Johann Peter Miller (teolog)
Johann Peter Miller (ur. 26 kwietnia 1725 w Leipheim koło Ulm; zm. 29 maja 1789 w Getyndze) – niemiecki teolog ewangelicki, pedagog i pisarz.
 |
| Johann Peter Miller. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Johann Martin (1693–1747), pastor w Leipheim, potem w katedrze w Ulm (Ulmer Münster), syn pastora w Ulm Johanna Petera (1665–1740) i Anny Kathariny Heilbrunner;
- Matka: Maria Magdalena Rauschenmayer (1695–1761);
- Wujek: Johann Peter Miller (1705–81), rektor w gimnazjum w Ulm, filolog klasyczny;
- Kuzyn: Gottlob Dieterich von Miller (1753–1822), prawnik, współzałożyciel Göttinger Hainbund, w 1772/73 prowadził czasopismo „Hains“;
- Żona: Sophie Christiane Weygand z Halle; bezdzietny.
Życiorys
Johann Martin Miller uczęszczał do gimnazjum w Ulm (obecnie: Humboldt-Gymnasium), po czym od 1745 roku studiował w Helmstedt, gdzie został sekretarzem Johanna Lorenza von Mosheima (1693–1755). Z Mosheimem, który został w 1747 roku kanclerzem na uniwersytecie w Getyndze, udał się do Getyngi. Tam ukończył studia w 1749 roku, broniąc pracę u Johanna Matthiasa Gosnera (1691–1761) o opiece nad ubogimi i ich wychowaniu. W 1750 roku został rektorem w gimnazjum w Helmstedt (obecnie: Gymnasium Julianum), a od 1756 tę samą funkcję pełnił w gimnazjum w Halle należącym do fundacji Franckesche Stiftungen założonej przez Augusta Hermanna Francke (1663–1727).
Po uzyskaniu stopnia doktora teologii na uniwersytecie w Halle powołano go w 1766 roku na profesora dogmatyki ewangelickiej na uniwersytet w Getyndze. Nauka teologiczna Millera była zgodna z dogmatyką i etyką Mosheima. We własnym opracowaniu wydał w czterech tomach wykłady z etyki Mosheima („Sittenlehre“, 1762–70). Zależało mu na znalezieniu równowagi między luterańską ortodoksją i pietyzmem z jednej strony, a teologią oświeceniową z drugiej. Na tej bazie Johann Peter Miller stał się znaczącym inicjatorem wschodzącej pedagogiki oświeceniowej, którą jego uczeń Ernst Christian Trapp (1745–1818) uczynił samodzielną dyscypliną. Do grona jego studentów należeli także Georg Christian Raff, Georg Christian Knapp, Anton August Heinrich Lichtenstein, Justus Christian Loder i Jacob Christoph Rudolph Eckermann.
Zanim rozwinął się w latach 70-tych XVIII wieku filantropijny ruch wychowania, Johann Martin Miller napisał pierwsze systematyczne dzieło pedagogiczne, które do tej pory w badaniach pedagogiczno-historycznych pozostaje w dużej mierze nieuwzględnione: „Zasady mądrej i chrześcijańskiej sztuki wychowania” („Grundsätze einer weisen und christlichen Erziehungskunst“, 1769). Przede wszystkim w piśmie „Nadzieja na lepsze czasy dla szkół” („Die Hoffnung besserer Zeiten für Schulen“, 1765) dał zdecydowane impulsy do zewnętrznej i wewnętrznej reformy szkół. W pierwszej kolejności postulował zakładanie szkół średnich i przemysłowych (szkoły dla ubogich – Armenschule), a także zakładanie seminariów dla praktycznego kształcenia teologów na uniwersytecie, z których większość była nauczycielami w szkołach średnich, oraz dla kształcenia nauczycieli do szkół niższego szczebla. Dla tych innowacji przebudował instytucję sierocińca w Getyndze, która od 1766 roku podlegała Wydziałowi Teologicznemu i służyła jako „wzorcowa szkoła” (w sensie pedagogiki Augusta Hermanna Francke) dla „ćwiczeń katechizacyjnych” przyszłych teologów. Ze względu na wewnętrzną reformę opublikował w 1778 roku pismo „Nauczanie katechetyczne” („Anweisung zur Catechesierkunst“), które należy nazwać fundamentalnym dziełem oświeceniowego „sokratejskiego sposobu nauczania”. Wreszcie należy wspomnieć o inicjatywie Millera na rzecz rozwoju specjalnej literatury dziecięcej i młodzieżowej, której podwaliny położył licznymi pismami, ale przede wszystkim dziełem „Opisy historyczno-moralne dla kształtowania szlachetnego serca u młodzieży” („Historisch-moralische Schilderungen zur Bildung eines edlen Herzens in der Jugend”, 1754).
Pisma (wybór)
- De eo, quod circa curam pauperum observandum est. 1749.
- De religione M. T. Ciceronis programma. Helmstadium: Drimborn, 1751.
- Commentationes et Orationes Varii Argumenti. Hamburg: Brandt, 1751.
- Singvlaris Dei Circa Scholas Providentia Ex Vetervm Genio Natali Asseritvr Et Natalis Dies Gymnasii Halensis C LXXXVIIII A. D. XXVIII Avgvsti M D CCLIV Celebrandvs Indicitvr A Ioanne Petro Millero A. M. Gymnasii Rectore. Gebauer: Halae Magdeburgicae, 1754.
- Historisch-moralische Schilderungen zur Bildung eines edlen Herzens in der Jugend.
- Sitten-Lehre Der Heiligen Schrifft. 1765–70.
- Die Hoffnung besserer Zeiten für Schulen. Gebauer: Halle, 1765. Schule des Vergnügens. Gebauer: Halle, 1765.
- Systematische Anleitung zur Kenntnis auserlesener Bücher in der Theologie und in den damit verbundenen Wissenschaften. Leipzig 1773.
- Lehrbuch der ganzen christlichen Moral. Leipzig 1776.
- Anweisung zur Catechesierkunst. 1778.
- razem z Gottfriedem Lessem: Neues christliches Gesangbuch. Göttingen 1779 und Göttingen 1788.