Max Lenz

Max Albert Wilhelm Lenz (ur. 13 czerwca 1850 roku w Greifswaldzie, zm. 6 kwietnia 1932 roku w Berlinie) – niemiecki historyk. (wyznanie luterańskie)

Max Lenz. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Gustav (1818–88), adwokat i notariusz;
• Matka: Johanna Adlich, z rodziny rolniczej mieszkającej na wyspie Wolin;
• Ożenił się: w 1879 roku z Emmą z domu Rohde (1859–1934), pianistką;
• Dzieci: 4 synów (2 wcześnie zmarło) i 1 córkę.

Życiorys

Max Lenz wyrastał w rodzinie w tradycji luterańsko-ortodoksyjnej. Jego ojciec zaliczał się do kręgu młodych hegelianistów i po wydarzeniach rewolucyjnych w latach 1848-1849 musiał przerwać swoją karierę urzędniczą. Po ukończeniu gimnazjum w Greifswaldzie od 1869 roku studiował trzy semestry w Bonn historię i filologię klasyczną m.in. u Heinricha von Sybela. Po wybuchu wojny francusko-niemieckiej w 1870 roku zgłosił się jako ochotnik do pomorskiego batalionu jegrów (niem. Jägerbataillon), w grudniu 1870 roku został ranny pod Champigny. Studia kontynuował w Greifswaldzie. W lecie 1872 roku jeden semestr spędził w Berlinie, gdzie jego wykładowcą był Theodor Mommsen. W 1874 roku ukończył studia dysertacją Bündnis von Canterbury und seine Bedeutung für den englisch-französischen Krieg und das Conzil von Constanz (pol. Sojusz z Canterbury i jego znaczenie dla angielsko-francuskiej wojny i sobór w Konstancji). W Greifswaldzie powstała między nim a Hansem Delbrückiem długotrwała przyjaźń mająca wpływ na jego pisma.

W 1875 roku dzięki pośrednictwu Heinricha von Sybela otrzymał posadę w archiwum w Marburgu gdzie opracował korespondencję księcia Filipa Wielkodusznego z Marcinem Bucerem (Briefwechsel Landgraf Philipps des Großmütigen von Hessen mit Bucer, 3 tomy 1880-91).

W 1876 roku Max Lenz habilitował się w Marburgu z zakresu historii średniowiecznej i nowożytnej pracą Drei Tractate aus dem Schriftencyclus des Constanzer Concils. W Marburgu uczył najpierw jako Privatdozent, od 1881 roku jako profesor nadzwyczajny, a od 1885 jako profesor zwyczajny. Po tym jak w 1888 roku przejściowo kierował katedrą historii we Wrocławiu, został w 1890 roku profesorem historii nowożytnej w Berlinie, gdzie współpracował z Heinrichem von Treitschke. W 1911/12 był rektorem uniwersytetu w Berlinie.

W 1914 roku przeniósł się do Hamburgisches Kolonialinstitut, który przy jego udziale został przekształcony w uniwersytet. Po przejściu w 1922 roku wrócił do w 1924 do Berlina, gdzie zmarł w 1932 roku.

Max Lenz był od 1896 roku członkiem zwyczajnym Królewsko-Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie (niem. Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften), w latach 1914-1924 miał status jej honorowego członka, a w 1924 ponownie został członkiem zwyczajnym Akademii.

Znaczenie

Max Lenz był m.in. razem z Erichem Marcksem, Maxem Lehmannem i Hermannem Onckenem czołowym przedstawicielem generacji historyków określanych jako tzw. »Neorankeaner«, którzy kontynuowali postulat obiektywności w badaniu historycznym Leopolda von Ranke. Ich zdaniem historiografia powinna być wolna od etycznych założeń partyjnych, historiograf powinien niezależnie i apolitycznie zauważać działające siły w historii i przede wszystkim tropić jej idee. Jako ucieleśnienie tej idei były postrzegane narody, państwa i religie. W przeciwieństwie do Leopolda von Ranke, dla którego religijne przekonania były fundamentalne dla idei i tendencji epoki, »Neorankeaner« szukali namacalnych śladów tzw. głównych działań i działań państw. Do niejako religijnej siły zostało podniesione państwo, które przez obiektywne działania realizowało określone dążenia do potęgi.

Max Lenz w swojej twórczości i nauce zajmował się badaniami biografii Gustawa Adolfa, Marcina Lutra i Albrechta von Wallensteina. Głównym zakresem jego pracy stała się Rewolucja Francuska i era Otto von Bismarcka. Po wnikliwej krytyce autobiografii Bismarcka Gedanken und Erinnerungen (1899) z napisanego przez Lenza artykułu dla ADB wyrosło pierwsze naukowe pismo Geschichte Bismarcks (1902) doceniające pracę Bismarcka przede wszystkim w czasie zakładania Rzeszy w latach 1862-1871. Ponownie rozbrzmiewa myśl przewodnia »od Lutra do Bismarcka«, ponieważ Lenz w nowej Rzeszy podejrzewał odrodzenie klerykalizmu i jednocześnie pozostał przekonany, że »nas Niemców każdy ożywienie narodowego ducha prowadziło przeciwko Rzymowi«. Bezpośrednio do Leopolda von Ranke nawiązuje w historyczno-politycznym retrospekcji Die großen Mächte (1900), w której rozszerza koncepcję europejskiej równowagi polityki światowej.

Max Lenz zwracał się przeciw politycznie zabarwionej tendencji historiografii jak również psychologizującemu i »materialistycznemu« pojmowaniu Karla Lamprechta, którego historię Niemiec Deutsche Geschichte odrzucał jako niepoważną i przez to blokował gruntowną dyskusję o koncepcji historii między fachowcami.

Do jego znanych uczniów należeli m.in. Erich Brandenburg, Hermann Oncken i Felix Rachfahl.

Dzieła (wybór)

• König Sigismund und Heinrich der Fünfte von England, 1874.
• Zusammenhang und Urheberschaft einiger Schriften aus der Zeit vor dem Constanzer Concil, 1876.
• Martin Luther, 1883.
• Der Rechenschaftsbericht Philipps des Grossmüthigen über den Donaufeldzug 1546 und seine Quellen, 1885.
• Geschichtsschreibung und Geschichtsauffassung im Elsaß zur Zeit der Reformation, 1895.
• Lamprecht's "Deutschte Geschichte" , 1896.
• Zur Kritik der "Gedanken und Erinnerungen" des Fürsten Bismarck, 1899.
• Römischer Glaube und freie Wissenschaft, 1902.
• Geschichte Bismarcks, 1902.
• Freiheit und Macht im Lichte der Entwickelung unserer Universität , 1911.
• Rankes biographische Kunst und die Aufgaben der Biographen, 1912.
• Luther und der deutsche Geist, 1917.

Literatura

• Rüdiger vom Bruch: Max Lenz. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 14, Duncker & Humblot, Berlin 1985, ISBN 3-428-00195-8, s. 231–233.