmiertelności, w czasie pokoju ich śmiertelność była prawie dwukrotnie wyższa niż cywilów. W swoim raporcie dla rządu brytyjskiego Nightingale znalazła na to jasne słowa. Jeśli co roku umierało 11 z 1000 cywilów, a 17, 19 i 20 z 1000 żołnierzy piechoty liniowej, artylerii i gwardii stacjonujących w Anglii, to było to karygodne. W raporcie przedstawionym rządowi podkreślała potrzebę utworzenia centralnych szpitali wojskowych obok szpitali pułkowych, wzywała do poprawy możliwości szkolenia i awansowania lekarzy wojskowych w celu przyciągnięcia bardziej wykwalifikowanego personelu, zalecała powołanie inspektorów medycznych podlegających bezpośrednio Ministerstwu Wojny oraz wyposażenie szpitali wojskowych i koszar w odpowiednie urządzenia sanitarne.

Komisja śledcza ds. służby medycznej rozpoczęła publikację jej ustaleń w lutym 1858 roku. Doprowadziło to do wprowadzenia biura statystycznego w ramach War Office, utworzenia instytucji szkoleniowej dla lekarzy wojskowych, rewizji przepisów dotyczących szpitali wojskowych oraz restrukturyzacji Royal Army Medical Department. W latach 1858–1861 każde brytyjskie koszary i szpital wojskowy zostały zbadane pod kątem stanu urządzeń sanitarnych, zaopatrzenia w wodę pitną i odprowadzania ścieków, a w razie potrzeby przebudowane. Już w latach 60-tych XIX wieku nastąpił wyraźny spadek śmiertelności wśród żołnierzy brytyjskich, a pod koniec XIX wieku była ona znacznie niższa niż wśród ludności cywilnej i w ostatniej dekadzie życia Nightingale wynosiła zaledwie 4–5 osób na 1000 żołnierzy rocznie.

Dzięki zaleceniom Florence Nightingale w otwartym w 1863 roku szpitalu Netley-Hospitals poszerzono korytarze i zainstalowano więcej okien. Jej pismo „Notes on Hospitals” (Uwagi o szpitalach) ukazało się w 1859 roku. Zalecała w nim budowę szpitali w stylu pawilonowym, tak jak to miało miejsce np. w Hôpital Lariboisière w Paryżu. Tamtejszy szpital składał się z oddzielnie stojących skrzydeł, które łączył jedynie długi korytarz.

24 czerwca 1860 roku otworzyła szkołę dla pielęgniarek „Nightingale School of Nursing” z 15 uczennicami w wieku między 25 a 30 lat. Szkolenie początkowo trwało cztery lata, potem trzy. Przez rok szkolono je w szpitalu St Thomas Hospital, a przez pozostałe lata pracowały w szpitalu wybranym przez fundację „Nightingale Fund”. Wprowadziła też naukę pisania i czytania, aby uczennice mogły robić notatki z wykładów. Spośród 180 kobiet, których edukacja była finansowana przez „Nightingale Fund” w latach 1860–1870, 66 przedwcześnie zakończyło naukę. Ponad połowa z nich została zwolniona za wykroczenia, w tym pięć za pijaństwo. Kolejne cztery kobiety zmarły podczas szkolenia. Wielka liczba uczennic nie była w stanie wywiązać się z umowy ze względu na zły stan zdrowia. Wśród pielęgniarek, które zachorowały, niektóre cierpiały na syfilis, inne były narkomankami. Poprawa standardu szkolenia szybko przyniosła efekty. Na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku pielęgniarki, które ukończyły „Nightingale School of Nursing“ zostały przełożonymi pielęgniarek w wielu dużych szpitali w Londynie i na prowincji.

Zasadniczo model szkolenia, znany obecnie jako system Nightingale, przewidywał, że szkolenie nowicjuszy w zawodzie powinno być prowadzone przez doświadczone pielęgniarki, a nie przez lekarzy. Florence Nightingale uważała, że obszerne szkolenie teoretyczne, po którym następowały egzaminy, było mało przydatne, ponieważ jej zdaniem egzaminy były tylko sprawdzianem pamięci i nie mówiły nic o pracy pielęgniarki na oddziale. Jej model szkolenia kładł duży nacisk na higienę. Była zwolenniczką miazmatycznej teorii chorób. Według jej poglądu, czystość, odpowiednia wentylacja i właściwe odżywianie leczyły większość chorób. W swoich publikacjach z końca lat 70-tych XIX wieku coraz częściej odchodziła od miazmatycznej teorii chorób i podkreślała wartość środków antyseptycznych.

W 1857 roku rząd brytyjski powołał komisję do zbadania warunków życia żołnierzy stacjonujących w Indiach. Jak wykazały późniejsze analizy Nightingale, na 1000 brytyjskich żołnierzy tam stacjonujących 60 umierało co roku z przyczyn związanych z nieodpowiednimi warunkami sanitarnymi. Nightingale zajmowała się sprawami opieki zdrowotnej w Indiach od tego czasu aż do końca XIX wieku, w którym to czasie stała się uznaną ekspertką w dziedzinie Brytyjskich Indii. Wykazała, że przyczyną wysokiej śmiertelności w Indiach nie były panujące tam warunki klimatyczne, lecz przeludnienie w barakach, niedostateczne zaopatrzenie w wodę pitną i nieodpowiednie warunki sanitarne. Zalecone przez komisję zmiany spowodowały spadek śmiertelności do 20 na 1000 brytyjskich żołnierzy. W 1870 roku opublikowała pracę zatytułowaną „The Sanitary Progress in India” (Postęp sanitarny w Indiach), w której zarzuciła administracji brytyjskiej, że przeprowadza reformy zbyt wolno, podejmuje wielkie wysiłki w celu budowy nowych koszar, ale nie zwraca wystarczającej uwagi na problemy zaopatrzenia w wodę pitną i odprowadzania ścieków. Występowała też publicznie w sprawie poprawy warunków życia rodzimej ludności Brytyjskich Indii, gdzie masowo ludzie umierali z głodu.

Zajmowała się także opieką nad ubogimi. Od 1834 roku brytyjskie ustawy o ubogich kierowały osoby zdane na pomoc społeczną do domu pracy, w którym panowały niemalże warunki więzienne, co znalazło wyraz w powieściach Charlesa Dickensa i Francesa Trollope. W 1865 roku wysłała Agnes Jones z 13 pielęgniarkami do szpitala przytułku Brownlow Hill Workhouse Infirmary w Liverpoolu. Wyszkolone pielęgniarki trafiły też do londyńskiego przytułku. Florence Nightingale dążyła do finansowania opieki nad ubogimi przez państwo. Twierdziła, że gdy osoba uboga, utrzymująca się z opieki, zachoruje, „nie jest już osobą ubogą [...], lecz staje się bratem nas wszystkich i jak o brata powinniśmy się o niego troszczyć”. Dzięki jej działaniom uchwalono w 1867 roku ustawę „Metropolitan Poor Law”, pierwszą z serii poważnych reform, które doprowadziły do ​​stopniowego oddzielenia funkcji medycznych od funkcji pomocy ubogim. Doprowadziło to również do powstania odrębnego organu administracyjnego odpowiedzialnego za szpitale Metropolitan Asylums Board, finansowanego przez miasto. Ustawa ta jest uważana za pierwszy krok na drodze do oddzielenia państwowej opieki zdrowotnej od państwowej opieki nad ubogimi i ostatecznie doprowadziła do utworzenia National Health Service, finansowanego z podatków brytyjskiego systemu opieki zdrowotnej, który zapewnia bezpłatną opiekę medyczną każdej osobie mieszkającej w Wielkiej Brytanii.

Wprawdzie Florence Nightingale nie popierała emancypacji kobiet, ale opowiadała się za ich prawem wyborczym. Dzięki jej wpływom i sprzeciwom opóźniono wprowadzenie ustawy o karaniu prostytutek za szerzenie chorób wenerycznych. Uważała te regulacje nie tylko za niemoralne, ale także całkowicie nieodpowiednie dla zmniejszenia liczby osób zapadających na te choroby. Jej zdaniem bardziej efektywnym działaniem byłoby tworzenie kwater dla żonatych żołnierzy oraz sal rekreacyjnych, które dawałyby żołnierzom możliwość spędzania wolnego czasu poza dzielnicami rozrywki w danym mieście garnizonowym. Jako dowód podała przykład 5 Pułku Dragonów, który posiadał takie udogodnienia, i w którym odnotowano znacznie mniejszą liczbę zachorowań na choroby weneryczne. Mimo tego bez uprzedzenia wprowadzono tę ustawę w 1864 roku. Razem z Harriet Martineau, Josephine Butler, Mary Carpenter, Lydia Becker i innymi 135 kobietami podpisała petycję z 1 stycznia 1870 roku dotyczącą ustawy „Contagious Diseases Acts”. Petycja ta, uważana obecnie za dokument założycielski współczesnego feminizmu, sprzeciwiała się kryminalizacji prostytutek, podczas gdy ich klienci pozostawali bezkarni. Powodem uchwalenia ustawy była duża liczba żołnierzy brytyjskich cierpiących na choroby weneryczne.

Pisma

W styczniu 1860 roku ukazała się jej książka „Notes on Nursing: What It is and What It is Not” (Uwagi o opiece nad chorymi: czym jest a czym nie jest), napisana dla grupy osób, które musiały opiekować się chorymi w domu. Książkę, obejmującą tylko 76 stron, napisała prostym językiem, aby zrozumiana była przez prostych ludzi. W 1860 roku poprawiła książkę i opublikowała wersje przeznaczone dla różnych odbiorców. Jedna z wersji otrzymała dodatkowe uwagi dla zawodowych pielęgniarek, a w 1861 pojawiła się wersja „Notes on Nursing for the Labouring Class” (Uwagi o pielęgniarstwie dla klasy robotniczej), ponownie uproszczona językowo i zawierająca rozdział przeznaczony dla dziewcząt, które musiały opiekować się młodszym rodzeństwem w domu. Wkrótce pojawiły się jej francuskie, niemieckie, duńskie i szwedzkie tłumaczenia.

Literatura

• Władysław Szenajch: Trzy pielęgniarki : Florencja Nightingale, Katarzyna Bakunina. Warszawa : Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1959.
• Władysław Szenajch: Z życia wielkiej pielęgniarki : Florencja Nightingale. Warszawa : Drukarnia Krajowa, 1929.
• Władysław Szenajch: Florencja Nightingale i Zofia Szlenkierówna. Warszawa : Lekarski Inst. Naukowo-Wydawniczy, 1946.

Linki

• Florence Nightingale w de.wikipedia.org, online.

Przypisy

1. ↑Mark Bostridge: Florence Nightingale. Penguin Books, London 2009, ISBN 978-0-14-026392-3, s. 9–14.
2. ↑Bostridge, s. 49.
3. ↑W oryginale: „God spoke to me and called me to his service.“ Cytowane wg M. E. Holliday, D. L. Parker: Florence Nightingale, feminism and nursing. W: Journal of Advanced Nursing, 26 rocznik 1997, s. 483–488.
4. ↑Bostridge, s. 84–85.
5. ↑W oryginale: „„My dear Miss Florence, it would be unusual, and in England whatever is unusual is apt to be thought unsuitable; but I say to you, go forward if you have a vocation for that way of life; act up to your inspiration, and you will find that there is never anything unbecoming or unladylike in doing your duty for the good of others…“, cytat wg Barbara Montgomer Dossey: „Florence Nightingale – Mystic, Visionary, Healer”. Springhouse Corporation, Springhouse 2000, ISBN 0-87434-984-2, s. 52.
6. ↑Bostridge, s. 94.

Tematy pokrewne