Max Liebermann

Max Liebermann (ur. 20 lipca 1847 w Berlinie; zm. 8 lutego 1935 w Berlinie) – niemiecki malarz i grafik, przedstawiciel realizmu, później impresjonizmu i współzałożyciel Berlińskiej Secesji. Od 1920 do 1932 był prezydentem, do 1933 prezydentem honorowym Pruskiej Akademii Sztuki. Malował pejzaże, portrety, sceny religijne i rodzajowe oraz tworzył akwaforty. Portrety wykonane przez Maxa Liebermanna budziły wiele kontrowersyji. Pierwszy oficjalny portret namalowany przez artystę, przedstawiający hamburskiego burmistrza Petersena, wywołał skandal i nie mógł być publicznie zaprezentowany. Unikał w nich jakiegokolwiek idealizowania postaci. Wczesne obrazy  Liebermanna z życia proletariatu chwalone były za odzwierciedlenie socjalnego ucisku, ale też atakowane z powodu użycia tzw. „brudnych kolorów” jako wynik pesymistycznego poglądu na świat. (wyznanie mojżeszowe)

Max Liebermann 1916
Autoportret, Max Liebermann, 1916.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Louis (1819–94), fabrykant w Berlinie.
  • Matka : Philippine (1822–92), córka jubilera Josefa Benjamina Hallera (1772–1838) i Betty Landsberger.
  • Rodzeństwo : miał 5 rodzeństwa m.in. braci Felixa (1851–1925, historyk) i Georga (1844–1926, przedsiębiorca).
  • Ożenił się : w 1884 z Marthą (1858–1943), córką bankiera Hermanna Marckwalda i Amalie Marckwald.
  • Dzieci : córka Käthe.

Życiorys

Po ukończeniu szkoły podstawowej Max Liebermann uczył się w szkole realnej (Dorotheenstädtische Realschule). W tym czasie czytał Biblię, pisma Immanuela Kanta (1724–1804), Arthura Schopenhauera (1788–1860), Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832), jak również klasyków greckich, zwłaszcza Platona, Arystotelesa. To ukierunkowanie duchowe wpłynęło na wybór malowanych tematów w tym czasie. Młody malarz rysował i wykonywał ryciny starych fontann, portrety, m.in. Wilhelma von Bode (1845–1929), Hermanna Cohena (1842–1918), Friedricha Naumanna (1860–1919), Gerharta Hauptmanna (1862–1946), Richarda Dehmela (1863–1920) i Thomasa Manna (1875–1955).

Artystyczną drogę życiową rozpoczął w Berlinie. Podstawą jego sztuki stała się tamtejsza tradycja malarska Daniela Chodowieckiego (1726–1801), Adolpha von Menzla (1815–1905) i Carla Steffecka (1818–1890). U Steffecka rozpoczął naukę malarstwa w 1863/64, którą kontynuował jeszcze po maturze w latach 1866–68. U niego nauczył się przede wszystkim rysunku. W latach 1868–73 studiował w Arcyksiążęcej Szkole Sztuk Pięknych w Weimarze (Großherzoglich-Sächsische Kunstschule Weimar) u Ferdinanda Pauwelsa (1830–1904), Charlesa Verlata (1824–1890) i Paula Thumanna (1834–1908). W międzyczasie odbył podróże do Holandii i Düsseldorfu. Jeszcze w Weimarze stworzył wybitne obrazy z życia robotniczego.

Istotne znaczenie dla dalszego rozwoju Liebermanna miało spotkanie ze szkołą z Barbizon (École de Barbizon), podczas jego pobytu w latach 1873–78 w Paryżu. W okresie paryskim odbył kolejne podróże do Holandii, które kontynuował do I wojny światowej. Jego preferowanymi tematami tam były pejzaże, miasta, morze, dzieci i uliczki żydowskie. W Hadze kopiował obrazy Fransa Halsa (1585–1666). Tam poznał w 1881 swojego najważniejszego nauczyciela Jozefa Israëlsa (1824–1911).

W latach 1879-84 Max Liebermann żył w Monachium. Tutaj przebywał w towarzystwie Franza von Lenbacha (1836–1904) i Wilhelma Leibla (1844–1900). Namalował tutaj, po części wracając do motywów holenderskich, wybitne wczesne dzieła, wśród nich Dom starców w Amsterdamie (Altmännerhaus) i Bielenie na trawie (Die Bleiche). Jego obraz Chrystus wśród uczonych w piśmie (Christus unter den Schriftgelehrten), z powodu realistycznego przedstawienia, wywołał publiczne zgorszenie i z tego powodu nigdy więcej nie podejmował tematów religijnych.

Od 1884 Max Liebermann mieszkał ponownie w Berlinie, gdzie stał się przeciwnikiem wilhelmizmu i jego przedstawiciela, malarza Antona von Wernera (1843–1915). Brał udział w zakładaniu „wolnych” zrzeszeń artystycznych, m.in. w 1892 razem z Walterem Leistikowem (1865–1908), Franzem Skarbiną (1849-–1910) i Ludwigiem Hofmannem (1861–1945) założył „Vereinigung der XI”. Grupa ta rozwiązała się wraz z założeniem przez Liebermanna i Leistikowa Berlińskiej Secesji (Berliner Secession), której pierwszym prezydentem w latach 1899–1911 był Liebermann. Pomimo wrogości wobec Wernera został w 1897 profesorem w Berlińskiej Akademii Sztuki, a w roku następnym jej członkiem. Z powodu odrzucenia obrazów przez Berlińską Secesję odeszła z niej w 1910 część młodych artystów i założyła Nową Secesję (Neue Secession). W 1913 wystąpił z niej także Liebermann oraz inni artyści i założyli Wolną Secesję (Freie Secession). Pod wpływem tych wydarzeń i prowadzonych dyskusji Liebermann spisał swoje poglądy artystyczne w piśmie Fantazja w malarstwie (Die Phantasie in der Malerei), gdzie określił swoje stanowisko wobec realizmu (impresjonizmu) i ekspresjonizmu. Jego wystawy z okazji 60-tych, 70-tych i 80-tych urodzin były wielkim sukcesem. Dowodem uznania dla niego było stanowisko prezydenta Pruskiej Akademii Sztuki w latach 1920–32, od 1932 był prezydentem honorowym. Z powodu polityki kulturalnej nazistów musiał w 1933 zrezygnować z pełnionej funkcji i członkostwa w Akademii. Odtąd żył w zupełnym odosobnieniu.

Po śmierci Maxa Liebermanna 8 lutego 1935 jego żoną zaopiekował się malarz Leo von König (1871–1944). Groźba wywiezienia do obozu koncentracyjnego spowodowała, że Martha Liebermann popełniła samobójstwo w 1943.

Obrazy (wybór)

Portret prezydenta Paula von Hindenburga

 

Portret prezydenta Paula von Hindenburga, 1927, Staatliches Museum Schwerin.
Wikimedia Commons

Pracownia artysty

 

Pracownia artysty, 1902, Kunstmuseum Sankt Gallen.
Wikimedia Commons

Dwóch jeźdźców na plaży

 

Dwóch jeźdźców na plaży, 1901.
Wikimedia Commons

Ogród sierocińca w Amsterdamie

 

Ogród sierocińca w Amsterdamie, 1894, Muzeum Modernizmu i Sztuki Nowoczesnej w Strasburgu.
Wikimedia Commons

Dwunastoletni Jezus w świątyni

 

Dwunastoletni Jezus w świątyni, 1879.
Wikimedia Commons

  • Kobiety skubiące gęsi, 1872.
  • Dom starców w Amsterdamie, 1880.
  • Warsztat szewski, 1882.
  • Wiązanie sieci, 1889.
  • Kąpiący się chłopcy, 1896.
  • Tkalnia w Laren, 1897.
  • Gra w polo, 1902.
  • Uliczka żydowska w Amsterdamie, 1905.

Literatura

  • Max J. Friedländer: Max Liebermann. Propyläen, Berlin 1924.
  • Bernd Küster: Max Liebermann. Ein Malerleben. Ellert & Richter, Hamburg 1988, ISBN 3-89234-076-5.
  • Hermann Kunisch: Liebermann, Max w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 14, Duncker & Humblot, Berlin 1985, ISBN 3-428-00195-8, s. 482–485 (online).

Linki